Almatyda jana ýgit-nasihat bilbordtary qaptap ketti. Ne bolghan deysiz be? Búlar «әigili» advokat Evgeniy Jovtisti qorghaugha shaqyrghan belsendilerding ýndeuleri.

Ángime týsinikti bolu ýshin, esterinizge sala keteyik, osy jyldyng 25-shi shildesi kýni keshqúrym Evgeniy Jovtis Almaty oblysynyng Aqdala kentine jaqyn jerde, Almaty-Qaraoy trassasynyng boyynda adam qaghyp ketti. 35 jastaghy jýrginshi apat bolghan jerde jan tәsilim etken. Sodan keyin Qylmystyq kodeksting 296-babynyng 2-bólimi («Jol jәne abaysyzda adam ólimine әkelip soqtyrghan kólik qúraldaryn basqarghan túlghalardyng kólik qúraldaryn paydalanu erejesin búzu») boyynsha Evgeniy Jovtisting ýstinen qylmystyq is qozghaldy. Alayda, marqúmnyng tuystary «ataqty» qúqyq qorghaushygha «eshqanday talap-narazylyghymyz joq» dep otyr. «Kisisi ólip, qaraly bolyp» otyrghandaryna qaramastan, olardyng nelikten narazylyq aitpay, «keshirimshil de kenpeyil» jandargha ainala qalghandaryn týsinu de qiyngha soghyp túr.

Almatyda jana ýgit-nasihat bilbordtary qaptap ketti. Ne bolghan deysiz be? Búlar «әigili» advokat Evgeniy Jovtisti qorghaugha shaqyrghan belsendilerding ýndeuleri.

Ángime týsinikti bolu ýshin, esterinizge sala keteyik, osy jyldyng 25-shi shildesi kýni keshqúrym Evgeniy Jovtis Almaty oblysynyng Aqdala kentine jaqyn jerde, Almaty-Qaraoy trassasynyng boyynda adam qaghyp ketti. 35 jastaghy jýrginshi apat bolghan jerde jan tәsilim etken. Sodan keyin Qylmystyq kodeksting 296-babynyng 2-bólimi («Jol jәne abaysyzda adam ólimine әkelip soqtyrghan kólik qúraldaryn basqarghan túlghalardyng kólik qúraldaryn paydalanu erejesin búzu») boyynsha Evgeniy Jovtisting ýstinen qylmystyq is qozghaldy. Alayda, marqúmnyng tuystary «ataqty» qúqyq qorghaushygha «eshqanday talap-narazylyghymyz joq» dep otyr. «Kisisi ólip, qaraly bolyp» otyrghandaryna qaramastan, olardyng nelikten narazylyq aitpay, «keshirimshil de kenpeyil» jandargha ainala qalghandaryn týsinu de qiyngha soghyp túr.

Adam qúqyghy jónindegi Qazaqstan burosy diyrektorynyng isi boyynsha alghashqy sot mәjilisi tamyzdyng 27-de, Almaty oblysy, Baqanas kentinde ótti. Osy túrghydan kelgende, Jovtisting «naqaqtan kýiip» bara jatqandyghyn aityp, alangha shyghyp, aksiya úiymdastyryp jýrgenderding әreketi sot organdaryna ashyqtan-ashyq qysym jasau ekenin kez kelgen kóz qaraqty, kókiregi oyau jandar aiqyn týsinedi. Al, Almatynyng «Arbatyna» toptanyp alyp, tónirekti shulatyp jatqandargha, tipti, ony aitasyz, týrli kórneki qúraldardy (Jovtisting sureti beynelengen qonyrau maketi, sansyz transparanttar, kóshelerdegi bilbordtar men úran-sózder) jasap alghandargha sonshama kól-kósir kóp aqshanyng qaydan kelip jatqanyn týsinu qiyn bolyp túr.
Jovtisting ózi búl qylmystyq isti tapsyryspen úiymdastyrylyp otyr deuden esh tanar emes. Ol tamyzdyng 25-i kýni Almatyda ótkizgen baspasóz mәslihatynda: «Men múnyng sayasy tapsyrys ekenin anyq bilmeymin. Biraq, búl qylmystyq isting tapsyryspen úiymdastyrylghanyna senimdimin» dep mәlimdedi.

Sonda qara jolda júldyzday aghyp kele jatqan kólikting astyna týsip mert bolghan marqúmgha әldekimning «Sen baryp, tap sol Jovtisting mashinasynyng astyna týs, aqyndy beremiz» deui mýmkin be? Tipti sonday tapsyrma alghan adam әlgindey joydasyz iske qalay tәuekel etedi? Logika qayda, aghayyn!?
Qysqasy, jer dýniyeni shulatyp jýrgender Jovtisting sayasy emes, qanday dәrejede bolsa da, azamattyq qylmys jasap otyrghanyn bilmey me? Qylmystyng aty qashanda qylmys bolyp qala beredi. Ony zerttep-zerdeleu kerek, ol ýshin sotty, sudiyalardy kinәlap, olardyng azamattyq-memlekettik mindetinen sayasy astar izdeuding qanday qajeti bar? Olar ózderine jýktelgen mindetterin atqaryp jatyr. Sotqa qysym jasap, qoghamdyq pikirdi teris baghytta qalyptastyru - qylmystyng ýlkeni. Sondyqtan, QYLMYS pen SAYaSATTY janylystyrmaghan jón.

Respublikamyzdyng «atyn shygharugha órteytin jer tappay» jýrgen «op-pozisiyashyl» dep atalatyn partiyalar sayasy úpay jinaugha taghy bir syltau tapqandaryna mәz. Jalghyz Jovtis qana emes, «Op-pozisiyashyldargha» «Qúday aidap, Tohniyaz Kuchukovtyng da adam basyp óltirip alghandyghy» «izdegenge súraghan» bolyp túrghanday. El biyligi men sot jýiesine, olardyng jýrgizip otyrghan sayasy baghyt-baghdary men reformalaryna qay tústan tiyiserlerin bilmey jýrgende, mynau degen «aspannan jaughan manna botqasynday» boldy, tipti. «Op! Mine, taghy bir pozisiyadan» ontayly jaghday, ong jambasqa atyp úrar sәt keldi» degendey, alaqandaryn ysqylay kirisip ketti. Ásirese, Dos Kóshim siyaqty últqa jany auyratyn adamdardy sol Jovtisti qorghaushylardyng arasynan kóruimizding ózi bizding qúqyq-sot salasyndaghy sauatymyzdyng kemistigin anghartsa kerek. Oghan belgili basylymdardyng basyn ústap otyrghan jurnalisterimizding sot-qúqyqtyq saladaghy biliksizdigin qossaq, mәsele, tipten, kýrdelene týsedi.

Óz betterinshe qúryp alghan Evgeniy Jovtisting isindegi zandylyqtyng saqtaluy jónindegi halyqaralyq Komiytetting qúramyna kóz salsanyz, ónkey bir yghay men syghaydan kóz túnady:

IYnessa Hezelle Meerburg (Qazaqstan), Andrey Aranbaev (Týrkimenstan), Vitaliy Ponomarev (Resey), Yuriy Djibladze (Resey).

Olardyng aryzdaryna qol qoyyp, qosylghandar:
1. Vitaliy Ponomarev, "Memorial" Qúqyq qorghau Ortalyghynyng Ortalyq Aziyalyq Baghdarlamasynyng diyrektory, Resey.
2. Holly Cartner, Europe and Central Asia director, Human Rights Watch,
3. Kate Watters, Michelle Kinman, Srude Accountability, USA,
4. Svetlana Gannushkina, Azamattyq yqpaldastyq komiytetining tórayymy, Resey.
5. Valentin Gefter, Adam qúqyghy institutynyng diyrektory, Mәskeu, RF Preziydenti janyndaghy Adam qúqyghy men azamattyq qoghamdy damytugha yqpal etu jónindegi Kenesting mýshesi jәne taghy basqalar bolyp jalghasyp kete beredi.
Tanymal qúqyq qorghaushynyng qorghaushysy Sholpan Batqalova bolsa, «tergeu barysynda kóptegen dóreki prosessualdyq qatelikter jiberildi, sonday-aq qorghauyndaghy túlghanyng qúqyghy búzyldy» deydi. Qysqasyn aitqanda, azamattyq qoghamnyng belsendileri biylik jol apatyn tanymal qúqyq qorghaushydan kek alu maqsatynda paydalanuy yqtimal degen qauippen Jovtis isindegi zandylyqtyng saqtaluy jóninde Halyqaralyq komiytet qúryp, tipti, Qazaqstannyng tergeu jәne sot organdaryna, týiindey aitqandaghy mәni - «isti obektivti týrde әdil qaranyzdar» degenge kelip sayatyn mәlimdeme jasap ýlgeripti.

Áytkenmende olar qylymysty isti sayasatqa telip, basqa basqa emes, aiyby moynyna qoyylghan Jovtisting de taghdyrymen oinap jýrgenderin jasyryp baghuda.