(novellalar)

Aqqu armanym

Mening Almaty qalasyna kelgenime 3 kýn boldy. Qalashetindegi «Alatau» shipajayyna ornalasqanmyn, biraq, em-dom qabyldau, dem alu degen oiymda joq. Tanertennen keshke deyin sendelip qala kóshelerin kezip, ózindi izdep jýrmin, Sәniya. Qayda ekensin? Kýn úzaqqa jayau jýrip, әrbir jangha «sen be» dep tesile qarap sharshadym da. Jol boyyndaghy ayaldamagha kelip otyryp, bir sәt ózinmen birge jýrgen, sonau alysta qalghan auyldaghy kezderdi qiyalymmen sholyp óttim. Men Selinograd qalasyndaghy auylsharuashylyq institutyn tamamdap auylgha oralghanda saghan birden kózim týsti. Mening tanertengilik erte túryp dene shynyqtyrumen ainalysatynym bar edi. Birde tanerteng auyl shetine shyghyp,

jýgirip jýrgenimde óriske mal aidap shyqqan ýlkenderding arasynan seni kórdim. Marqúm ata-anandy da, ózindi de oqushy kezinnen biletinmin. Qalay ózgerip ketkensin. Nәp-nәzik, aqqudyng kógildirindey taldyrmash, súlu boyjetken bolypsyn.

Kýnde tanerteng alandap seni izdeytindi shyghardym... Bizding jaqta kýz erte týsedi ghoy, sonday bir qara suyqta sen aulagha týsirgen shópti beling mayysyp, jalghyz ózing mal qoragha tasyp jýrgenindi kórip, shydamay qasyna jýgirip bardym.

– Sәniyash, men kómekteseyin. Sen ýige baryp jylynyp al. Jaurap qalypsyng ghoy dedim. Alma jýzing shiyedey bolyp qyzaryp:

– Agha, ynghaysyz bolar, ózim-aq tasimyn ghoy, - dedin.

Sol kýni saghan kómekteskenime ózim yrza boldym. Songhy uaqyt әr nәrseni syltauratyp kórshilering Ahat dosymnyng ýiine de jii baratyndy shyghardym. Ahattyng anasy aq jarqyn adam edi. Ýnemi senderdi maqtap otyrady. Ár qylyghyna sýisinip, enbekqorlyghyndy, úqyptylyghyndy, bauyrlaryna degen qamqorlyghyndy ózgelerge ýlgi qylatyn. Nege ekenin bilmeymin saghan degen sezimim ýdey týsti. Kýnde seni kórgim kelip, aulannyng qasynan ótetinmin. Sizding ýidin múrjasynan erte shyqqan týtindi kórip quanatynmyn. Alghashqyda saghan oyanghan ayaushylyq sezimimning mahabbatqa úlasyp, ózindi jaqsy kórip qalghanymdy da sezbey qaldym. Bir kýni keshke seni kinogha shaqyryp kelgenimde:

– Agha, keshiriniz, balalardyng tamaghyn jasap, sabaqtaryna qarauym kerek. onyng ýstine ýiding de sharuasy bar. Kinogha bara almaymyn jәne Gýlbarshyn tәte kórip qalsa úyat bolar...

Jauap osy boldy. Men ýnsiz tómen qaradym. Gýlbarshyn ekeumiz mektep partasynan birge jýrgen, sezimimdi bildirgen synyptasym edi. Institutta oqyp jýrip hat jazysyp, ýilenuge de uәdeleskenbiz. Biraq, ózindi kórgennen song Gýlbarshyndy úmyta bastaghandaymyn. Tek seni oilaumen jýrdim. Gýlbarshynnyng әkesimen mening әkem bir audandy basqaryp otyrghan jaqsy jora joldas, keyingi uaqytta birin biri qúda atap ketken tatu jandar edi. eki ottyng ortasynda jýrdim. Osyny sezgen anam:

– Balam, «sheshe qarghysy boq, әke qarghysy oq» degen, bir audan betine qarap otyrghan әkendi jerge qaratpa! Sening ana jetim qyzdyng ýiin jaghalap jýrgenindi qazir bәrimiz de bilemiz.

Anamnyng dauysy qatang shyqty. Jýrekke әmir jýrmeydi. Men Sәniyany sýiemin, ony baqytty etip, bauyrlaryna kómekteskim keledi dep, aitqym keletin. Átten, aita almadym. Áke men sheshening qas-qabaghyna qarap óskendikten olargha qarsy shygha almay Gýlbarshynmen otau qúrdym. Bәri dúrys. Ata-anam da, Gýlbarshyn da riza. El-júrt, aghayyn-tuysqan ýshin audandaghy baqytty shanyraqtyng birimiz. Biraq, mening jýregim seni izdey berdi, Sәniyash! Sol jazda bauyrlaryng mektep bitirgen song Almatydaghy naghashylaryng senderdi kóshirip әketti. Keyin bizding auyldan Almatygha barghandar kók bazarda alma satyp jýrgenindi kórgen eken. Mine arada 32-jyl ótti. Qazir qayda, qanday kýide jýr ekensin, Sәniyash?! Seni qaydan izdep, qalay tapsam eken, Sәniya? Men osynday oy qúshaghynda otyrghanda qasyma úzyn boyly súlu jigit kelip:

– Agha, múrat agha, assalaumaghaleykum! Tanymay qaldynyz ba? Men sizding Ahat dosynyzdyng kórshisi Baqytpyn ghoy. Sәniyanyng inisimin ghoy, - degende kókten izdegenim jerden tabylghanday quanyp kettim. Biraq sabyr saqtadym. Qal-jaghdaylaryn súrastyrdym. Sening atyndy ataugha bata almay túr edim. Bir kezde Baqyt:

– Agha, sizdi kórip, sonau auyldy kórgendey bolyp túrmyn. Ýige jýriniz. Bolmasa bir meyramhanagha barayyq, әngimeleseyik, - degende kelise kettim. Men ýnsizbin. Baqyt Almatygha alghash kelgen kýnderin, basynan ótkergenderin maghan aityp otyr.

– Agha, Almaty degen qala bizding audan emes eken.Alghashqy jyldary kóp qiyndyq kórdik. Pәter jaldap túrdyq. Sәniya tәtem bizdi oqytu ýshin ýy iyesi tetya Klavanyng almalaryn bazargha aparyp satatyn. Áyteuir tynym tappady. Úiyqtamady. Túrmysqa da shyqpady. Bizdi asyrap oqytty, tәrbiyeledi, adam qataryna qosty. Tyrnaqtap jýrip tiyn jinap, qala shetinen bir ýy satyp aldyq. Bizdi kóshirip әkelgen naghashym auru bolyp qaldy. Basqa sýienerimiz de joq. Biz ýsh jetim tek Sәniyagha qarap ómir sýrdik. Men ýilenip, sәbiyli boldym. Bir jyldan son, «bólek shyqpadyq, kýieuge shyqpaghan apanmen birge túrmaymyn» dep әielim ketip qaldy. Osy soqqy Sәniyagha auyr tiydi. Tek menen keyingi Azamat pen Ayghanym joghary oqu ornyn bitirip, óz ómir joldaryn tapqan song tirligimiz qayta týzele bastap edi. Biraq, songhy uaqyt Sәniya kóp auyratyndy shyghardy. Jiyi-jii qúlap qala beretin. Dәrigerge qaratsaq, basynda qaterli isik bar eken. Kishi qaryndasym Ayghanymnyng ata-enesi adamgershiligi mol jandar. Atasy Astanada ýlken sheneunik bolsa da bizge qarasyp, Almatynyng ortasynan ýlken sarayday ýy syilady. Kezinde ketip qalghan әielim qazir ýiden shyqpaydy. Biraq mening bir suynghan kónilim qayta jylynar emes. Bir jaghynan balamdy da qimaymyn. Qazir ýige barghym kelmeydi. Onyng ýstine ýide Sәniya da joq. Ony Germaniyanyng Leypsig qalasyndaghy bir klinikagha Ayghanym qaryndasym enesi Klara ekeui alyp ketip emdetip jatyr. Bizding qúdalargha degen alghysymyz sheksiz. Olar qúda-qúdaghy emes, әkemiz ben anamyzday qamqorymyz boldy. Shýkirshilik deymin, tek Sәniya aman-esen tәuir bolyp ketse degen ýlken tilegimiz bar. Osylay Agha, osynday ómirdi bastan keship jatyrmyz..

Ol aldyndaghy sharapty tauysyp iship qoydy. Men Baqyt bauyrymnyng ýige jýr degen sózine uәj әityp meken-jayyn, telefon nómerin jazyp alyp, bauyryma úzaq basyp qimay qoshtastym. Olardyng jaqsy azamat bolghanyna quandym. «Jarly bayymay ma, jetim óspey me, kókeyindi tespey me?» degen sóz ras qoy. Arqamnan ýlken bir jýkti týsirgendey boldym. Astanagha tezirek ketkim keldi. Ishtey Sәniyanyng sauyghyp ketuin tiledim.

- Sәniyash, sen qyz bala bolyp búlghaqtaudy bilmedin. Sen jar bolyp bala sýiip, әiel baqytyn sezinbedin. Seni shyn sýie túryp, saghan jar bolyp qamqorlyq kórsete almadym. Ózinning beynendi jýregimnen óshire almay ótirik ghúmyr keshkendeymin de. Keshir meni, qalqam. Qayda jýrseng de aman bol. Sen mening qolyma qonbaghan aqqu armanym, aitylmaghan әnim bop qalshy, Sәniyash!

Alystaghan kýnderim

Appaq úlpa qargha oranghan qala kóshelerin aralap, úzaq jýrdim. Alyp-úshqan kónilim sabasyna týsip, ornyqpay, kónilsizdik janymdy baurady. Ensem kóterilmey, janym jabyrqap, janargha jas irkile berdi. Nege alandap, nege mazasyzdanyp ýreylenip jýrmin, ózim de bilmeymin... Jan-dýniyemdi jaylap, taghat taptyrmaghan sabyrsyzdyq qystyng myna alay-dýley soqqan borany siyaqty suyq yzghar qaryp barady. Jylyna almadym, jadyray da almadym, jýrip kelem. Osy sәtte qaydan ekeni belgisiz shat-shadyman, u-shu dauystar estildi. Jan-jaghyma qarasam, mәz-mәiram bolyp balalar qardan aqqala soghyp, alansyz oinap jýr eken. Olargha úza-aa-aq qarap túrdym. Saghynyp kettim. Sonau alystap qalghan qayran baqytty balalyq shaq, kimderden jyraqtap ketpedin?! Eshkimge qiyanaty joq, eshkimning de saghan jamandyghy, qastyghy joq, pәk te, perishte shaqtar alystap qaldyn-au. Artqa sheginip, qayta jýgirip, qusam da tappaymyn. Men senen, sen menen alysta kettin, balausa kýnderim.

Iya... qaydaghy balalyq shaqty aitamyn-au, odan keyin de jastyqtyng jalauy jelbiregen qayran jyldarym jyljyp ótip ketpedi me? Býginde qanshama úiqysyz ótkizgen týnderim men mazasyz kýnderimning izin de taba almay qalmadym ba?

Múqaghaly aqyn qalay aitushy edi, «Talay-talay qyr astym, dosym eken dep donyzben de múndastym» deytin ba edi?Esime týsire almay otyrmyn. Qazir oilap otyrsam, mende shyndyq pen ótiriktin, dostyq pen qastyqtyn, adaldyq pen aramdyqtyn, barlyq pen joqtyqtyng ara-jigin keyde ajyrata almay, talay ret san soqqan kezderim de bolmady ma? Janyma jaqyn jandarym dep olarmen syilasyp jýrip, jylaghan da, quanghan da, qayran kýnderim. Keyde asyghystyq, keyde albyrttyq, keyde bilmestik sezimning jeteginde ketip, dosymdy jabyrqatyp, jaqynymdy múnaytqan, al dúshpanymdy adal kónil adamgershilik oimen júbatqan, qayran kýnderim. Búl kýnde sәl nәrsege aldanyp, arnasynan asyp-tasyp shattanghan keyde kýiip-pisip, alyp-úshqan júdyryqtay jýrekting uaqyt óte qaghysy da ózgerip barady. Myna týitkili kóp, týiini joq tirshilikting kósh-keruenine ilesip, keyde bir-birimizdi, jaqyndarymyzdy joghaltyp, keybir jat jandarmen tabysyp jatamyz. Keshegi kóp dostar, býgin manayymda nege siyrep ketti? Ortamyzdy toltyratyn aghayynnyng orny nege oisyrap qaldy? Ótken jyly ghana qasymyzda bolghan, janymyzda jýrgen jaqyndarymyzdyng jaryghy nege erte sónip, ainalamyz siyrep barady? Iya, kókeyde saual da, súraq ta kóp. Ne sheshimi, ne jauaby joq. Bayaghyda ýlkender bir kýni ótse qapalanyp jylaydy eken, al bizder she? Ótken kýnge, ne aigha, ne jylgha esep joq, әiteuir tez-tez bir-birimizge de qaramay jýrip kelemiz. Key kezde aghayyn-tuystyn, dos-jarannyn, qúda-jekjattyn, kórshi-kólemning qal-jaghdayyn súrap, bir-birimizdi «Qaydasyn, bauyrym?» dep, izdey de bermeymiz. Óitkeni, bizding uaqytymyz joq, bir-birimizge meyirim shuaghymyz azayyp barady. Iya, osylay! Dәl osynday oidyng jetegimen bayau jýrip kelemin. Janymnan әrli-berli ótken basqa halyqtyng bәri asyghys-ýsigis. Nege deseniz, erteng jana jyl, býgin eski jyldyng songhy baspaldaqtary. Osy jyldy ulap-shulap qarsy alyp, quanghanymyz keshe ghana siyaqty edi. Mine, búl shaqtar da qas qaghym sәtte óte shyghypty-au. Osy jyldyng ishinde bir-birimizdi joghaltyp, bolmasa tabysqan sәtterimizde, múnayghan da, jylaghan da, quanghan da kezderimiz bolghan shyghar. Jana ay tughanda ýlkender tilek tilep, «eski ay esirke, jana ay jarylqa, bala-shaghamdy, manayymdy aman et, el-júrtyma tynyshtyq, baq-bereke ber» dep tilek tileushi edi. Biz de óter jyldyng songhy kýnderinde batar kýnning atar tany bar dep, bir-birimizge jaqsy tilekter tilep, jaqyndarymyzdy úmytpay, asyldarymyzdy ardaqtap, barymyzdy baghalay bileyik. Alystap qalghan kýnder, jyraqtap ketken jyldar qaytyp oralmay-dy, ol tek jýrekterde saghynysh bolyp, alystay beredi....

Jalghan dýniye

Adam balasy kýnәdәn pәk, kinәdan taza sәby bolyp, perishte qalpynda ómirge kelse de, myna tirshilik pendeni paqyrlyq keyipke boy úsyntady eken. Bayaghyda ýlkender kóp jasaghannan emes, kópti kórgennen súra dep jatushy edi, ras eken. Men úzaq ghúmyr keshpesem de ózim keyde baghasyn bilmegen baqytty ghúmyrdy, óz qolymmen jasaghan bayansyz ómirdi keship kelemin. Basynan bastayyn. Ata-anam orta sharua, júpyny tirshiligimiz bar, tatu-tәtti shanyraq iyeleri edik. Mektepte ozat oqushy atanbaghan, belsendi, ónerli bolyp kózge týspegen, juas ta, túiyq qyz edim. Aghayyn-tuys, kórshi-kólemmen de aralas-qúralasymyz joq, bizdi de izdep keler eshkimimiz joq edi. Men 9-synypty oqyp jýrgende ýlken agham ayaq astynan kórshi auyldyng qyzyn ýige alyp kelip, toy-tomalaqsyz ýilenip aldy. Jengem Jamal ýy sharuasyna óte pysyq, sózinen de, qolynan da is keletin ótkir jan boldy. Bayaghy ilbip-sylbyp ómir keship jýrgen bizding shanyraqta bir ózgeris, serpilis payda boldy. Áueli ýiding syrty-ishi tazalanyp, kiyimderimiz býtindelip, qonaq shaqyra bastadyq. Kýn úzaq jeneshem ekeumiz týrli tәtti taghamdar pisirip, kórshi-kólemge kóilek, keudeshe tigip, qúraq qúrap kórpeshe tigemiz. Jatarda mening shashymdy airan, qymyzben juyp, beti-qolyma qaymaq jaghyp, meni úzatatyn qyzday kýtip baptaytyn. Biz mәzbiz. Men on jyldyqty әupirimdep bitirdim. Oqugha baryp bilim alugha, ynta-niyetim bolghan joq.

Birde jengem auyl shetindegi bir apanyng ýiine alyp keldi. Apamyz ainalyp-tolghanyp bizdi qúrmettep kýtti. Ýii múntazday, dastarhanda ne joq, qúrt, irimshik, jent, taba nan, qaymaq týrli kәmpiyt, men búryn kórmegen qúrma, órik-miyiz әiteuir bәri bar. Jeneshem ol kisini jaqyn naghashy apam Qalima dep tanystyrdy. Qalima apa jatyn bólmesine kirip ketip, suret alyp shyghyp jengeme ústatty.

– Jaqynda Súltan әlgi mәskeuge barypty, sonda myna Jaghyppardyng qyzy Súlumen suretke týsipti.

– Mәssaghan, men ýndi kinolarynan kórip jýrgen әrtister siyaqty symbatty jigit pen keremet aru qyz bir-birimen jarasyp, jadyrap túr. Netken әdemilik edi. Birinshi ret qyz bala bolyp, jigitting suretine súqtana qaradym. Jýregim tolqyp ózimde týsinbeytin alay-dýley kýy keshtim. Osynyng bәrin jete baqylaghan jeneshem, júmbaq kýimen jymiya qarady. Onyng sol kezde jymysqy oiy, ishki qulyghy bar ekenin men týsingen de, sezgen de joqpyn. Búl qyz kim dep, súraugha batylym barmady. Birde ýiding tóbesinde morjalaryn tazalap jýrip, sýrinip ketken Qalima apamyz qúlap ayaghyn syndyryp aldy. Jengemiz ekeumiz bәiek bolyp auyldaghy synyqshy Pazyl aghagha qarattyq. Men endi apanyng qasynda kýtushi bolyp qaldym, shynyn aitsam, Súltannyng anasyn ayalap kýtu, ózime qatty únaytyn. Qysta demalysta auylgha Súltan keldi. Suretine qarap, tang qalyp tamsanghanym beker eken, ózim kórgendegi sezimimdi aitpasam da týsinikti ghoy. Súltannyng oquynyng bituine jarty jyl qalypty. Ol ornynan túra almay jatqan anasyn qimay ne keterin, ne qalaryn bilmey, qatty qinaldy. Negizgi sheshimdi mening jengem aitty.

– Qalima apam ghana emes, býkil auyl bolyp, audan bolyp ýmit kýtip otyrghan azamatsyn, oquyndy ayaqta, biz elmiz ghoy, apamdy jalghyzsyratpaymyz, myna Álima mening tughan qayyn sinlim Qalima apama kómekshi әri serik bolyp osy ýide bolsyn sen jolynnan qalma. Sonymen Súltan Almatygha oquyna ketti. Bәrin bilgish Jamal jengemning ýlgi-ónegesimen men Qalima apamnyng ýiining sharuasyn dóngeletip, ózin әlpeshtep baghyp, kóktem shygha sauyqtyryp ayaghynan tik túrghyzdym. Bar jaydy tәtpishtep bayandap Súltangha hat ta jazyp túrdym. Birde Súltannan hat keldi, osy jyly diplommen birge, kelin alyp baramyn dep, suretin qosa jiberipti, sol kýni men aghyl-tegil jyladym. Olardyng oiy bolmaydy dep jengem júbatty. Ne kerek sol jazda diplom alyp auylgha Súltan keldi, Súluy kelgen joq. Ol shetelge oqugha ketipti. Súltan birden júmysqa ornalasty. Kópshilik ortada óte bedeldi, ýlkenderding de maqtaytyny, madaqtaytyny, qyz bitkenning armany Súltan boldy. Men ony qyzghana bastadym, óitkeni ózim ony bayaghyda iyelenip qoyghanmyn ghoy. Bir Allanyng isi me, әlde Qalima apanyng tilegi me, әlde anasyna sheksiz berilip kónilinen shyqqanymdy sezdi me, ol maghan túrmysqa shyghasyng ba degende men qúlap qaldym. Jengem mәz-mәiram, bar arman tilegi oryndalghanday jaynap ketti. Biz ýilendik, keremet kezendi bastan keshirip, baqyttan basym ailanyp ta jýrdi. Oqu-toqusyz-aq, alysqa barmayaq el súlu ataytyn Tansúlu siyaqty mәskeude oqymay-aq, Súltannyng jary bolsam basqa ne kerek dep, alansyz jýre berdim. Súltannyng qyzmeti satylap óse bastady. Ýige alys-jaqynnan keler syily qonaqtar da kóbeydi. Júbayyma degen kópshilikting qúrmet-qoshemeti meni eseytip, mәrtebemdi kóterip jiberdi. Tang sәriden erte júmysqa ketetin, ýige keyde keshtetip keletin, ýnemi jolsaparda jýretin Súltannyng qayda jýrgenin súramaymyn, júmysyna aralaspaymyn oghan órem de jetpeytin. Mening aghayyn arasy, dýkenshi, qoymashylargha әmirim jýredi, sodan Almatydan kelip ketetin tanystargha,dostargha, Finning deysing be, Chehtyng deysing be, ayaq kiyimderin, ýndi shәilerin, әiteuir súraghan qat dýniyelerin tauyp berip jatamyn. Biraz jyl ótse de sәby kótere almay jýrdim, ony da uayymdamadym, tek Qalima apam ghana anda-sanda mazasyzdanatyn. Súltannyng júmysy ósip, qalagha da kóship keldik. Bayaghy Jamal jengemning tausylmaytyn júmystary bar, yzyndap mazamdy ala berdi. Onyng tilin birde alsam, birde almaymyn dәu bastyqtyng әieli emespin be, «senderdin-aq sharualaryng bitpeydi» eken dep, renjy bastadym, sol jyly ayaghym auyr edi. Uysynan shyghyp bara jatqanym, jengeme únamady. Birde ýige kelip shu shyghardy. «Áy sen qyz, bolyp-tolyp qalypsyng ghoy, kimning arqasynda, kimning aqylymen Súltangha qol jetkizip edin, úmyttyng ba, onda esine salayyn, Tansúludyng mәskeudegi adresin alyp, auylda Álima degen qyzgha ýilengen, auru sheshesin baghyp jatqanyn auyldastardyng bәri biledi dep telegramma salyp, Tansúludyng shetelge ketip qaluyna men sebepker bolghanmyn. Auylda oqu-toquy joq sening kýng bolmay, osylay ay men kýndey bolyp otyruyna men sebepker bolghanmyn, úmyttyng ba osyny, óitkeni men bildim Súltannyng myqty azamat bolatynyn. Ol sening tening emes edi, men edim bar aila-qulyghymdy asyrghan osyny úmytyp otyrsyng ghoy». Men jýregimdi ústap otyryp qaldym.

– Iya sol kezderi aila-qulyqty men qaydan bileyin tenim bolmasa da Súltangha shyn ghashyq bolyp qalyp edim. Áke-shesheme de, agha-jengeme de, aghayyn-tuysqa da Súltangha birin aityp, birin aitpay jasap jatqan jaqsylyghymyz az emes edi. Aghamnyng týri anau, qolynan ne is, ne júmys kelmeydi. Áke-shesheme maldan basqa eshtene keregi joq, al myna Jamal jengem janymdy jep jalaqtay beredi, jalaqtay beredi. Jengem dalagha shyghyp ketken siyaqty edi qayta oralyp kelip

– Sen ýide otyrsyng omalyp, ne oquyn, ne júmysyng joq bayyng jeti sayyn Almatygha barady. Ana Súludyng da bayy sen siyaqty bir sýmelek deydi olar qosylyp alsa kim bolghanyndy sonda kórermin. Ýstimnen bireu múzday su qúiyp jibergendey boldy. Men ol jayly úmytyp ketkenmin. Endi jatsam da túrsam da Almaty da túratyn Súlu atty kýndesim turaly oilaytyndy shyghardym erte, kelse de, keshikse de, jol sapargha shyqsa da Súltangha tiyise berdim. Ne bir dýkende joq qat nәrselerdi qoymalardan tauyp, Almatydaghy tanystaryma jiberip Súlu turaly derekter jinadym. Ýide otyrsam da bos uaqytym joq qolymda telefon jan-jaqtaghy tanystarda maza bermeydi ýige kelushilerde kóp. Keyde dauysym qatty shyghyp ashulanghanymda Súltan shapalaqpen tartyp-tartyp jiberse armanym bolmas edi. Joq ol tek ýnsiz jymiyp qoyatyn, sondayda jalynatyn tek Qalima apa ghana. – Álima, qalqam, qóringenning sózine erip, jalghyzymnyng mazasyn ala bermeshi, onsyz da júmysy auyr ghoy, mynaday qiyn kezde halyqtyng babyn tabu onay emes týsinsey, basynda ýiing bar bauyrynda balang bar, Súltanyng qasynda ghoy, bir-birine til tiygizbe, beting ashylyp ketedi balam. Men odan sayyn doldanyp ketetinmin, ne degen aqymaq edim. Keyde aqylgha kelemin, degenmen bir әieldey baqyttymyn, barar jerimiz de kóp, eldegi, syrttaghy biraz demalys oryndarynda boldyq, jalghyz úlymyz Aslan da әkesine úqsap erjetti, shetelge oqugha ketti, bәri jaqsy tek keyde, Almatydan әlgi dostarymyz zvondap, Súludyng kýieuden ajyrasqanyn, Súltan ekeuin Almatyda birge kórgenderin aityp, meni kýidirip, pisirip, ózderi rahattanyp otyrdy ghoy. Bizben birge qalagha kóship kelgen jengemde Súludyng elge kelgenin teledidardan san mәrte sóilegenin onyng ghylym kandidaty, ataqty jan ekenin aityp mazamdy ala beretin. Tipti birde jeneshem:

– Súlugha Qazaqstanda ghashyq emes jigit joq eken, sondyqtan kýieui tastap ketipti, al Súlu bolsa tek Súltandy ghana sýiedi dep qosyp qoyatyn. Men Súlu jayly ótirikte bolsa suyq sóz, ósek aitqandar bolsa janym kirip, mereyim ósip, sol ósekterdi eselep Súltangha aityp janym jay tabatyn. Súltannyng mәrtebesi biyiktep, abyroyy asqaqtap túr edi. Birde ol júmys babymen Almatygha kóshetin boldyq degende, sen Súludy izdep bara jatyrsyng kóshpeymiz dep, shu shyghardym, telefonnan aqyl aitushylar kóp boldy. Súltannyng qyzmetin qyzghanghandar oghan tikeley bata almay, men arqyly ósektermen óshin alyp jatty. Ol kezde dәl qazirgidey aqyl-oy mende joq, janashyr aqylshym taghy joq. Sol kezde aqyl aitar Qalima apamda qaytys bolyp ketken edi. Jalghyzsyrap jýrgen bolatynmyn. Almatygha kóship keldik jaqsy pәterde túrdyq, odan kottedjge kóship keldik, ýide kýtushi de, baqshashy da, kýzetshi de әiteuir qyzmetkerlerimiz kóp. Qyzghanyshtyng kesirinen men birinshi qabattan kóterilsemde, ekinshi qabattan týssemde auyryp qala berdim. «Tamaghy toqtyq, kóilegi kóktik azdyrar adam balasyn» degen osynday bolar. Birde tósekten túra almay jatsam Jamal telefon shaldy.

– Áy sýiinshi, ana Súlu onkologiyalyq institutta auyryp jatyr eken, qaytys bolypty. Ornymnan úshyp týregeldim.

– Ras pa, quanyp kettim, sýiinshing dayyn ýige kel. Ornymnan әn aityp túryp, ata-jauyn jengen batyrday rahat sezimge bólendim. Osy sәt esik qaghylyp ýige Súltan kirdi. Ón-týs joq qorqyp kettim.

– Súlteke erte kelding ghoy shәy qoyayyn ba? Bәiek bolyp jatyrmyn.

–Auyryp túrmyn, kiyimimdi auystyryp bir jerge baruym kerek. Ol júmys bólmesine kirip ketti. Aqyryn basyp baryp qarasam, Ár gazetke bir qarap, jylap otyrghanyn bayqadym. ol Súlu turaly qazanamalardy oqyp otyrghanyn sezdim de, shyghyp kettim. As ýige kirgenimde boyymdy bir dýley jyn buyp, Súluyndy joqtap otyrsyng ba dep ishke kirsem, ol jerde qúlap jatyr. Esim shyghyp ketti. Jýgirip jedel jәrdem shaqyram degenshe qas-qaghym sәtte jigitting súltany, elining súltany, ózimning Súltanymnan airylyp, anyrap qala berdim. Ólmegen qúlgha keldi jaz degendey,

Súltannyng qyrqyn da, jylyn da berdik, Jylyna deyin jan-jaqtan kelushiler kóp boldy. Ár kelgen qatarlastary, joldastary Súltannyng jaqsy qasiyetterin, bilikti basshy, keremet adam dep maqtap otyratyn. Ýlkenge ini, kishige agha bola bilgen mening Súltanym abyroyly azamat eken. Keyde qadirin týsinip, keyde týsinbegen qayran basym-ay! Osynday oigha shomylyp otyryp teledidardy qossam, әlgi bizben DOS bolyp jýrgen Jәkenning әieli Qanipa sóilep otyr.

– Men balalaryma, kelinderime dostaryna adal bolyndar ósek aitpandar, dep jii aitamyn...

Teledidardy sóndirip tastadym. Kýlkim keldi. Kezinde maghan týrli ósek aitpay, janashyrlyq sezimmen aqyl aitsang qayda qaldyng Qanipa, Súltanymnan airylghanyma bir jarym jyl boldy, dosqa adal bolsang qasyma bir kelmeding be, Qanipa, – dep ashu-yzagha bulyqtym. Ókinishting óksigi janarymnan sel bop aqty. Jan balasyna aita almaghan syrlarymdy aq qaghazgha týsirip otyrmyn. Aldymda Súltan men Tansúludyng bir-birine jazghan hattary, birge týsken suretteri, olargha qazir qyzygha qaraymyn, keshire alsandar keshirinder meni. Bәrinde artynan estip bildim ghoy, Tansúludyng aghasy Ashat dәl toy bolardyng aldynda sóz baylasqan Jamalgha emes, basqa qyzgha ýilenip ketipti. Osyghan eregesken Jamal mening juas aghamdy ainaldyryp, ýiimizge kirgen song Tansúludan ósh almaqqa Súltanmen ekeuining arasyna shoq salghan. Jamal jeneshemning josparly oiy iske asqanmen, men basynda bilmegen aqiqattyng syry osynday edi. Dәl qazir týrli oilargha da berilemin. Olar oqyghan mektepte ekeuining sureti, mektep maqtanyshtary taqtasynda qatar túrghanyn estidim.

Sondyqtan oqushylargha bolashaqta Súltan aghalarynday, Tansúlu apalarynday bilikti, bilimdi bolyndar dep arnayy stiypendiya taghayyndaudy, olar jayly kitap jazudy qolgha almaqshymyn. Mening Qalima apamnyng bir ózi aqyly, isi bir әlem ghoy. Ózimde qazir sol kisige úqsap baramyn ba, keyde kelinimning dauysy qatty shyqsa, "Marta qalqam, jalghyzyma jazyqsyz tiyispeshi" dep jalynamyn. «Qyzym saghan aitam, kelinim sen tynda» degendey, mening ókinishti kezenderim ózgelerge sabaq bolsyn, bireuding qyzghanyshpen aitqan ótirik, ósek, jala sózderine bola jaqynyndy jazghyrmay, jan sezimin týsine bileyik. «Altynnyng qolda barda qadiri joq» degizbey, myna jalghan dýniyede janynda jýrgen jaqsylardyng jýregin jaralap, kónilin qúlazytpayyq. Óitkeni ómir degen bir sәttik qana sәule eken. Óshirip alsang qayta janyp, jaryghyn jan-jaghyna shasha almaydy. Men ókinishke oray osynyng bәrin kesh týsindim.

Abai.kz