Túnghysh ret ótkeli otyrghan qazaq baspasózi ókilderining halyqaralyq forumy turaly qúlaghdar bolghan syrttaghy әriptes-aghayyn ortasy da elendeuli kórinedi. Olardyng qaysybiri forumgha qatysugha tilek bildirip, úiymdastyru alqasyna ótinish aityp jatsa, qaysybiri jiyn barysynda myna bir jayttar nazargha alynsa eken dep úsynys-pikirlerin joldauda. Biz «Shalqar -2» gazetinde jaryq kórgen sonday bir pikirler jiyntyghyn jariya etudi jón kórdik.

Smayyl Kesiji, Úlybritaniya qazaq mәdeny ortalyghynyng tóraghasy:

Túnghysh ret ótkeli otyrghan qazaq baspasózi ókilderining halyqaralyq forumy turaly qúlaghdar bolghan syrttaghy әriptes-aghayyn ortasy da elendeuli kórinedi. Olardyng qaysybiri forumgha qatysugha tilek bildirip, úiymdastyru alqasyna ótinish aityp jatsa, qaysybiri jiyn barysynda myna bir jayttar nazargha alynsa eken dep úsynys-pikirlerin joldauda. Biz «Shalqar -2» gazetinde jaryq kórgen sonday bir pikirler jiyntyghyn jariya etudi jón kórdik.

Smayyl Kesiji, Úlybritaniya qazaq mәdeny ortalyghynyng tóraghasy:

- Elding habaryn kýn sayyn estip, bilgimiz keledi. Ásirese, balalarymyzdyng qúlaghyna qazaq tilin qúya bersek deymiz. Ókinishke qaray, ol mýmkindik bizde óte tapshy. Ádette, internetten «qazaq gazetteri» dep izdegende, qazaq basylymdarynyng tizimi shyghuy tiyis qoy. Osylaysha internetten qazaq tildi basylymdardy tappay qinalasyn. Sonda qalay, qazaq eli tәuelsizdik alghanyna 20 jyl tolghaly otyr. Dýnie qazir barlyq habar - oshardy veb sayttardan alady. Qazaq ýkimeti búl mәselege nege mәn bermey otyr eken? Bizdi qinaytyny osy mәsele. Londonda ýsh myngha juyq qazaq túramyz. Kópshiligi jastar. Ózge júrttar sekildi óz ana tilimizde sóilep, ana tilimizde shyqqan basylymdardy oqysaq deymiz.Ýinide neshe kompiutering bolghanymen, qazaqshasy joqtyqtan kónilindi qúlazytady. Bizge basylymdardy jetkizu qiynyraq, internetten oqyghanymyz ynghayly. Sondyqtan, Qazaqstandaghy qazaq tildi basylymdardyng bәri ghalamtorgha engizilip, arnayy jýielense. Europada әr qazaqtyng ýiinde kompiuteri, ghalamtorgha enu mýmkindigi mol. «Qazaq gazetteri» dep izdegende, qazaq gazetteri aldymyzgha kelip, jyldam oqy beretindey mýmkindikke qol jetkizsek dep aramandaymyz.

Japarbay Shadkam, Tegerandaghy Iran radiosy qazaq baghdarlamalarynyng jetekshisi:

-  Iran radiosynan kýndelikti bir saghat qazaq tilinde habar beremiz. Eng manyzdy degen janalyqtar nazardan tys qalmaydy. Tughan halqymyzdyng әn-jyran da tiyisinshe uaqyt bólinedi. Bir qaraghanda, búl jaqsylyq. Alayda, Iran qazaqtary tilinen ajyrap barady. Ne elge kelmesek, ne qazaq ýkimeti bizge kómek qolyn sozbasa, biraz jyldan keyin naghyz «tili kesilgen» úrpaq biz bolamyz. Bizdegi qazaqtar arab jazuynda oqidy. Qazaqstanda arab әripimen shyghatyn «Shalqar - 2» gazeti bar. Ony jolaushylar arqyly alyp túramyz. Búryn «Bizding Otan» - «Shalqar» gazeti bizge kelip túrushy edi. Qazir keluin toqtatty. Sol sebepten, Iran qazaqtaryna «Shalqar - 2» gazetin jetkizudi oilastyrsanyzdar degen ótinish aitqym keledi.

Bizding de radionyng sayty jәne ózimning jeke saytym bar. Múnda qazaqtyng salt-dәstýrleri men әdebiyetinen, mәdeniyetinen habarlar ornalastyramyn.

Qazaqstanda qazaq jurnalisterining basqosuy ótkeli jatyr eken, әriptesterimdi qúttyqtaymyn. Enbekterinizge jemis tileymiz!

Orynbasar Quandyqov, Mәskeudegi «Qazaq tili» gazetining bas redaktory:

- Resey astanasynda 1990 jyldan beri júmys istep kelgen «Qazaq tili» qoghamy qazir Mәskeudegi qazaq mәdeny ortalyghyna ainalghan. Búdan basqa 20 jyldan beri júmys istep kele jatqan «Múrager» qazaq mәdeny ortalyghy bar.

Qogham sol ortalyqpen birlesip, 2006 jyldan bastap «Qazaq tili» degen A-3 formatty  8 bettik gazetti aiyna bir ret shygharyp keledi. Sonday-aq,  www. Kazakh-tili.ru atty  eki tilde habar taratatyn internet paraqshasy bar.

Reseyding 28 aimaghyna 999 danamen taraytyn gazet materialdarynyng 60%-y oryssha, 40%-payyzy qazaq tilinde.

Sonday-aq, bizi qazaq tili týgili, orys tilinde Qazaqstan turaly aqparttardy sarang estiymiz. Ne «Qazaqstan», ne «Habar» telearnalaryn kóre almaymyz. Qazaqsha týgili, orysshasyn kóruge de zәrumiz. «Caspionet»  degen sputniktik arna baryn bilemiz. Al, úshyrghan sputnik auada jarylyp ketti dey me, әiteuir bizge eshtene jetken joq. Sondyqtan, Qazaqstanda ótetin halyqaralyq qazaq jurnalisterining alghashqy basqosuynda qazaq baspasózin shetelderde taratu mәselesi kóterilse deymiz.

Qalil Tosyn, Fransiyadaghy «Qazaq» internet saytynyng iyesi:

- Fransiyada sputniktik telearna Kaspionetti ghana kóremiz. Ol kýnine ýsh uaqyt qana qazaq tilinde habar taratady. Demalys kýnderi qazaqsha konsertter, aitystar berip jatady, biraq búl jetkiliksiz. Bizding tilegimiz - shetel qazaqtaryna arnap 24 saghat boyyna qazaq tilinde habar taratatyn bir telarna ashsa. Búl belgili bir dengeyde qazaq balardyng qaza tilin ýirenuine de septigin tiygizetin bolady.

Qazaqstan elshiligi bizge kóp kitap әkelip berdi. Alayda, ol kitaptar kirilshe jazylghannan keyin, oqy almay jatyrmyz. Biz latyn qarpimen sauat ashtyq qoy.

Dastan Beysebaev, Ombydaghy «Atameken» qazaq gazetining qúryltayshysy әri bas redaktory:

- Bizdegi jastarda til mәselesi qiyndap barady. Búl jaqtan qaza tilinde jazylghan dybys taspalardy aparyp túramyz. Tildik ortanyng joqtyghy - bizdi tughan júrttan alystata týskendey. Qaytken kýndede qazaqtyng qazaqtyghyn saqtap qalamyz dep jýgirip jýrmiz. Ótken jyldan beri «Atameken» atty qazaq gazetin shyghara bastadyq. Býginde resmy tirkelgen jalghyz gazet - «Atameken» ghana bolyp otyr.

Aldaghy uaqytta qazaqstandyq qazaqtildi basylymdarmen tyghyz baylanys ornatqymyz keledi.

«Shalqar - 2» gazeti, №43-44, qarasha, 2009 jyl.