جاقىندا قر بiلiم جانە عىلىم مينيسترi جانسەيiت تۇيمەباەۆ بىلاي دەپ مالiمدەدi: «قازاقستاندىق مەكتەپتەردiڭ 56,6 پايىزى نەمەسە 4288-i - شاعىن جيناقى مەكتەپتەر. بۇل مەك­تەپ­تەردiڭ كوبi, انىقتاپ ايت­ساق، 96,5 پايىزى اۋىلدىق ەلدiمەكەندەردە ورنالاسقان. بۇلاردا 405 مىڭ بالا وقيدى. شاعىن جيناقى مەكتەپتەردiڭ 18 پا­يىزى كۇردەلi جوندەۋ جۇمىستارىن تالاپ ەتەدi. ال ەكi پايىزى، تiپتi اپاتتى جاعدايدا... سوڭعى ءۇش جىلدا شاعىن جيناقى مەكتەپتەر 143-كە نەمەسە 3,3 پايىزعا، ال وقۋشىلار سا­نى 27 مىڭنان استامعا نەمەسە 6,3 پا­يىزعا ازايدى». «قۋىرداقتىڭ كوكەسi تۇيە سويعاندا». ماسەلە وزەكتi, كۇيiپ تۇر. قالايشا؟ ەندi باسقاسىن بىلاي قويىپ، وسى دەرەك­تەردi جiلiكتەيiك.

بiرiنشiدەن، 4288 شاعىن جيناقى مەكتەپتە 405 مىڭ بالا وقيدى. ەسەپشوتقا سالايىق. ءار مەكتەپتە ورتاشا ەسەپپەن 94 بالا وقيدى دەگەن ءسوز. بۇل از با، كوپ پە؟

جاقىندا قر بiلiم جانە عىلىم مينيسترi جانسەيiت تۇيمەباەۆ بىلاي دەپ مالiمدەدi: «قازاقستاندىق مەكتەپتەردiڭ 56,6 پايىزى نەمەسە 4288-i - شاعىن جيناقى مەكتەپتەر. بۇل مەك­تەپ­تەردiڭ كوبi, انىقتاپ ايت­ساق، 96,5 پايىزى اۋىلدىق ەلدiمەكەندەردە ورنالاسقان. بۇلاردا 405 مىڭ بالا وقيدى. شاعىن جيناقى مەكتەپتەردiڭ 18 پا­يىزى كۇردەلi جوندەۋ جۇمىستارىن تالاپ ەتەدi. ال ەكi پايىزى، تiپتi اپاتتى جاعدايدا... سوڭعى ءۇش جىلدا شاعىن جيناقى مەكتەپتەر 143-كە نەمەسە 3,3 پايىزعا، ال وقۋشىلار سا­نى 27 مىڭنان استامعا نەمەسە 6,3 پا­يىزعا ازايدى». «قۋىرداقتىڭ كوكەسi تۇيە سويعاندا». ماسەلە وزەكتi, كۇيiپ تۇر. قالايشا؟ ەندi باسقاسىن بىلاي قويىپ، وسى دەرەك­تەردi جiلiكتەيiك.

بiرiنشiدەن، 4288 شاعىن جيناقى مەكتەپتە 405 مىڭ بالا وقيدى. ەسەپشوتقا سالايىق. ءار مەكتەپتە ورتاشا ەسەپپەن 94 بالا وقيدى دەگەن ءسوز. بۇل از با، كوپ پە؟

ەكiنشiدەن، مينيستر مىرزانىڭ ايتۋىنشا، ءدال وسى مەك­تەپ­تەردiڭ ون سەگiز پايىزى كۇر­دەلi جوندەۋ جۇمىستارىن تالاپ ەتەدi. ەكi پايىزى اپاتتى جاعدايدا. بىلايشا ايت­قاندا، جيىرما پايىزى جارامسىز كۇيدە تۇر. قابىرعاسى جارىلىپ، قاڭقاسىنان سۋ اعىپ دەگەندەي جاعدايدا. جيىرما پايىز دەگەنiمiز قانشا سوندا؟ جانە ەسەپشوتقا جۇگiن­دiك. 4288 سانىن شاققاندا، ون سەگiزiڭiز - 772, ەكiڭiز - 86 مەكتەپ بولىپ شىقتى. ەكەۋiن قوسىپ جiبەرسەڭiز، 858 سانى كوزگە كورiندi. بۇل نەنi اڭعارتادى؟ وسىنشا مەكتەپتiڭ ەسiگiنە ءداۋ قارا قۇلىپ سالىنۋى نەمەسە سول بiلiم وشاعىڭىز بiر توبە توپىراققا اينالۋى مۇمكiن. ەندەشە، بۇگiنگi بيلiكتەگi شەنەۋنiكتەرiڭiز «100 مەكتەپ، 100 اۋرۋحانا» جىرىمەن اۋرە-سارساڭعا ءتۇسiپ ءجۇر­گەندە، سiزدiڭ 858 مەكتەبiڭiز­دiڭ قۇردىمعا كەتۋ قاۋپi بار ەكەنiن، ورنى ويسىراپ قالاتىنىن ەسكەرiپ جۇرگەيسiز.

ۇشiنشiدەن، سوڭعى ءۇش جىلدا شاعىن جيناقى مەكتەپتەر 143-كە ازايدى دە­گەندi قالاي تۇسiنۋگە بولادى؟ بىلايشا. اۋىرلاپ ايتقاندا، 143 مەك­تەپ­تiڭ ور­نىن سيپاپ قالدىڭىز. تاڭدانارلىعى، تۇيمەباەۆ مىرزا ءدال وسى 143 مەكتەپ­تiڭ ورنىنا قانشا سۋ جاڭا مەكتەپ قۇرىلعانىن نەگە تiلگە تيەك ەتپەدi? مۇمكiن، قازىعى قاعىلماعان دا بولار. نە كەرەك، 143 مەكتەپ جارعا جى­عىلدى، جوقتاۋشىسى بول­مادى، قۇنىن ەشكiم داۋلامادى.

تورتiنشiدەن، «بۇل مەك­تەپتەردiڭ 96,5 پايىزى اۋىلدىق ەلدiمەكەندەردە ورنالاسقان». ەندi وسى پايىزدى 4288 سانىنا شاعىپ جiبەرەيiك. 4137 سانى اتىپ شىقتى. ياعني، 4 137 شاعىن مەكتەپ اۋىل-ايماقتا. وسى ورايدا «جابىلۋى مۇمكiن» دەگەن كۇدiكتi دە ەسكەرسەك. تiلگە تيەك ەتكەن جيىرما پا­يىزدى دا ۇمىت قالدىرمايىق. مۇندا شامامەن 827 شاعىن مەكتەپ شىقتى. بۇل دەگەنiمiز، رەسپۋبليكا بويىنشا 827 اۋىلداعى مەكتەپ­تiڭ تابالدىرىعى توزعان.

جاسىراتىن تۇگi جوق، اۋىلدىڭ تىنىس-تiرشiلiگi مەكتەپسiز تۇل جەتiمنiڭ كۇنiندەي. جانسەيiت ءتۇي­مە­با­ەۆتىڭ تiلiمەن ايت­قاندا، «اۋىلداعى شاعىن جيناقى مەكتەپتەر بiلiم بەرۋدەن باسقا، سونداي-اق، كەشەندi الەۋمەتتiك-ەكونوميكالىق ماسەلە­لەردi شەشەدi». دۇپ-دۇرىس ايتىلعان ءسوز. قاڭى­راپ، بارى مەن نارى ءدال وسى بiلiم وشاعى بولىپ تۇرعان ەلدiمەكەندەردi مەك­تەپسiز ەلەستەتۋ قيىن. ونسىز دا قازاقستانداعى 1434 ەلدi­مەكەندە مەكتەپ اتىمەن جوق. ونداعى 37280 بالا مەكتەبi بار توڭiرەكتi شارلايدى. بالالاردى تاسۋ ءۇشiن 1300 قوعامدىق كولiك قاجەت. رەسمي دەرەكتەرگە سۇيەنسەك، اۆتوبۋستاردىڭ بار-جوعى ءجۇزi عانا سۋ جاڭا. قالعاندارى - ەسكi-قۇسقى («جاس الاش» №68 ، 25 تامىز، 2009 جىل.)

بiر قىزىعى، بiلiم جانە عىلىم مينيسترi جانسەيiت تۇيمەباەۆ وسى ماسەلە­نiڭ ۇشىن شىعارعانى سول-اق، كوپ كەشiكپەي ناقتى دەرەكتەردiڭ توبەسi كورiن­دi. ماسەلەن، تەرiسكەيدە 50 مەكتەپتiڭ جابىلۋى ءجو­نiندە ناقتى دايەك شىق­تى. توتەنشە جاعدايلار ءجو­نiندەگi مينيستر­لiكتiڭ حابارلاۋىنشا، سولتۇستiك قازاقستان وبلىسىنداعى ەلۋ مەكتەپ قاۋiپتi جاعدايدا تۇر. جالپى وسى ايماقتاعى بiلiم بەرۋ مەكە­مەلەرi مەن بالاباقشالاردىڭ باسىم ءبولi­گiندە قاۋiپسiزدiك تالاپتارىنىڭ بۇزىلعانى انىقتال­عان. سولتۇستiك قازاقستان وبلىسى توتەنشە جاعدايلار باسقارماسىنىڭ ءبولiم باس­تىعى اسەت سماعۇلوۆتىڭ ايتۋىنشا، قىزىل­جار­دىڭ قا­لا­لىق سوتى وڭiردەگi ەلۋگە جۋىق مەك­تەپتi ادام ءومiرi ءۇشiن قا­ۋiپتi دەپ تاۋىپ، ولاردى جابۋ تۋرالى شەشiم شىعارعان. زاڭ بويىنشا سوت شەشiمi 15 كۇننەن كەيiن كۇشiنە ەنەدi.

ول ول ما، اتالعان ايماقتاعى مەكتەپتەردiڭ التىدان بiر بولiگi وقۋ جىلىنا دايىن بولماعان. بۇل ماسەلەنi بiلiم باسقارماسى ەلەمەگەن. ەندi مiنە، وسى زاڭبۇزۋشىلىقتى جويۋ­­­­عا وبلىستىق اكiمدiك 60 ميلليون تەڭگە ءبولiپ وتىر.

الداعى ۋاقىتتا مۇن­­­داي دەرەكتەر ءار وڭiردەن جيi كەزدەسسە، تاڭعالماڭىز. ەگەر مينيستردiڭ ايت­­قانى الدىنان كەلسە، ولاردىڭ سانى سەگiز ءجۇز ەلۋدەن اسۋى ابدەن ءمۇم­كiن. ولاي بولسا، مiنبەر­دە­گi مينيسترلەر، پارلا­مەنت­شiلەر، تiپتi, پرەزي­دەنت­تiڭ: «سۋ جاڭا مەكتەپ سالدىق. مىناداي باعدارلاما قابىلدادىق. بiلiم بەرۋدە مىناداي جەتiس­تiككە جەت­تiك»، - دەپ بۇل­بۇل­شا سايراعانىنىڭ كوك تيىندىق قۇنى جوق.

جاس الاش №98 (15452) 8 جەلتوقسان، سەيسەنبى 2009