Álem elderinde últ iyesi - últ ziyalylary sanalady. Olar óz últynyng úlaghattyry men ústanymdaryn saqtaushy, bir shanyraq astynda ot jaghyp, qazan asyp, últqa bas kóz bolatyn, jón silteytin últ aristokratiyasy dep tanylady. Biraq, bizding biyliktegi elitalarymyzdyng deni aghylshyn aristokrattary siyaqty jogharghy sosloviyeden shyqqan lordtar emes, keshegi anketalaryna tegimiz qarataban júmysshy, sharua, júmysshy-sharuadan shyqqan intelliygent dep toltyrghandardyng úrpaqtary.   Kim bilsin, mýmkin sodan bolar,  ghylym men zamanauy tehnologiyalardy  shala mengergen,  zang ataulydan ainalyp ótkish ashqaraq atanyp, qara halyqtan qara ýzip ketip jatyrghany. Keshegi sosializmning biylik kreslolarynda shapan kiyip shalqayghany bar,  oquyn oqyp ghalym atanghany bar, madaq pen ataq alghany bar  degendey, eski bet estiyarlarymyz  sayasy shyrghalandar men para alu, jemqorlyq siyaqty  әreketterding aldyn alar, el týzer estilik tanytuy kerek edi.. Aqylgha shaqyratyn amal tabugha tiyis aqsaqaldarymyz «joghalsa syrgham joghaldy, qúlaghymnyng tesigi ornynda» dep shýkirshilik qylatyn  kәri qyzday biylikke jaltaqtaydy...Qoghamdaghy bylyq-shylyqty betke aityp, biyik minbelerden sóilep jýrgen ziyalylarymyz biren-saran. Qayta últyn tonap, bayyghandar qatarynda qazdiyp túrghandary kóbirek. Tóbesine kóterer kiyesi men eline qamqor iyesin izdegen júrtymyzgha ie bolar últ iyelerining  qalyptasuynyng osylaysha kesheuildep jatyrghany ókinishti..

Álem elderinde últ iyesi - últ ziyalylary sanalady. Olar óz últynyng úlaghattyry men ústanymdaryn saqtaushy, bir shanyraq astynda ot jaghyp, qazan asyp, últqa bas kóz bolatyn, jón silteytin últ aristokratiyasy dep tanylady. Biraq, bizding biyliktegi elitalarymyzdyng deni aghylshyn aristokrattary siyaqty jogharghy sosloviyeden shyqqan lordtar emes, keshegi anketalaryna tegimiz qarataban júmysshy, sharua, júmysshy-sharuadan shyqqan intelliygent dep toltyrghandardyng úrpaqtary.   Kim bilsin, mýmkin sodan bolar,  ghylym men zamanauy tehnologiyalardy  shala mengergen,  zang ataulydan ainalyp ótkish ashqaraq atanyp, qara halyqtan qara ýzip ketip jatyrghany. Keshegi sosializmning biylik kreslolarynda shapan kiyip shalqayghany bar,  oquyn oqyp ghalym atanghany bar, madaq pen ataq alghany bar  degendey, eski bet estiyarlarymyz  sayasy shyrghalandar men para alu, jemqorlyq siyaqty  әreketterding aldyn alar, el týzer estilik tanytuy kerek edi.. Aqylgha shaqyratyn amal tabugha tiyis aqsaqaldarymyz «joghalsa syrgham joghaldy, qúlaghymnyng tesigi ornynda» dep shýkirshilik qylatyn  kәri qyzday biylikke jaltaqtaydy...Qoghamdaghy bylyq-shylyqty betke aityp, biyik minbelerden sóilep jýrgen ziyalylarymyz biren-saran. Qayta últyn tonap, bayyghandar qatarynda qazdiyp túrghandary kóbirek. Tóbesine kóterer kiyesi men eline qamqor iyesin izdegen júrtymyzgha ie bolar últ iyelerining  qalyptasuynyng osylaysha kesheuildep jatyrghany ókinishti..

Jaqsysyna janasa almay, jamanynan jery almay jýrgen júrtyna kezinde Abaydyng seuip ketken dәnderin   býrshik jarghyzyp, býgingi úrpaghyna tura jol siltey alatyn aqyl iyesine  zәru bolyp otyrghanymyz anyq.... Abay joqta alyp sanalyp jýrgen  ziyalylarymyz ben biyliktegi azamattarymyzda  asyp-tasyp jatpasa da, ortasha bolsa da oy bolu kerek edi. Olar qazaqtyng ejelgi enseli boyyn kórsetip, qyzyghyn bóten kórgen baylyghymyzdy kóringenning qúlqynyna jibermey, ózimizge púl qyluy kerek edi. Óz jeri men baylyghyn jappay saudagha shygharyp, syrt júrtqa kýlki bolghan daraqy eserligimizden arylyp,  óz tórimizge ózimiz kósiluimiz kerek edi. Abaygha tartyp jomarttyq jasaytyn jerde jomarttyq jasap, syrttan kelgeni bar, ishten shyqqan shúbarlarymyz bar degendey, obyr súghanaqtargha bergishtik jasamauymyz kerek edi. Ótirik pen toyymsyzdyqqa qarsy ishten tyna bermey, aitarymyzdy Abaysha aityp, Abaysha masqaralau  kerek edi. Shyndyqty úmar-júmar tygha salghan qapshyqtyng týbi tesilu kerek edi. Shetel asqan qarjy men túra qashqan qylmyskerlerding jolyn tauyp qolgha týsiretindey azyraq bolsa da  ses bolu kerek edi. Ol sesinnen tónirektep jýrgen jýrgen jolbiykeler seskenu kerek edi. Shetten kelgen týlkibúlang kәsipkerlerge tórimizdi berip erkinsitpey, momyn  elding tóbesine shygharmaytynday óz tasyn ózine atyp,  ókpeletip alamyz dep búgha bermey, tós keru  kerek edi. Sóitip, az da bolsa myna bizde de es barlyghyn sezdiru kerek edi.

Kópirme kóbik sózdi kóbeytip jiberuge mamandanyp alghan  aghayyndarymyzda  qoghamnyng qyshyghan jerin dәl basyp, ayausyz әshkereleytin Abaydyng danalyghy jetpey jatyr. Birde synap, birde maqtap, biylik aulasyna ýnemi tas laqtyra bermegen Búhar jyrau men Tóle biylerding  tórelik әreketine bara almay otyr. Kópshiligi, Abaysha aitqanda, qúlqy men qúlqyn qamy ýshin bir paydama jaratamyn dep qúttylar men sýttilerge serik boluda. Al bay-manaptarymyz qulyqpen, qylmysty jolmen tapqan baylyghynyng ashylyp qalmauy ýshin eriksiz biyliktegilerge taltayyp emizip jýr. Aram amalgha eptiler aram tirshilikting formulasyn jasap alyp, ar-úyatty basy aughan jaqqa qanghytyp jiberdi. «El biyleudegi qatelikter men aqymaqtyq kemshilikke sanalmaydy», - degen Napoleon   ústanymyn ústap otyrghanday  qalyp tanytyp otyrmyz. .

Ejelgi grek qalasynyng biyleushilerining biri Pifagordan «Sen kimsin» dep súraghanda: «...Ómir degen olimpiadalyq oiyndar siyaqty. Bireuler oghan jarysugha keledi, ekinshileri -  sauda jasaugha, kelesileri ozghandardy kóruge keledi. Kәdimgi ómirde bireuler - jaghympaz ataq qúmar, bireuler - jemqor, ashkóz bolyp tuady. Osylardyng arasynda aqiqatty aityp ómir sýretin, kóp adamdardyng oiyna kelmegendi aityp, ózgelerdi tandandyratyn adamdar bolady. Men sonday adamdar tobyna jatatyn adammyn», - degen eken.   Qazaqtyng úranyna ainalghan - Abaydyng kemengerligi  osyny aighaqtay týsedi..  Abay da óz zamanynda O.Balizak aitqanday «sәndi kiyim ilinetin ilgishter siyaqty adamdar arasynan oily adamdar izdedi». Arada bir ghasyr ótse de Abay armandaghan oily jandardy býginde de kókjiyekten izdep, kóz taldyryp jýrmiz.

Osy kýnderi әr adam ózi tandaghan jolgha týsip, óz mәselelerin sheshe alatynday әdister men amal tabu qamynda jýr. Bireuleri jaghympazdyqpen, ekinshileri jemqorlyqpen jan baghuda. Óz aqylymen ómir sýruge  ýirenuge tiyis úrpaghymyzgha da ýiretip  jatyrghanymyz epshilderding esebi. «...At bolghyng kelse túyaq ósir, odan asqyng kelse qúlaq ósir. At jem jegen astaudan sen de jem je, esem ketpesin deseng kóp je». Ertengi jeter biyigimiz ben úrpaghymyzdyng óser mýmkindigin oilap jatugha qol tiyetin emes. Kóringen kók attygha sharyqtay týs, shalyqtay týs degendey alaqan qyzartyp, qolpashtap jatatyn anghaldyghymyz jәne bar. Bәrimizde ýiregi úshyp, qaz qonghan shalqar kól bolghymyz keledi. Kóldi qomsynyp, teniz bolyp shalqyghymyz keledi. Tereng bolsaq demeymiz, telegey bolsaq deymiz. Biraq tómende tezek terip jýrgenderding kókte shalqy almaytynyn әzir úghar týrimiz bayqalatyn emes. Tәuelsizdigimizdi alghannan keyingi alghash estigen sózimiz «ýkimet sauyn siyr emes, әrkim óz kýnin ózi kórsin» degen sóz qúlaghymyz týbinen kýnde yzyndaydy da túrady. Barlyq tirshilik amaldary kommersiyagha ainalyp, saudadan basqa eshtene kýtpe  degen naryqtyng qoldan jasalghan zanyna kógendelip jalanbút alangha jetektelip kelgendey kýy keship jatyrghandar jeterlik.

Elbasymyz « Abay últymyzdyng úrany bolugha tiyis» degen edi. Sol Abaydyng ózi de, kózi de bolugha tiyis asyl oilary men armanyn oryndaugha tolyq mýmkindik alghan tәuelsizdigimiz ben tabighat mol piship bergen jerimiz , baylyghymyz bar.    « Abay bireuge jaghyp, jaltaqtaghan joq , ne aitsa da kóne beretin, ynghaygha jyghylghysh bolghan joq.. Qazirgi ziyalylarymyz bilimdi, biraq  Abaydyng danalyghy jetispeydi.», - depti, G.Beliger baspasózge bergen súbhatynda. Kezinde Múhtarmen jora-joldas bolghan, Abaytanugha ózindik ýles qosqan Shәkir aqyn: - «.. Sol Abay emes pe, ruhany azyp-tozghandardyng  tiriley masqarasyn shygharghan. Adam siyaqty birdene aitugha eshtene qaldyrmay, bәrin ózi aityp ketken. Jýrmiz endi ash týiening kýisegenindey birdene aityp», - degen eken.

19 ben 20 ghasyr ólarasynda ómir sýrgen Mәtjan biyding « kóje qarnym ash emes, kónil qarnym úlyp túr» degeni ruhany qúndylyghymyzgha aqau týse bastaghanyna alandap, ruhany olpy-solpylyqtyng aparar túraghyn sezingen qyraghy oidyng týisigi bolsa kerek. «Qaryn toyghyzyp, nәpsini qanaghattandyrudy ghana baqyttylyq dep sanasaq, onda eng baqytty shabyndyqqa týsken búqa bolar edi», - degen eken bir danagói. Óz aqylymen ómir sýrip,  ruhany azyghyn izdegen erikti sana iyesine ainala almaghan elding bodandyqtyng qamytyn kiyetini belgili. Bodandyqqa ayaghy aqsaqtar emes, aqyly aqsaqtar týsedi. « Ayaghy aqsaqtar ózining aqsaq ekendigin týsinedi, al aqyly aqsaqtar sau ayaqtyng aqsaqtyghyn dәleldemek bolady», - degen oishyl Paskalidyng sózi bar. Ruhany dýnie - qyry men syry , júmbaghy men ishki iyirimderi mol tylsymdar әlemi. Ol әlem - adamdardyng senim men sezimin, sayasy sanasy men mәdeniyetin, últtyq-otanshyldyq pen ar-úyat, namysyn t.b. qasiyetterin tútas qamtidy. Osy túrghydan qaraghanda óz ortamyzdyng jetistigi men kem-ketigin, nening shyndyq, nening jalghan ekenine oy jýgirtpeuimiz - dýnie tanu dengeyimizding kórinisi. Taspen almazdy uaqtaugha bolatyny siyaqty, oily jandardy tasyrlar jenip jatsa, búl aqyldyny da aljastyrmaq bolyp jasalyp jatqan әreketter. Óz shygharmalaryn fransuz tilinde jazatyn nemisting bir aqyny  «ózim nemis bolghanmen oiym jer audarylghan», - degen eken. Sol aitqanday, ózimiz qazaq bolghanmen oiymyz ben saltymyz, tapqan tayanghanymyz  jer audarylyp ketip jatqany shyndyq.

Qazirgi jaghymsyz kórinister - últtyq minez emes, belgili bir әleumettik toptardyng tyqpalaghan toyymsyz qúlyqtarynyng tuyndysy ekenin ekining biri biledi.. Sayasy enjarlyq, әreket etuge, oilanugha, qoghamdyq qúbylystardy baghalay bilmeuge iytermeleytin beyjaylyq minez ruqymyzda, miymyzda qonaqtap qalmau qamyn jasap, tәuelsizdigimiz soghan qyzmet etse iygilik  bolar edi.. 

Atyrau oblysy,

Qúlsary qalasy.