Seysenbi, 29 Qazan 2024
Janalyqtar 2644 0 pikir 18 Qantar, 2010 saghat 08:05

Saghat Jýsip. Últsyzdandyru úrany... jendi!

«El  birligi»  doktrinasy    -    Qazaq  basshylyghynyn  18  jyl  boyy  jýrgizgen  últsyzdandyru  sayasatynyn  nәtiyjesi  ekenine  kózimiz  jetti  dep  aitugha  tolyq  qaqymyz  bar.   Búl  sayasattyn  búryn  patshalyq  Resey,  sosyn  74  jyl  boyy  kenes  zamanyndaghy  Mәskeu  jýrgizgen  últ  sayasatynan  esh  aiyrmasy  joq. Kenes  zamanynda  Qazaqstan  qoldan  jasalghan  «últtar  dostyghynyn  laboratoriyasy»  boldy.   Ol  kezde onyn  ne  ýshin  qajettigi anyq  bolsa da, tәuelsizdik  alghannan  keyin  Qazaqstanda  dәstýrli  «dostyq  laboratoriyasynyn»  jalghasyn tabuyn  qazaqtar taghy da  týsinistikpen  qabyldady.  Til,  mәdeniyet,  tariyh,  әdet-ghúryp   mәselelerin  qayta  janghyrtyp qalpyna  keltiruge  basqa  últtar tarapynan qarsylyq  bolghanda da  qazaq  eli ashulanbady,  sabyrlylyq  tanytty.  «Tәube,  tәube. En  bastysy  -  qolymyz  azattyqqa jetti  ghoy,  qalghany  birte-birte  bolar»  dedik.   Sol «bolar» deumen  memlekettik  tildi  ekinshi oryngha ysyryp  orys  tiline  tizgindi  berip,  onyng óktemdigine,  tipti  qorlyghyna,  mazaghyna  da  kónip kelemiz.  Bizden  basqa  TMD  elderi  Tiline,  Mәdeniyetine,  Tarihyna  qayta  oraldy.  Kenes  ýkimeti  zorlap  tanghan  tarihty  kópke  úzatpay  laqtyryp  tastady,  ejelgi  tarihyn jariya etip, tarihy jadyn janghyrtty.  Biz  bolsaq  búrynghy  tarihtan  kete  almadyq.

«El  birligi»  doktrinasy    -    Qazaq  basshylyghynyn  18  jyl  boyy  jýrgizgen  últsyzdandyru  sayasatynyn  nәtiyjesi  ekenine  kózimiz  jetti  dep  aitugha  tolyq  qaqymyz  bar.   Búl  sayasattyn  búryn  patshalyq  Resey,  sosyn  74  jyl  boyy  kenes  zamanyndaghy  Mәskeu  jýrgizgen  últ  sayasatynan  esh  aiyrmasy  joq. Kenes  zamanynda  Qazaqstan  qoldan  jasalghan  «últtar  dostyghynyn  laboratoriyasy»  boldy.   Ol  kezde onyn  ne  ýshin  qajettigi anyq  bolsa da, tәuelsizdik  alghannan  keyin  Qazaqstanda  dәstýrli  «dostyq  laboratoriyasynyn»  jalghasyn tabuyn  qazaqtar taghy da  týsinistikpen  qabyldady.  Til,  mәdeniyet,  tariyh,  әdet-ghúryp   mәselelerin  qayta  janghyrtyp qalpyna  keltiruge  basqa  últtar tarapynan qarsylyq  bolghanda da  qazaq  eli ashulanbady,  sabyrlylyq  tanytty.  «Tәube,  tәube. En  bastysy  -  qolymyz  azattyqqa jetti  ghoy,  qalghany  birte-birte  bolar»  dedik.   Sol «bolar» deumen  memlekettik  tildi  ekinshi oryngha ysyryp  orys  tiline  tizgindi  berip,  onyng óktemdigine,  tipti  qorlyghyna,  mazaghyna  da  kónip kelemiz.  Bizden  basqa  TMD  elderi  Tiline,  Mәdeniyetine,  Tarihyna  qayta  oraldy.  Kenes  ýkimeti  zorlap  tanghan  tarihty  kópke  úzatpay  laqtyryp  tastady,  ejelgi  tarihyn jariya etip, tarihy jadyn janghyrtty.  Biz  bolsaq  búrynghy  tarihtan  kete  almadyq. En  myqty  isimiz  -  әrkim  ózine jaqyn jýzdin, rudyn, ata-babasynyn  batyry  men  biyin,  ataqty  kisilerin  tarihtan  arshyp alyp sony  Jana  tariyh  dep  oqyp  jatyrmyz.  Biylik basyna  tek  qana  oryssha  sóileytin, memlekettik tilge  shekesinen  qaraytyn ministr, әkim, deputat,  sheneunikter  keldi.
Olardyn  ústanghan  sayasaty: «Til, Mәdeniyet, Tariyh  taghy  basqalar  eshqayda  qashpaydy. Bizge  qazaqpyz  dep  erekshelenudin  qajeti  joq. Áueli  halyq  túrmystyq  jaghdayyn  jóndep  alsyn,  qarynyn  toydyrsyn,  qalghany  manyzdy  emes. Qazaq  tili  qayda  qashady  deysin, әzirshe bәrimiz  bir  tilde  (yaghni  orys  tilinde)  sóiley  túrayyq, bәrimiz  bir  últpyz,  qazaqstandyqpyz, bir  halyqpyz»  dep  eldi aldarqatyp  keldi,  әli de sol ótirikterinen tanar emes Ózderi  әldeqashan  baylyq  pen  biylikke  qol  jetkizdi,  olargha  endi  qazaqtyng tili  de, mәdeniyeti  de, tipti eshtenesinin  de  qajeti  joq.
Álemde  qalyptasqan,  tәuelsizdik alghan  barlyq  elderdin  dәstýrli  jýrip  ótken  joly bar. Ol  - tәuelsizdik  alghannan  keyin  dereu otarsyzdandyru  (dekolonizasiya)  sayasatyn  jýrgizip  ony  jýzege  asyru.   Yaghniy,  otarshyldyq  zardaptarynan  arylu,  halyqtyng sanasyn  emdeu,  qalpyna  keltiru,  janghyrtu.  Sebebi,  otar  bolghan  jyldarda  týsken  jara,  zardap,  zaqym,  singen  auru   onay  jazylmaydy.  Ghasyrlar  boyy  synalap  kirgen  bodandyq  sana,  zorlyq-zombylyqpen  endirilgen  otarshyldyq  belgileri  birden  ketpeydi.  Joyylghan  últtyq  qazyna  men  qasiyet,  eldik,  júrttyq  erekshelikterdi  qalpyna  keltirudi  memlekettik    arnayy  zandastyrylghan  joldarmen  jasap  birden  kirispese,  oghan  býkil  halyqty  búrmasa,  keyin   kesh  bolady. Búlay  etpegen  jaghdayda  tәuelsizdik  alghan  halyq  búrynghy  imperiyanyn   qúly  bolyp  qala  beredi.
Otarsyzdandyru  sayasatynyn  ornyna  Qazaq  basshylyghy  18  jyl  boyy  óz  últyna  qarsy  últsyzdandyru  sayasatyn  jýrgizip  keledi. Sonyng saldarynan qúldyqty  qor  kórmeytin,  óz   tilin  tәrk  etip,  ózin  otarlaghan  eldin  tilimen  sóileytin,  osy  tilmen  EQYÚ-y  basqaratyn,   últy  joq  Memleket  pen  Parlament,  últy  joq  Ýkimet, últy  joq  ministr, әkim, deputattar  basqaratyn  elge  ainaldyq.
Aqyrynda mine,  qazaq  últy  óz  elinde,  óz  jerinde  qoldausyz,  kómeksiz  jalghyz  qaldy.  Qazaqtyng Tәuelsizdik alghan kezdegi ruhyn Últsyzdandyru úrany jendi!.. 
Qazaqty  basqa  últtardyn  qoldamauy  el  basshylyghynyn  jýrgizip  otyrghan  solqyldaq,  bishara  sayasatynyng «jemisi»  dep  aita  alamyz. Sebebi,  olar  el basshylyghynyn  óz  últyn (memleketting iyesi qazaq últyn)   kemsitip baghatyn sayasat ústanyp otyrghanyn kýnde kórip jýr. Qysqasy solqyldaq sayasat sorymyz bolyp barady. Ekinshiden, qazaqtyng oqshaulanyp qaluyna sebep әr Qazaqstandaghy әr últ ókili óz eline qarap elendeydi.  Mysaly, orystyn  -  Reseyge,  ukrainnyn  -  Ukrainagha, nemistin   -  Germaniyagha  kóz  tigui,  balalarynyn  bolashaghyn  sol  jaqtan  kýtui  týsinikti  nәrse,  tabighi  zandylyq.  Olar  en  әueli  óz  júrtynyn  damyghanyn,  kórkeygenin  qalaydy.  
«Myqty  bolsan,  әueli  ózindi  syila»  degen  sóz  bar.  Biz,  ózimiz  es jiya  almay,  el  bola  almay,  qazaq  ekenimizdi  tani  almay,  joghaltqanymyzdy  taba  almay,  tórtkýl  dýniyede taryday  shashyraghan  qazaqtyn  basyn  qosa  almay,  eki  ayaqqa  tik  túra  almay  jýrip  basqalardy jarylqamaqpyz. «Ózin  diuanasyn  -   kimge  pir  bolasyn»!
Óz  elinde  Tiline,  Mәdeniyetine, Tarihyna  iye  bola  almay  otyrghan  qazaq, endi  kimdi  jarylqamaqsyn!
Qazaq!  Myqty  bolsan,  әueli  óz  jerinde  agha  halyq,  agha  últ  ekenindi  dәlelde,  basqanyn  aldynda  abyroyyn  bar  ma,  joq  pa?  Sony aqylgha sal. Ózine  ózin  syrttan  qarap  kór!
Qazaq  basshylyghy!  Sen biylikke Qazaq  degen  últtyn  arqasynda  keldin!  Sol  ýshin  sen  en  әueli  Qazaq  degen  halyqtyn   aldynda  jauapty  ekenindi  úmytpa!
Bes  ghasyr  boyy  azattyqty  ansap  «myn  ólip,  myng tirilgen»   qazaqtyn  óz  Elinde,  óz  Jerinde  erekshe  orny  bar,  artyqshylyghy  bar. Búl  zandylyq,  búl aksioma.

0 pikir