-Nege  qazaqstandyq  basylymdar

ukrainder  men  gruzinderdi  jaman

etip  kórsetetin  maqalalardy  ghana  basady?

- Sebebi, Qazaqstan  «kishi  Resey»  emes  pe?

(Eki  adamnyn  ózara  әngimesinen)

-Nege  qazaqstandyq  basylymdar

ukrainder  men  gruzinderdi  jaman

etip  kórsetetin  maqalalardy  ghana  basady?

- Sebebi, Qazaqstan  «kishi  Resey»  emes  pe?

(Eki  adamnyn  ózara  әngimesinen)

17 qantarda  Ukrainada  ótetin  preziydent  saylauy  aldynda  elimizdegi  aqparat  kózderinen  Ukraina  jayly,  ondaghy  preziydent  saylauy  aldyndaghy  sayasi-ekonomikalyq  ahual jayly  saliqaly  pikir,  jaghymdy  maqalany  әr  saylau  sayyn  kýtemin.  Ókinishtisi sol,  búl  tilegim  oryndalmay  keledi,  әzir  oryndala  qoymas. Óitkeni, Qazaqstangha  keletin  habarlar  tek  reseylik  aqparat  kózderinen  alynady. Reseylik  BAQ  kózderinen  Ukraina, Gruziya, Baltyq  jaghalauy  elderi  jayly  on  pikirli  maqala  taba  almaysyn.  Basylymdardy  ashyp  qalsan  boldy, Yushenkony  nemese  Mihaiyl  Saakashviliydi  jamandaghan, Timoshenkony  mazaqtaghan,  onyn  qarsylasy  Yanukovichti  (Reseydin  sayasatyn  qoldaytyn)  maqtaytyn  material  aldynnan  shygha  keledi. Olardyn  keybireulerin  oqi  otyryp,  osy  eki  eldi  basqaryp  otyrghan  eki  preziydenttin  denderi  sau  emes  shyghar  degen  de  kýmәn  úyalaydy. Olay  deuge,  reseylik  basylymdardyn  osy  elderding preziydentteri  jayly,  olardyn  «maniakalidyq»  minezderin  menzeytin  «qylyqtaryn»  ói  bir  tәptishtep  bergende,  sengin  kelmese  de  senesin!  Mysaly,  jaqynda   gruzinderdin  Kutaisiydegi,  ótken  jylghy  estondyqtardyn  Tallinndegi  eskertkishterdi  ornynan  auystyru  jónindegi  әreketterin  reseylik  aqparat  kózderi  qalay masqaralap jazdy desenizshi.  «Tbilisiylik  basshylyqtyn  aljasqan  sayasaty»,  «masqara  jabayylyq»,  «qasiyetti  eskertkishterdi  búzghan  vandaldar»  t.b.  Qúddy  Reseydin   bir  oblysynda  jasalghan  oqigha  turaly  aityp  otyrghan  siyaqty. Ukraina,  Gruziya, Estoniya  degen  tәuelsiz  memleket  bar  eken-au,  olardyn  ózderi jýrgizetin  sayasaty  bar-au,  olar  óz  jerinde  ornalasqan  eskertkishterdi  qalaghan  kezde,  qalaghan  jerine  audaryp  qongha  qúqy  bar  au  dep  oilap ta  túrghan  joq!

Sonshama   jamanday  beretindey  býkil  ukraiyn, gruziyn,  Baltyq  elderi  halyqtarynyn  Resey  aldynda  ne  jazyghy  bar?  Tәuelsiz  bolghany  ýshin,  Reseydin  sayasatyn  qoldamaghany  ýshin, Reseydin  basshylyghyna  únamaytyn  preziydentterdi  saylap  alghany  ýshin  be?  Resey  basshylyghynyn  M.Saakashvili  men  Yushenkony,  Timoshenkony  erekshe  jek  kóretinin  bilemiz.  Sebebi,  olar  óz  halqynyn,  elinin  tәuelsiz  sayasatyn  Reseyge  jaltaqtamay  jýrgizip  otyr.  Biraq,  sol  ýshin  barlyq  gruzinder  men  ukrainderdi, Baltyq  jaghalauy  halyqtaryn  jek  kóruge  bola  ma? Preziydentteri  únamaghany  ýshin  gruzinder  men  kavkazdyqtardyn, basqa   týstilerdin  Reseyde  jýru  qiynshylyghynyn  artyp  jatqanyn  qalay  týsinemiz?  Bara  qalsa  nege  orys  skinhedterinen  tayaq  jeu qaupi  kóbeyip  barady?

Shyndyghyna  kelgende  Resey  basshylyghy  Tallinn  men  Kutaisiydegi  eskertkishterge  jany  ashyp  aiqay  kóterip  jatyr  deysiz  be?  Qatelesesiz. Shyn  mәninde,  Resey   ýshin

Tallinn  men  Kutaisiydegi  eskertkishter búrynghy  Resey  imperiyasynyn  simvoly,  otar  bolghandyghyn  búrynghy  «búratanalardyn»  esine  salyp  túratyn  eskertkish belgi   retinde qymbat.  Halqynyn  nazaryn  túrmystyn  auyr  jaghdayynan, búrynghy  «aghalyq»  últtyq  artyqshylyghyna  búryp  túru  jaghynan tiyimdi. Eskertkishterdi  qadirlegish  bolsa,  óz  elindegi  qanshama  eskertkishterdi  óz  biyligi (mysaly   Himkiydegi, Mәskeudegi  otan  qorghaushylar  eskertkishteri)  auystyryp,  búzghan  kezderde  orys  basylymdary  nege  ýndemedi?

Jaraydy,  búl  mәsele  atalghan  elder  men  Resey  memleketi  arasynyn  sheshetin  óz  isteri  delik. Al  bizge,  qazaqtargha  ne  joryq?  Biz  kimnin  shashbauyn  kóterip  jýrmiz?  Nege  qazaqtyn  aqparat  kózderi,  әsirese  orystildi   basylymdary  Reseydin  Ukrainany, Gruziyany, Baltyq  jaghalauy  elderin  tek  qana  jamandaghan,  mazaqtaghan,  ar-namysyna  tiygen  materialdaryn  kýni-týni  qazaqtyn  qúlaghyna  qúya  berui  kerek?  Nege  bizdin  eldin  basshylyghy  qarapayym orys  halqy  men  búrynghy  odaqtas  respublika  halyqtarynyn  arasyna  túraqty  týrde ot  salyp  otyrghan  reseylik    sayasatqa  óz aqparat  kenistiginde  jol  ashyp  otyr? Nege  tek    reseylik  aqiqat  qana  naghyz  shyndyq  dep  sanalady?  Reseylik  BAQ  ekspansiyasyna  qashan  tosqauyl  qoyylady?  Memlekettik  tildin  ekinshi  sort  boluynyn  basty  sebebi  osy  jerde  jatqan  joq  pa  eken?

Búl  sayasatty  Aqorda  bilip  otyryp  jýrgizip  keledi  deuge  negiz  bar. Búl sayasat  halyqtardy  bóluge,  jik  salugha,  birin-biri  jau  sanaugha  әkeleri  anyq.  Reseyde  qayta  oyanyp  kele  jatqan  revanshistik, búrynghy  kenestik  imperiya  shekarasyn  qalpyna  keltiru  sayasatyna  may  qúyatyn  sayasat. Oghan  qazirgi  Resey  ýkimetindegi  búrynghy  stalindik  repressiya  men  zorlyq  sayasatqa  on  bagha  berilip  jatqandyghy,  biylik  basyndaghy  jirinovshildik  baghyttyn  kýsh  ala  bastaghanynan  angharugha  bolady.  Tipti,  Putinnin  ózi  biylik  basyna  Sheshenstangha  qarsy  bastalghan  soghystyn  nәtiyjesinde  keluinin  ózi  aighaq  emes  pe?    Býgingi  Reseydegi  skinhedterding  sany  men  kýshinin  býkil  Evropadaghy  barlyq  neonasistermen  salystyrghanda  olardan  birneshe  ese  asyp,  kýnnen  kýnge  kóbeyip  jatqanyn mamandar  qazir  jiyi  aityp  jýr.

Jәi  halyqty  bir-birine  qarsy  qoi,  yaghni  qarapayym  orysty  ukrainge, gruzinge, pribaltqa, sary,  qaratýstilerge  aidap  salu  sayasaty   -   biylik  basyndaghylardyn, baylyqqa  qoly  onay  jetkenderdin  ejelden  qoldanatyn  sayasaty.  Jәi  halyqtyn  miyn  ulap,  túrmystyq  jaghdayyn aityp  kelgen  reseylikke: «Senin  túrmystyq  jaghdayynmen  ainalysugha  uaqytym  joq,  en  әueli  Reseydi  tolyp  ketken  kelimsekterden  tazartyp  alu  kerek»  degen  jymysqy, uly  sayasat. Osydan  baryp  jәi  halyq   birin-biri  jek  kórip,  týsi,  kózine  qarap  «qarakóten», «qysyq kóz»  dep  bir-birine  at  qoyady,  bólinedi, bir-birin  dúshpan  sanaydy. Halyqty  bir-birine  osylay  aitaqtap    salyp  qoyyp  syrtynan  mәz  bolghan  biyliktegiler  ornynda  qala  beredi,  baylyghy  men  biyligine  eshkim  qauip  keltirmeydi.

Qazaqstangha  keletin  bolsaq,  Resey   tәueldiliginen  shygha  almay otyrghan    qazaq  basshylyghy  reseylik  úlyderjavalyq, imperiyalyq  sayasattyn  qolshoqpary  bolyp  otyr. Reseylik  aqparatpen  ulanghan  qazaq  júrtshylyghy  búl  sayasattyn  nәtiyjesinde  pribalt  elderinin  halqyn  әsire  últshyldar,  ukrainderdi  orystardy  jek  kórushi,  gruzinderdi  soghysshyl,  búzaqy  dep  kóz  aldyna  elestetedi.  Sebebi,  bizdin  eshqaysymyz  ukraiyn, gruziyn, pribalttyq  BAQ  kózderinen,  olardyn  ishki-syrtqy  sayasatynyn  shyn  jaghdayynan  habarsyzbyz. Búl  elderden     tәuelsiz habar  alyp  túratyn  aqparat  kózderimiz, tilshi, jurnalisterimiz  joq.  Sonyng saldarynan Reseydin  jaman  degenin  jaman  dep, jaqsy  degenin  ilip  ala  ketetin  óz  pikiri,  óz  ústanymy  joq   popugay-el  bolyp otyrmyz.

S.Jýsip. Qyzylorda