Býgin Almatyda bolghan jer dýmpui qala túrghyndaryn bir sәtte alang kýige týsirdi. Áleumettik jelilerde júrtshylyq týrli pikirler men boljamdardy aityp, bireui kórgenin, endi biri estigenin jetkizip, aqparat legi jyldam tarap ketti.

Degenmen qalyptasqan jaghdayda resmy mәlimetke sýienip, naqty aqparat taratu – eng basty talap. Úyaly telefondarda habarlamalar jiyilep, jelide týrli beynejazbalar tarap jatqan shaqta kópshilikting nazaryn audarghan taghy bir mәsele qala mektepterining aulasyna qoyylghan arnayy tótenshe jaghday konteynerleri boldy. Keybir túrghyndar búl qúrylystargha tanyrqay qarap, «biylik birdeneni bilip otyr ma?» dep súraq ta qoydy. Kóp úzamay búl mәsele әleumettik jelide qyzu talqylandy.

Alayda, resmy organdar úsynghan mәlimetke sýiensek, konteynerlerding ornatyluy – aldyn ala jasalghan qauipsizdik sharasy, eshqanday erekshe nemese jasyryn jaytqa menzemeydi. Almaty qalalyq әkimdigi úsynghan mәlimetke sәikes, qazirgi kezde qala aumaghynda osynday 384 konteyner ornatu josparlanghan. Onyng 100-i biyl paydalanugha ashylady, qalghandary kezen-kezenimen ornalastyrylady.

Búl konteynerler – tótenshe jaghday oryn alghan sәtte alghashqy qajetti dendeydegi kómekti kórsetuge arnalghan mobilidi qabyldau punkti qyzmetin atqarady. Ádette múnday punktter mektep aulalarynda, stadiondarda jәne halyq kóp shoghyrlanatyn ashyq aimaqtarda ornalastyrylady. Sebebi tótenshe jaghday kezinde ghimarattardaghy qozghalys shektelui mýmkin, al ashyq aumaqtar — halyqqa jedel kómek kórsetuge qolayly.

Konteyner ishinde jylytu qúraldary, shatyr jәne uaqytsha baspana jabdyqtary, alghashqy dәri-dәrmek jiyntyghy, baylanys qúraldary, fonari, generator, kabeli, auyzsu qory, alghashqy qajetti gigiyenalyq qúraldar qamytylghan. Yaghni, búl – Almatynyng tabighy seysmikalyq aimaq ekenin eskerip, aldyn ala jasalghan saqtyq sharasy.

Almaty – Qazaqstandaghy seysmikalyq qauiptiligi joghary qalalardyng biri. Ghalymdardyng zertteuine sýiensek, búl ónirde 7-8 ballgha deyingi jer silkinisteri tarihy kezenderde birneshe ret tirkelgen. Sondyqtan qalada tótenshe jaghdaylar qyzmeti men jergilikti biylikting seysmikalyq qauipsizdik jýiesin kýsheytui – uaqyt talabynan tuyndaghan qajettilik. Songhy jyldary Japoniya, Týrkiya, Chily siyaqty seysmikalyq belsendi memleketterding tәjiriybesi keninen zerttelip keledi. Búl elderde tótenshe jaghday konteynerleri – qalypty infraqúrylymnyng bir bóligi. Jer silkinisi kezinde túrghyndargha alghashqy jedel kómek kórsetu ýshin olar әr audangha, әr kvartalgha deyin ornatylghan.

Almaty qalasy da osy modeliding bir bóligin engizip jatyr. Jýiening maqsaty – qauip tóngen sәtte júrtty úiymdasqan týrde qauipsiz aimaqqa jinap, alghashqy qajetti resurstardy qoljetimdi etu. Jer silkinisinen keyin әleumettik jelilerde týrli jalghan aqparattyng taraluy – әlemdik tәjiriybede jii kezdesetin qúbylys. Tabighy apat sәtinde adamdar emosiyagha berilip, rastalmaghan derekterdi bólisuge beyim bolady. Almatydaghy konteynerlerge qatysty taraghan týrli «qolda bar boljamdar» da sonyng aighaghy. Mysaly, jelide mynaday pikirler jii jazyldy: «Búl – jasyryn jospardyng belgisi», «Biylik ýlken apatty aldyn ala bilip otyr», «Konteynerlerde qauipsizdikke qatysy joq basqa jabdyqtar boluy mýmkin».

Biraq alandaushylyq tudyrghan búl pikirlerding eshqaysysy resmy mekemelermen rastalmady. TJD men әkimdik mәlimetine sәikes, konteynerler tek tótenshe jaghday kezinde túrghyndardy uaqytsha qabyldaugha jәne alghashqy kómek kórsetuge arnalghan. Dәl osynday sәtterde aqparattyng ashyqtyghy men onyng der kezinde berilui asa manyzdy. Resmy mәlimet der kezinde jariyalanghanymen, әleumettik jelidegi aqparat legin toqtatu qiyn. Sondyqtan mamandar aqparatty tek resmy kózderden alu qajet ekenin qaytalaydy.

Almaty әkimdigining mәlimetinshe, tótenshe jaghday konteynerlerin ornalastyru – qaladaghy keshendi qauipsizdik josparynyng bir bóligi. Búl jospar seysmikalyq qauipti nysandardy qayta tekseru, mektepter men auruhanalarda qauipsizdik jattyghularyn túraqty ótkizu, qoghamdyq oryndarda evakuasiyalyq baghdarlardy janartu, jana tehnologiyalyq jýielerdi engizu: seysmikalyq datchikter, eskertu habarlamalary, halyqqa arnalghan núsqaulyqtardy janartu syndy birneshe baghytty qamtidy.

TJ konteynerleri – osy tizbekting bir, biraq manyzdy elementi. Konteynerler mektepter men stadiondar aumaghynda ornalasady, biraq olardyng barlyghy kýndelikti ómirge kedergi keltirmeui tiyis.

Abai.kz