Iya, júmystyng onayy joq. Biraq, sonyng eng auyry júmys izdeu ekendigin kópshiligimiz kórip te, bilip te, basymyzdan keship te jýrmiz. Jaqsy ómir sýru ýshin jaqsy jәne tyndyrymdy enbek etu kerek. Júmys – búl enbek adamynyng kapitaly. Desek te, ózing oilaghan, tandaghan, qabiletine, mamandyghyna layyq júmystyng tabyla qongy, qazirgi shyndyqqa qaray aitsaq, taptyra qoiy ekitalay bolyp túr. Múny bir jaghynan naryq zandylyghyna da aparyp tireymiz. Óitkeni, kapital nemese tauar naryghy siyaqty enbek naryghy da bolady. Yaghni, mamandyq pen júmys kýshin de tauargha teneymiz.

      Júmys kýshi nemese qajetti mamandyqtar ekonomikalyq damu men memleketting jýrgizip otyrghan sayasatyna qaray ýkimetting qyzmetimen jәne basqa da jaghdaylarmen retteledi. Tauar siyaqty júmys kýshi men mamandyqtar ýshin de úsynys pen súranys zany jýredi. Yaghni, olardyng baghasyn da súranys pen úsynys retteydi. Júmys tabudaghy qiynshylyqtardyng bir sebebi de osydan.

      Biraq, eng bastysy mamandyqty adamdar ózderi tandaydy, júmysty da ózderi izdep tabady. Memleket әrkimge júmys tauyp beruge mindettenbeydi. Biraq óz azamattarynyng júmys taba aluyna jaghday jasaydy, biznesting jәne kәsipkerlikting damuyna, júmys oryndarynyng ashyluyna qoldau kórsetedi, tipti arnayy qarajat ta bóledi, enbek zandylyghynyng saqtaluyn qadaghalaydy, enbek adamdarynyng qúqyghy men bostandyghyn qorghaydy.
     Júmyssyzdyq barlyq elde bar. Marksizmshe aitsaq, ol: «kapitalizmning qyr sonynan qalmaytyn kólenkesi». Júmyssyz qaludyng nemese júmyssyzdyqtyng oryn aluyna ekonomikalyq ta, әleumettik te sebepter jeterlik. Bireuler jaqsy enbek etip, júmystyng kózin tauyp manday terin tógip, taqyr jerden biznes ashyp dәulettiler qataryna qosyluda. Endi bireuleri bolsa taghdyrdyng jazmyshynan, basyna týsken auyr jaghdaydan nemese ózining әreketsizdiginen enbekting kózin taba almay kedeyshilikte ómir sýrude. Taghy bireuler zandy ainalyp ótip, onay jolmen keletin tәsilderdi mengerip nemese biyligi men lauazymyn paydalanyp shylqyghan baylyqqa ie bolady. Halyq ta sondaylardy kórip renjiydi, biylikti synaydy. «Qúday kedeylerdi jaqsy kóredi, biraq baylargha kómektesedi» degen sóz bar. Keyde osyny ras pa dep qalamyz. Ras bolsa ras shyghar. Óitkeni, «kedeyler salyqty uaqytyly tóleydi, al baylar bolsa salyq tóleuden qashqaqtaydy» ghoy. 
       Júmysqa shaqyru habarlamalary men jarnamalary boyynsha da júmys tabu onay emes. Oqu ornyn endi bitirgen jas mamandardan da enbek ótili talap etiledi. Olar júmys istemese enbek ótilin qaydan alady? Sonymen qatar jastardyng bir bóligi qolmen atqarylatyn júmystargha bara bermeydi. Joghary nemese orta kәsiptik bilimi barlar tipti onday júmys atqarudy namys ta kóredi. Enbek etip adal aqsha tabudyng qanday úyattylyghy bar? Jastargha osyny kóbirek týsindiru qajet siyaqty. Eng tómennen bastap satylap enbek etuding de ómirlik paydasy kóp. Birden oryndyqqa otyru, búiryq beretin qyzmet izdeu – mansapqorlyqqa aparatyn tóte jol. «Eng kishkentay bastyq – eng ýlken bastyq» dep te beker aitylmasa kerek.

       Árkimning ózine, mamandyghyna, qabiletine qaray «qyzmet pen kәsip týrin erkin tandaugha qúqyghy bar» (QR Konstitusiyasy, 24 bab)» desek te múnday qúqyqty býginde tamyr-tanysy jәne qoldaushysy barlardyng «kóbirek» paydalana alatynyn da kórip jýrmiz. 
«Eki qolgha bir kýrek tabylady», - dey túra býgingi kýngi júmys isteuding eng auyry – júmys izdeu bolyp túrghandyghyn da jasyra almaymyz. Sonymen qatar, júmys, júmyssyzdyq jәne demalys turaly aitqyshtardyng ne degenderin de nazarlarynyzgha úsynyp otyrmyz. Oqyp kóriniz, bir paydanyzgha jarap qalar!

Enbek, júmyssyzdyq jәne demalys turaly aforizmder

«Bizde edәuir kóp adam júmys istemey ómir sýredi jәne sonshalyqty adam ómir sýrmey júmys isteydi».
Charlz A. Braun

«Barlyq júmys әli júmys istep ýirenbegenderding arqasynda oryndalady».
Arkadiy Davydovich

«Basqadan jaqsy júmys istey bilgen adam, basqadan artyq júmys istemeudi de biledi». 
J. Elgoziy

«35 jastan kem emes, qyryq jyldyq enbek tәjiriybesi bar menedjerler kerek».
Avtory belgisiz 

«Eger sizge «biz óz sheshimimiz turaly habarlaymyz» dep aitsa, búl sizding habardar bolghanynyzdy bildiredi».
Avtory belgisiz

«Orta jas - búl sening zeynetkerlikke shyghu ýshin әli de jas ekenindi, al basqa júmysqa túru ýshin tym kәri ekenindi bildiretin jas».
Loris Piyter

«Júmysyndy baghalap kóruding eng jaqsy tәsili - ózindi júmyssyz adam qataryna qosyp kóru».
Avtory belgisiz

«Júmys bizdi ýsh týrli zor qyrsyqtan: zeriguden, kemshilikten jәne múqtajdyqtan qútqarady».

Voliter

«Enbeging sinbey abyroy alghansha, enbek sinirip atalmay qal».
M. Tven
«Eger kýieui әielin demalysqa jiberse, onyng shyndyghynda da demalghysy kelgeni». 
Avtory belgisiz

«Eger sen demalugha uaqyt taba almasan, kóp úzamay emdeluge uaqyt tabasyn».
D. Ueynmeyker

«Isker qyzmetker basqagha qaraghanda kóp enbek etedi jәne basqalardan kóbirek demalady».
Tom Hopkins

BEKMYRZA SYRYMBETÚLY

Abai.kz