Qazir jazu tili – 42 әriptik, sóileu tili – 28 dybystyq ekenin eshkimge úqtyra almaysyn. Sebebi: «Tek sóileu tili ghana termin qabyldaugha negiz bolady». Jazu tili – tek sauatty jazudy ghana bildiretin kórsetkish. Onyng astarynda sóileu tilining transkripsiyasy búghyp jatady. Mysaly: qazaq «qyz» sózin ýsh týrli aitady: «qyz», «ghyz» jәne «ghúz» bolsa da qazirgi jazuda «tek qyz» dep jazugha mәjbýrlep qoyghan.

Orys tilinde F men Y dybystarynan tól sózderi bastalmaydy.

Al, qazaq tilinde sóz bastalmaytyn dybystargha: N, R, L, I, U jәne E jatady.

Qazaq tilinde sózder ne birynghay erindik (әm juan, әm jinishke), ne birynghay ezulik (әm juan, әm jinishke) bolyp aitylady. Erindik pen ezulikting aralas kelui siyrek mysaly: júma, júra t.b.

Juan aitylatyn ezulik/erindikter: O, Ú, Y, A

Jinishke aitylatyn ezulik/erindikter: Ó, Ý, I, Á jәne sóz sony men sóz ortasyndaghy E erindigi

Qazaq tilinde Y men U degen dauysty joq, YI, IY jәne ÝU, ÚU qosarlary bar.

Q-K, Gh-G dauyssyzdary Qalam – Kәlә, Ghalym – gýlý(i)m syndy ne juan, ne jinishke dauystylardyng ózinen keyin keluin qajet etetin talghauly qoldanysqa iye. Qalghan qazaq dauyssyz dybystary әmbebap qoldanysta úshyrasady.

Búnyng bәri jazuda eskerilmeytin dәrejege jetti.

Dauystylardyng bir sózding boyynda úshyraspauy: A men O (jalghyz sóz Atoy ghana kezigedi), A men E, O men E, E men O, E men A.

Eki dauysty ne eki dauyssyzdyng qatar kelmeui aitylmauy búzyldy. Haos, Klan, Islam t.b.

Eger biz osy tól dybystarymyzdarymyzdyng aitylu ereksheligin qalpyna keltiretin bolsaq, onda tap babalarymyz siyaqty ózge tilden sóz qabylday alamyz.

Mysaly jazu býldirgen Haos, Klan, Orden, Islam jәne Sekta siyaqty sózder bar. Qauús, Kilәn, Órdón, Isilәm jәne Isektә. Búl arada qazaqtyng S dybysy sóz basynda ne y men i-ni kerek etu men kerek etpeu erekshiligin eskeruge tiyispiz.

Qazaqtyng tól dybystarynyng kombinatorlyq ornalasuyn jәne onyng termin jasaugha qatysuyn arnayy zerttep  qolgha alugha tiyispiz.

Bizding Qoghamdyq Qor osy baghytta júmystar jasap jatyr.

Ábil-Serik Áliakbar

Abai.kz