پوپۋگاي ەلگە اينالىپ بارامىز
-نەگە قازاقستاندىق باسىلىمدار
ۋكرايندەر مەن گرۋزيندەردى جامان
ەتىپ كورسەتەتىن ماقالالاردى عانا باسادى؟
- سەبەبى، قازاقستان «كىشى رەسەي» ەمەس پە؟
(ەكى ادامنىڭ ءوزارا اڭگىمەسىنەن)
-نەگە قازاقستاندىق باسىلىمدار
ۋكرايندەر مەن گرۋزيندەردى جامان
ەتىپ كورسەتەتىن ماقالالاردى عانا باسادى؟
- سەبەبى، قازاقستان «كىشى رەسەي» ەمەس پە؟
(ەكى ادامنىڭ ءوزارا اڭگىمەسىنەن)
17 قاڭتاردا ۋكراينادا وتەتىن پرەزيدەنت سايلاۋى الدىندا ەلىمىزدەگى اقپارات كوزدەرىنەن ۋكراينا جايلى، ونداعى پرەزيدەنت سايلاۋى الدىنداعى ساياسي-ەكونوميكالىق احۋال جايلى ساليقالى پىكىر، جاعىمدى ماقالانى ءار سايلاۋ سايىن كۇتەمىن. وكىنىشتىسى سول، بۇل تىلەگىم ورىندالماي كەلەدى، ءازىر ورىندالا قويماس. ويتكەنى، قازاقستانعا كەلەتىن حابارلار تەك رەسەيلىك اقپارات كوزدەرىنەن الىنادى. رەسەيلىك باق كوزدەرىنەن ۋكراينا، گرۋزيا، بالتىق جاعالاۋى ەلدەرى جايلى وڭ پىكىرلى ماقالا تابا المايسىڭ. باسىلىمداردى اشىپ قالساڭ بولدى، يۋششەنكونى نەمەسە ميحايل سااكاشۆيليدى جامانداعان، تيموشەنكونى مازاقتاعان، ونىڭ قارسىلاسى يانۋكوۆيچتى (رەسەيدىڭ ساياساتىن قولدايتىن) ماقتايتىن ماتەريال الدىڭنان شىعا كەلەدى. ولاردىڭ كەيبىرەۋلەرىن وقي وتىرىپ، وسى ەكى ەلدى باسقارىپ وتىرعان ەكى پرەزيدەنتتىڭ دەندەرى ساۋ ەمەس شىعار دەگەن دە كۇمان ۇيالايدى. ولاي دەۋگە، رەسەيلىك باسىلىمداردىڭ وسى ەلدەردىڭ پرەزيدەنتتەرى جايلى، ولاردىڭ «مانياكالدىق» مىنەزدەرىن مەڭزەيتىن «قىلىقتارىن» ءوي ءبىر تاپتىشتەپ بەرگەندە، سەنگىڭ كەلمەسە دە سەنەسىڭ! مىسالى، جاقىندا گرۋزيندەردىڭ كۋتايسيدەگى، وتكەن جىلعى ەستوندىقتاردىڭ تاللينندەگى ەسكەرتكىشتەردى ورنىنان اۋىستىرۋ جونىندەگى ارەكەتتەرىن رەسەيلىك اقپارات كوزدەرى قالاي ماسقارالاپ جازدى دەسەڭىزشى. «تبيليسيلىك باسشىلىقتىڭ الجاسقان ساياساتى»، «ماسقارا جابايىلىق»، «قاسيەتتى ەسكەرتكىشتەردى بۇزعان ۆاندالدار» ت.ب. قۇددى رەسەيدىڭ ءبىر وبلىسىندا جاسالعان وقيعا تۋرالى ايتىپ وتىرعان سياقتى. ۋكراينا، گرۋزيا، ەستونيا دەگەن تاۋەلسىز مەملەكەت بار ەكەن-اۋ، ولاردىڭ وزدەرى جۇرگىزەتىن ساياساتى بار-اۋ، ولار ءوز جەرىندە ورنالاسقان ەسكەرتكىشتەردى قالاعان كەزدە، قالاعان جەرىنە اۋدارىپ قويۋعا قۇقى بار اۋ دەپ ويلاپ تا تۇرعان جوق!
سونشاما جامانداي بەرەتىندەي بۇكىل ۋكراين، گرۋزين، بالتىق ەلدەرى حالىقتارىنىڭ رەسەي الدىندا نە جازىعى بار؟ تاۋەلسىز بولعانى ءۇشىن، رەسەيدىڭ ساياساتىن قولداماعانى ءۇشىن، رەسەيدىڭ باسشىلىعىنا ۇنامايتىن پرەزيدەنتتەردى سايلاپ العانى ءۇشىن بە؟ رەسەي باسشىلىعىنىڭ م.سااكاشۆيلي مەن يۋششەنكونى، تيموشەنكونى ەرەكشە جەك كورەتىنىن بىلەمىز. سەبەبى، ولار ءوز حالقىنىڭ، ەلىنىڭ تاۋەلسىز ساياساتىن رەسەيگە جالتاقتاماي جۇرگىزىپ وتىر. بىراق، سول ءۇشىن بارلىق گرۋزيندەر مەن ۋكرايندەردى، بالتىق جاعالاۋى حالىقتارىن جەك كورۋگە بولا ما؟ پرەزيدەنتتەرى ۇناماعانى ءۇشىن گرۋزيندەر مەن كاۆكازدىقتاردىڭ، باسقا تۇستىلەردىڭ رەسەيدە ءجۇرۋ قيىنشىلىعىنىڭ ارتىپ جاتقانىن قالاي تۇسىنەمىز؟ بارا قالسا نەگە ورىس سكينحەدتەرىنەن تاياق جەۋ قاۋپى كوبەيىپ بارادى؟
شىندىعىنا كەلگەندە رەسەي باسشىلىعى تاللينن مەن كۋتايسيدەگى ەسكەرتكىشتەرگە جانى اشىپ ايقاي كوتەرىپ جاتىر دەيسىز بە؟ قاتەلەسەسىز. شىن مانىندە، رەسەي ءۇشىن
تاللينن مەن كۋتايسيدەگى ەسكەرتكىشتەر بۇرىنعى رەسەي يمپەرياسىنىڭ سيمۆولى، وتار بولعاندىعىن بۇرىنعى «بۇراتانالاردىڭ» ەسىنە سالىپ تۇراتىن ەسكەرتكىش بەلگى رەتىندە قىمبات. حالقىنىڭ نازارىن تۇرمىستىڭ اۋىر جاعدايىنان، بۇرىنعى «اعالىق» ۇلتتىق ارتىقشىلىعىنا بۇرىپ تۇرۋ جاعىنان ءتيىمدى. ەسكەرتكىشتەردى قادىرلەگىش بولسا، ءوز ەلىندەگى قانشاما ەسكەرتكىشتەردى ءوز بيلىگى (مىسالى حيمكيدەگى، ماسكەۋدەگى وتان قورعاۋشىلار ەسكەرتكىشتەرى) اۋىستىرىپ، بۇزعان كەزدەردە ورىس باسىلىمدارى نەگە ۇندەمەدى؟
جارايدى، بۇل ماسەلە اتالعان ەلدەر مەن رەسەي مەملەكەتى اراسىنىڭ شەشەتىن ءوز ىستەرى دەلىك. ال بىزگە، قازاقتارعا نە جورىق؟ ءبىز كىمنىڭ شاشباۋىن كوتەرىپ ءجۇرمىز؟ نەگە قازاقتىڭ اقپارات كوزدەرى، اسىرەسە ءورىستىلدى باسىلىمدارى رەسەيدىڭ ۋكراينانى، گرۋزيانى، بالتىق جاعالاۋى ەلدەرىن تەك قانا جامانداعان، مازاقتاعان، ار-نامىسىنا تيگەن ماتەريالدارىن كۇنى-ءتۇنى قازاقتىڭ قۇلاعىنا قۇيا بەرۋى كەرەك؟ نەگە ءبىزدىڭ ەلدىڭ باسشىلىعى قاراپايىم ورىس حالقى مەن بۇرىنعى وداقتاس رەسپۋبليكا حالىقتارىنىڭ اراسىنا تۇراقتى تۇردە وت سالىپ وتىرعان رەسەيلىك ساياساتقا ءوز اقپارات كەڭىستىگىندە جول اشىپ وتىر؟ نەگە تەك رەسەيلىك اقيقات قانا ناعىز شىندىق دەپ سانالادى؟ رەسەيلىك باق ەكسپانسياسىنا قاشان توسقاۋىل قويىلادى؟ مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ ەكىنشى سورت بولۋىنىڭ باستى سەبەبى وسى جەردە جاتقان جوق پا ەكەن؟
بۇل ساياساتتى اقوردا ءبىلىپ وتىرىپ جۇرگىزىپ كەلەدى دەۋگە نەگىز بار. بۇل ساياسات حالىقتاردى بولۋگە، جىك سالۋعا، ءبىرىن-ءبىرى جاۋ ساناۋعا اكەلەرى انىق. رەسەيدە قايتا ويانىپ كەلە جاتقان رەۆانشيستىك، بۇرىنعى كەڭەستىك يمپەريا شەكاراسىن قالپىنا كەلتىرۋ ساياساتىنا ماي قۇياتىن ساياسات. وعان قازىرگى رەسەي ۇكىمەتىندەگى بۇرىنعى ستاليندىك رەپرەسسيا مەن زورلىق ساياساتقا وڭ باعا بەرىلىپ جاتقاندىعى، بيلىك باسىنداعى جيرينوۆشىلدىك باعىتتىڭ كۇش الا باستاعانىنان اڭعارۋعا بولادى. ءتىپتى، ءپۋتيننىڭ ءوزى بيلىك باسىنا شەشەنستانعا قارسى باستالعان سوعىستىڭ ناتيجەسىندە كەلۋىنىڭ ءوزى ايعاق ەمەس پە؟ بۇگىنگى رەسەيدەگى سكينحەدتەردىڭ سانى مەن كۇشىنىڭ بۇكىل ەۆروپاداعى بارلىق نەوناتسيستەرمەن سالىستىرعاندا ولاردان بىرنەشە ەسە اسىپ، كۇننەن كۇنگە كوبەيىپ جاتقانىن ماماندار قازىر ءجيى ايتىپ ءجۇر.
ءجاي حالىقتى ءبىر-بىرىنە قارسى قويۋ، ياعني قاراپايىم ورىستى ۋكراينگە، گرۋزينگە، پريبالتقا، سارى، قاراتۇستىلەرگە ايداپ سالۋ ساياساتى - بيلىك باسىنداعىلاردىڭ، بايلىققا قولى وڭاي جەتكەندەردىڭ ەجەلدەن قولداناتىن ساياساتى. ءجاي حالىقتىڭ ميىن ۋلاپ، تۇرمىستىق جاعدايىن ايتىپ كەلگەن رەسەيلىككە: «سەنىڭ تۇرمىستىق جاعدايىڭمەن اينالىسۋعا ۋاقىتىم جوق، ەڭ اۋەلى رەسەيدى تولىپ كەتكەن كەلىمسەكتەردەن تازارتىپ الۋ كەرەك» دەگەن جىمىسقى، ۋلى ساياسات. وسىدان بارىپ ءجاي حالىق ءبىرىن-ءبىرى جەك كورىپ، ءتۇسى، كوزىنە قاراپ «قاراكوتەن»، «قىسىق كوز» دەپ ءبىر-بىرىنە ات قويادى، بولىنەدى، ءبىر-ءبىرىن دۇشپان سانايدى. حالىقتى ءبىر-بىرىنە وسىلاي ايتاقتاپ سالىپ قويىپ سىرتىنان ءماز بولعان بيلىكتەگىلەر ورنىندا قالا بەرەدى، بايلىعى مەن بيلىگىنە ەشكىم قاۋىپ كەلتىرمەيدى.
قازاقستانعا كەلەتىن بولساق، رەسەي تاۋەلدىلىگىنەن شىعا الماي وتىرعان قازاق باسشىلىعى رەسەيلىك ۇلىدەرجاۆالىق، يمپەريالىق ساياساتتىڭ قولشوقپارى بولىپ وتىر. رەسەيلىك اقپاراتپەن ۋلانعان قازاق جۇرتشىلىعى بۇل ساياساتتىڭ ناتيجەسىندە پريبالت ەلدەرىنىڭ حالقىن اسىرە ۇلتشىلدار، ۋكرايندەردى ورىستاردى جەك كورۋشى، گرۋزيندەردى سوعىسشىل، بۇزاقى دەپ كوز الدىنا ەلەستەتەدى. سەبەبى، ءبىزدىڭ ەشقايسىمىز ۋكراين، گرۋزين، پريبالتتىق باق كوزدەرىنەن، ولاردىڭ ىشكى-سىرتقى ساياساتىنىڭ شىن جاعدايىنان حابارسىزبىز. بۇل ەلدەردەن تاۋەلسىز حابار الىپ تۇراتىن اقپارات كوزدەرىمىز، ءتىلشى، جۋرناليستەرىمىز جوق. سونىڭ سالدارىنان رەسەيدىڭ جامان دەگەنىن جامان دەپ، جاقسى دەگەنىن ءىلىپ الا كەتەتىن ءوز پىكىرى، ءوز ۇستانىمى جوق پوپۋگاي-ەل بولىپ وتىرمىز.
س.ءجۇسىپ. قىزىلوردا
