Jaqynda QR Bilim jәne ghylym ministri Janseyit Týimebaev bylay dep mәlimdedi: «Qazaqstandyq mektepterding 56,6 payyzy nemese 4288-i - shaghyn jinaqy mektepter. Búl mek­tep­terding kóbi, anyqtap ait­saq, 96,5 payyzy auyldyq eldimekenderde ornalasqan. Búlarda 405 myng bala oqidy. Shaghyn jinaqy mektepterding 18 pa­yyzy kýrdeli jóndeu júmystaryn talap etedi. Al eki payyzy, tipti apatty jaghdayda... Songhy ýsh jylda shaghyn jinaqy mektepter 143-ke nemese 3,3 payyzgha, al oqushylar sa­ny 27 mynnan astamgha nemese 6,3 pa­yyzgha azaydy». «Quyrdaqtyng kókesi týie soyghanda». Mәsele ózekti, kýiip túr. Qalaysha? Endi basqasyn bylay qoyyp, osy derek­terdi jilikteyik.

Birinshiden, 4288 shaghyn jinaqy mektepte 405 myng bala oqidy. Esepshotqa salayyq. Ár mektepte ortasha eseppen 94 bala oqidy degen sóz. Búl az ba, kóp pe?

Jaqynda QR Bilim jәne ghylym ministri Janseyit Týimebaev bylay dep mәlimdedi: «Qazaqstandyq mektepterding 56,6 payyzy nemese 4288-i - shaghyn jinaqy mektepter. Búl mek­tep­terding kóbi, anyqtap ait­saq, 96,5 payyzy auyldyq eldimekenderde ornalasqan. Búlarda 405 myng bala oqidy. Shaghyn jinaqy mektepterding 18 pa­yyzy kýrdeli jóndeu júmystaryn talap etedi. Al eki payyzy, tipti apatty jaghdayda... Songhy ýsh jylda shaghyn jinaqy mektepter 143-ke nemese 3,3 payyzgha, al oqushylar sa­ny 27 mynnan astamgha nemese 6,3 pa­yyzgha azaydy». «Quyrdaqtyng kókesi týie soyghanda». Mәsele ózekti, kýiip túr. Qalaysha? Endi basqasyn bylay qoyyp, osy derek­terdi jilikteyik.

Birinshiden, 4288 shaghyn jinaqy mektepte 405 myng bala oqidy. Esepshotqa salayyq. Ár mektepte ortasha eseppen 94 bala oqidy degen sóz. Búl az ba, kóp pe?

Ekinshiden, ministr myrzanyng aituynsha, dәl osy mek­tep­terding on segiz payyzy kýr­deli jóndeu júmystaryn talap etedi. Eki payyzy apatty jaghdayda. Bylaysha ait­qanda, jiyrma payyzy jaramsyz kýide túr. Qabyrghasy jarylyp, qanqasynan su aghyp degendey jaghdayda. Jiyrma payyz degenimiz qansha sonda? Jәne esepshotqa jýgin­dik. 4288 sanyn shaqqanda, on segiziniz - 772, ekiniz - 86 mektep bolyp shyqty. Ekeuin qosyp jiberseniz, 858 sany kózge kórindi. Búl neni anghartady? Osynsha mektepting esigine dәu qara qúlyp salynuy nemese sol bilim oshaghynyz bir tóbe topyraqqa ainaluy mýmkin. Endeshe, býgingi biyliktegi sheneunikteriniz «100 mektep, 100 auruhana» jyrymen әure-sarsangha týsip jýr­gende, sizdin 858 mektebiniz­ding qúrdymgha ketu qaupi bar ekenin, orny oisyrap qalatynyn eskerip jýrgeysiz.

Ýshinshiden, songhy ýsh jylda shaghyn jinaqy mektepter 143-ke azaydy de­gendi qalay týsinuge bolady? Bylaysha. Auyrlap aitqanda, 143 mek­tep­ting or­nyn sipap qaldynyz. Tandanarlyghy, Týimebaev myrza dәl osy 143 mektep­ting ornyna qansha su jana mektep qúrylghanyn nege tilge tiyek etpedi? Mýmkin, qazyghy qaghylmaghan da bolar. Ne kerek, 143 mektep jargha jy­ghyldy, joqtaushysy bol­mady, qúnyn eshkim daulamady.

Tórtinshiden, «búl mek­tepterding 96,5 payyzy auyldyq eldimekenderde ornalasqan». Endi osy payyzdy 4288 sanyna shaghyp jibereyik. 4137 sany atyp shyqty. Yaghni, 4 137 shaghyn mektep auyl-aymaqta. Osy orayda «jabyluy mýmkin» degen kýdikti de eskersek. Tilge tiyek etken jiyrma pa­yyzdy da úmyt qaldyrmayyq. Múnda shamamen 827 shaghyn mektep shyqty. Búl degenimiz, respublika boyynsha 827 auyldaghy mektep­ting tabaldyryghy tozghan.

Jasyratyn týgi joq, auyldyng tynys-tirshiligi mektepsiz túl jetimning kýnindey. Janseyit Týi­me­ba­evtyng tilimen ait­qanda, «auyldaghy shaghyn jinaqy mektepter bilim beruden basqa, sonday-aq, keshendi әleumettik-ekonomikalyq mәsele­lerdi sheshedi». Dúp-dúrys aitylghan sóz. Qany­rap, bary men nary dәl osy bilim oshaghy bolyp túrghan eldimekenderdi mek­tepsiz elestetu qiyn. Onsyz da Qazaqstandaghy 1434 eldi­mekende mektep atymen joq. Ondaghy 37280 bala mektebi bar tónirekti sharlaydy. Balalardy tasu ýshin 1300 qoghamdyq kólik qajet. Resmy derekterge sýiensek, avtobustardyng bar-joghy jýzi ghana su jana. Qalghandary - eski-qúsqy («Jas Alash» №68 , 25 tamyz, 2009 jyl.)

Bir qyzyghy, Bilim jәne ghylym ministri Janseyit Týimebaev osy mәsele­ning úshyn shygharghany sol-aq, kóp keshikpey naqty derekterding tóbesi kórin­di. Mәselen, teriskeyde 50 mektepting jabyluy jó­ninde naqty dәiek shyq­ty. Tótenshe jaghdaylar jó­nindegi ministr­likting habarlauynsha, Soltýstik Qazaqstan oblysyndaghy elu mektep qauipti jaghdayda túr. Jalpy osy aimaqtaghy bilim beru meke­meleri men balabaqshalardyng basym bóli­ginde qauipsizdik talaptarynyng búzylghany anyqtal­ghan. Soltýstik Qazaqstan oblysy Tótenshe jaghdaylar basqarmasynyng bólim bas­tyghy Áset Smaghúlovtyng aituynsha, Qyzyl­jar­dyng qa­la­lyq soty ónirdegi eluge juyq mek­tepti adam ómiri ýshin qa­uipti dep tauyp, olardy jabu turaly sheshim shygharghan. Zang boyynsha sot sheshimi 15 kýnnen keyin kýshine enedi.

Ol ol ma, atalghan aimaqtaghy mektepterding altydan bir bóligi oqu jylyna dayyn bolmaghan. Búl mәseleni bilim basqarmasy elemegen. Endi mine, osy zanbúzushylyqty jon­­­­gha oblystyq әkimdik 60 million tenge bólip otyr.

Aldaghy uaqytta mún­­­day derekter әr ónirden jii kezdesse, tanghalmanyz. Eger ministrding ait­­qany aldynan kelse, olardyng sany segiz jýz eluden asuy әbden mým­kin. Olay bolsa, minber­de­gi ministrler, parla­ment­shiler, tipti, preziy­dent­tin: «Su jana mektep saldyq. Mynaday baghdarlama qabyldadyq. Bilim berude mynaday jetis­tikke jet­tik», - dep búl­búl­sha sayraghanynyng kók tiyndyq qúny joq.

Jas Alash №98 (15452) 8 jeltoqsan, seysenbi 2009