Jogharghy bilim: Týrkiyadan ýirenerimiz óte kóp
Ótken aptada, 2025 jyldyng 26-28 qarashasy aralyghynda, Týrkiyanyng Ankara uniyversiyteti Kommunikasiya fakulitetining arnayy shaqyruymen «Respublika jәne kommunikasiya» (CİSEM2025) atty manyzdy halyqaralyq simpoziumgha qatysyp qayttyq.
Alghash ret 2023 jyly Týrkiya Respublikasynyng 100 jyldyq mereytoyyna oray úiymdastyrylghan búl simpozium kommunikasiya salasyndaghy (jurnalistika, media jәne qoghammen baylanys) bilim beruding tarihy damuyn, qazirgi jay-kýiin jәne bolashaq baghytyn syni, erkin jәne keshendi túrghyda talqylaudy maqsat etedi.
Biyl ýshinshi ret ótkizilip otyrghan ghylymy jiynnyng taghy bir ereksheligi – onyng Ankara uniyversiytetining ghana emes, býkil Týrkiya, Tayau Shyghys jәne Europa kenistigindegi eng bedeldi әri tamyry tereng bilim ordalarynyng biri bolyp sanalatyn Kommunikasiya fakulitetining (İLEF) 60 jyldyq mereytoyyna arnaluy.
Búl ghylymy basqosu kommunikasiya, jurnalistika, aqparat jәne qoghammen baylanys salalaryndaghy bilim beruding ótkeni men býginine taldau jasap, bolashaq baghyttaryn aiqyndaugha arnalghan mazmúny teren, auqymdy jiyn boldy.
Simpoziumnyng ashylu rәsimin úiymdastyru alqasynyng tórayymy, Ankara uniyversiyteti Kommunikasiya fakulitetining professory, ghylym doktory Chaghla Qúbylay Kamiloghlu hanym ashyp, Týrkiya jurnalistikasynyng býgingi ózekti mәselelerine toqtaldy.
Odan keyin Ankara uniyversiytetining rektory, professor doktor Nejdet Ýnývar myrza jәne fakulitet dekanynyng orynbasary, professor doktor Asly Iaghmúrlu Dara hanym qatysushylargha arnalghan jýrekjardy qúttyqtau sózderin jetkizdi.
Alqaly jiynnyng alghashqy plenarlyq mәjilisinde Týrkiyanyng bedeldi ghalymdarynyng mazmúny tereng bayandamalaryn tyndadyq.
Professor doktor Oia Tokgóz hanym eldegi uniyversiytetterde jurnalistika bólimderining ashylu tarihyna kәsiby әri naqty taldau jasasa, Ystambúldan onlayn qosylghan professor doktor Aysel Aziz hanym jasandy intellektining kommunikasiya salasyn oqytu ýderisine tiygizer yqpaly, mýmkindikteri, tәuekelderi jәne qúrylymdyq ózgeristeri jóninde jan-jaqty bayandady.
Ayta keterligi, 1952 jyly bastauysh mektepke baryp, 1964 jyly Ankara uniyversiytetining Áleumettik ghylymdar fakulitetin tәmamdap, 1969 jyly dәl osy uniyversiytetting Baspasóz joghary mektebinde akademiyalyq jolyn bastaghan professor doktor Aysel Aziz hanymnyng býginde jasandy intellekt salasyndaghy ghylymy izdenisterge zor serpin berip otyrghany erekshe qúrmetke layyq.
Biz Ankara uniyversiyteti Kommunikasiya fakulitetining CİSEM2025 simpoziumyndaghy jaryssózderde Qazaqstan men Týrkiya uniyversiytetteri arasyndaghy kommunikasiya salasyndaghy ghylymy әriptestikting sayasi, әleumettik jәne ekonomikalyq manyzdylyghyna arnalghan bayandama jasadyq.
Simpoziumgha qatysushylar men úiymdastyrushylardy «Bolashaq» halyqaralyq baghdarlamasy ayasyndaghy «500 ghalym» jobasy boyynsha 2024 jyldyng qyrkýiegi men 2025 jyldyng tamyzy aralyghynda Ankara qalasynda jýrgizilgen bir jyldyq ghylymy taghylymdamamyzdyng nәtiyjelerimen tanystyrdyq.
Bizding CİSEM2025 simpoziumyndaghy bayandamamyzda jogharydaghy ghylymy taghylymdama barysynda atqarylghan «Týrkiya Respublikasynda media salasynda ghylymy zertteu jýrgizu tәjiriybesi» taqyrybyndaghy keshendi zertteu júmystarymyzdyng negizgi tújyrymdary úsynyldy.
Jalpy alghanda, Týrkiya uniyversiytetterindegi kommunikasiya, jurnalistika, aqparat jәne qoghammen baylanys salasynyng damuy Qazaqstannyng joghary oqu oryndary ýshin ýlgi bolatyn tústargha bay.
Ásirese Týrkiya ghalymdarynyng úiymshyldyghy, akademiyalyq qauymdastyqtyng bir-birine degen janashyrlyghy, zamanauy janashyldyqty jyldam qabyldauy, oqytushylar men studentterge jasalghan keng kólemdi jaghday – múnyng bәri bizde de jýzege assa degen tilek tudyrady.
Mysalgha, Týrkiyada 208 uniyversiytet bar (onyng 129-y memlekettik, 75-i jeke qor uniyversiytetteri, al 4-eui jeke qorlardyng joghary kәsiptik mektepteri). Sonyng ishinde 75 uniyversiytette tolyqqandy Kommunikasiya fakulitetteri júmys isteydi. Búl – kommunikasiya salasynyng institusionaldyq dengeyde jaqsy damyghanynyng aiqyn dәleli.
1989 jyly YuNESKO bastamasymen Týrkiyada Kommunikasiya zertteuleri qauymdastyghy (İLAD) qúrylyp, kommunikasiya salasyndaghy ghylymy zertteulerdi qoldaudyng jәne sapany arttyrudyng manyzdy ortalyghyna ainaldy.
2016 jyly Kommunikasiya bilimin baghalau jәne akkreditteu kenesi (İLEDAK) qúrylyp, bilim beru baghdarlamalarynyng sapasyn kәsiby dengeyde baghalau jәne akkreditteu isin jýiege keltirdi.
İLEDAK-tyng negizgi maqsaty – kommunikasiya salasynyng óz ishinde jәne oghan jaqyn ózge de ghylymy salalardaghy kommunikasiya bilim beru baghdarlamalaryn akkreditteu, baghalau jәne aqparattyq-әdistemelik júmystar jýrgizu.
Yaghny Týrkiya uniyversiytetterindegi kommunikasiya, jurnalistika jәne aqparat bilim beru baghdarlamalarynyng júmysyna osy salanyng kәsiby mamandary bagha berip, akkreditteuden ótkizedi.
2000 jyldan beri Týrkiyadaghy Kommunikasiya fakulitetteri dekandarynyng kenesi (İLDEK) ýzdiksiz júmys istep, oqu baghdarlamalaryn janartyp, enbek naryghyndaghy ózgeristerge beyimdep, týlekterding halyqaralyq dengeyde bәsekege qabiletti boluyna yqpal etip keledi.
Búl kenes Týrkiyadaghy kommunikasiya fakulitetterining qazirgi jaghdayyna saraptama jýrgizip, úsynystar beredi, oqu baghdarlamalaryn janartyp otyrady, týlekterding enbek naryghynda sheteldik әriptesterimen bәsekelese aluyn qamtamasyz etedi.
Ankara uniyversiytetining halyqaralyq reytingterdegi orny da onyng bedelin aiqynday týsedi: QS World University Rankings – 697, QS WUR Ranking By Subject – 51–120, QS Sustainability Ranking – 486, al Europe University Rankings – Western Asia tiziminde 10-orynda túr.
Ankara uniyversiytetining Kommunikasiya fakuliteti býginde Týrkiya ghana emes, býkil Tayau Shyghys pen Europanyng birqatar elderi ýshin jurnalistika jәne aqparat salasyndaghy bilikti mamandar dayarlaytyn jetekshi ortalyq sanalady.
2025 jylghy 27 tamyzda Petropavl qalasyndaghy Manash Qozybaev atyndaghy Soltýstik Qazaqstan uniyversiyteti men Ankara uniyversiyteti arasynda akademiyalyq yntymaqtastyq turaly manyzdy hattamagha qol qoyylghanyn da atap ótken jón.
Búl kelisim aldaghy uaqytta birlesken ghylymy jobalargha, akademiyalyq útqyrlyqqa jәne jurnalistika men kommunikasiya salasyndaghy ortaq bastamalargha jol ashady.
Qoryta aitqanda, Týrkiya uniyversiytetterinen ýirenerimiz mol ekenin aiqyn anghardyq.
Týrkiyagha jasaghan kezekti ghylymi-akademiyalyq saparymyzdan: «Shirkin, Qazaqstanda da professor-oqytushylar men ghalymdar ýshin dәl osynday qolayly, jan-jaqty jaghday jasalsa ghoy!» degen oimen oraldyq.
Myrzantay Qojabayúly Jaqyp,
Manash Qozybaev atyndaghy Soltýstik Qazaqstan uniyversiyteti «Jurnalistika jәne әleumettik ghylymdar» kafedrasynyng professory
Abai.kz