قازىر جازۋ ءتىلى – 42 ارىپتىك، سويلەۋ ءتىلى – 28 دىبىستىق ەكەنىن ەشكىمگە ۇقتىرا المايسىڭ. سەبەبى: «تەك سويلەۋ ءتىلى عانا تەرمىن قابىلداۋعا نەگىز بولادى». جازۋ ءتىلى – تەك ساۋاتتى جازۋدى عانا بىلدىرەتىن كورسەتكىش. ونىڭ استارىندا سويلەۋ ءتىلىنىڭ ترانسكريپتسياسى بۇعىپ جاتادى. مىسالى: قازاق «قىز» ءسوزىن ءۇش ءتۇرلى ايتادى: «قىز»، «عىز» جانە «عۇز» بولسا دا قازىرگى جازۋدا «تەك قىز» دەپ جازۋعا ماجبۇرلەپ قويعان.

ورىس تىلىندە ف مەن ى دىبىستارىنان ءتول سوزدەرى باستالمايدى.

ال، قازاق تىلىندە ءسوز باستالمايتىن دىبىستارعا: ڭ، ر، ل، ي، ۋ جانە ە جاتادى.

قازاق تىلىندە سوزدەر نە بىرىڭعاي ەرىندىك ء(ام جۋان، ءام جىڭىشكە), نە بىرىڭعاي ەزۋلىك ء(ام جۋان، ءام جىڭىشكە) بولىپ ايتىلادى. ەرىندىك پەن ەزۋلىكتىڭ ارالاس كەلۋى سيرەك مىسالى: جۇما، جۇرا ت.ب.

جۋان ايتىلاتىن ەزۋلىك/ەرىندىكتەر: و، ۇ، ى، ا

جىڭىشكە ايتىلاتىن ەزۋلىك/ەرىندىكتەر: ءو، ءۇ، ءى، ءا جانە ءسوز سوڭى مەن ءسوز ورتاسىنداعى ە ەرىندىگى

قازاق تىلىندە ي مەن ۋ دەگەن داۋىستى جوق، ىي، ءىي جانە ءۇۋ، ۇۋ قوسارلارى بار.

ق-ك، ع-گ داۋىسسىزدارى قالام – كالا، عالىم – گۇلۇ(ى)م سىندى نە جۋان، نە جىڭىشكە داۋىستىلاردىڭ وزىنەن كەيىن كەلۋىن قاجەت ەتەتىن تالعاۋلى قولدانىسقا يە. قالعان قازاق داۋىسسىز دىبىستارى امبەباپ قولدانىستا ۇشىراسادى.

بۇنىڭ ءبارى جازۋدا ەسكەرىلمەيتىن دارەجەگە جەتتى.

داۋىستىلاردىڭ ءبىر ءسوزدىڭ بويىندا ۇشىراسپاۋى: ا مەن و (جالعىز ءسوز اتوي عانا كەزىگەدى), ا مەن ە، و مەن ە، ە مەن و، ە مەن ا.

ەكى داۋىستى نە ەكى داۋىسسىزدىڭ قاتار كەلمەۋى ايتىلماۋى بۇزىلدى. حاوس، كلان، يسلام ت.ب.

ەگەر ءبىز وسى ءتول دىبىستارىمىزدارىمىزدىڭ ايتىلۋ ەرەكشەلىگىن قالپىنا كەلتىرەتىن بولساق، وندا تاپ بابالارىمىز سياقتى وزگە تىلدەن ءسوز قابىلداي الامىز.

مىسالى جازۋ بۇلدىرگەن حاوس، كلان، وردەن، يسلام جانە سەكتا سياقتى سوزدەر بار. قاۋۇس، كىلان، ءوردون، ءىسىلام جانە ىسەكتا. بۇل ارادا قازاقتىڭ س دىبىسى ءسوز باسىندا نە ى مەن ءى-ءنى كەرەك ەتۋ مەن كەرەك ەتپەۋ ەرەكشىلىگىن ەسكەرۋگە ءتيىسپىز.

قازاقتىڭ ءتول دىبىستارىنىڭ كومبيناتورلىق ورنالاسۋىن جانە ونىڭ تەرمىن جاساۋعا قاتىسۋىن ارنايى زەرتتەپ  قولعا الۋعا ءتيىسپىز.

ءبىزدىڭ قوعامدىق قور وسى باعىتتا جۇمىستار جاساپ جاتىر.

ءابىل-سەرىك الىاكبار

Abai.kz