«QAN MEN TERDI» JAZAMYN DEP KELGEM
Ábish Kekilbaevtyng sózimen aitqanda «...bir oshaqtyng basynda kózge týspey qordalanyp jatqan kishkene biteu jaradan býkil bir halyqtyng basyndaghy kelensizdikterge soqpaq órbitken» Ábdijәmil Núrpeyisovting әngimesin tyndaugha jýrek yntaly edi. Jyldardyng taby qalghan kelbetting ar jaghynda ýlken suretkerding bolmysy jatqanyn jýrisi, ymy aiqynday týsetin siyaqty. Keyde júrt kóp aitatyn minezine salyp, dәmelenip kelgen sózimizdi esty almay qalamyz ba dep, jýrekting degbiri qashady. Úzaqtau ýnsizdik ornay qalsa, bir qauip kelgendey saqsyna qalyp, ýnsizdikting ayaqtaluyn tileysin. Sóz qayta bastalghanda ghana kónil ornyghatynday.
Aldymen oilanyp, aitar sózin oiynda әbden pisirgennen keyin ghana Ábeng әngimesin bastady. Qart qalamgerding auzynan shyqqan әr sózdi jelge úshyryp alghyng kelmey, yqylaspen tyndap otyrasyn. Ózi oilaghan bir keyipkeri jóninde sóz bastap, sol estelikting shenberinde ainalasyndaghy qúbylys, zattyng bәrin qúr jibermey surettep otyrady. Esteligining ózi bir shygharma siyaqty qosalqy keyipkerlerimen, tabighatymen, avtorlyq bayandauymen órbiydi. «Ol mynanday adam edi» dep minezin aita salmay, býtin bir oqighasyn bayandap baryp, sol arqyly keyipkerining minezin dәl ashady.
Estelik aityp otyryp ta ózining jazushylyq әleminen shyqpaytyn qart qalamger key sózderin qayta aityp, әr sóilemin qaghazgha tura solay týsiretindey bayypty sóileydi. Jazushynyng kóz aldynda ghana qalghan ýzik-ýzik suretter.
***
Qalay desek te, sonau zamanda kóshpelilikten otyryqshylyqqa qonys tepken kezde últymyzdyng sana-seziminde biraz ózgerister payda boldy. Ásirese, osy tústa taban tirep jazatyn nәrse, sol kezderde últtyng mandayaldy, sanauly intelliygensiyasy ýlken aghartushylyq jolgha týsti. Berirek kóziqaraqty bola bastaghan kezde últtyq mәdeniyetke úiytqy bolghan adam Jýrgenov bolatyn. Mening keyin júrttyng bәri jabyla jazatyn Jýrgenov jónindegi әldeqanday ózimning týsinigim, úghymym óte yqsham, az bolatyn. Onyng Qúrmanghazy atyndaghy últtyq aspaptar orkestrin qúryp, elden ónerpazdardy jinaghanyn Ahmet Júbanovtan estip-bildim. Ahang bir sózinde aitqan. Men ol kezde jaspyn. Shaqyryp aldy. «Biz astanamyz Orynborda az ghana jyl bolghannan keyin Almatygha qonystandyq. Sol kezde men tipten jaspyn. Jýrgenov: «Al, bala, sen halyqtan shyqqan dombyrashy, kýishilerdi ji. Qúrmanghazy atyndaghy últtyq orkestr úiymdastyramyz» dedi. Sol kisining tapsyrmasymen eldi aralap jýrip, ózimning de qúlaghym týrik kimder bar ekenin bilemin, ónerpazdardy jiyp keldim. Kazak-orystyng ýiining bir bólmesin jaldadyq. Taqtamyz joq. Eki bólmeni jylytatyn jarty sheke pesh bolatyn. Bizding taqtamyz sol temir pesh. Bor bar. Shýberek bar. Jerde otyramyz. Jiyp alghan adamdardyng bәrining ayaghynda saptama etik, basynda bórik, qúlaqshyn. Ýstinde kýpi. Keshegi auylda jýrgen talapkerler. Maghan qiyn týskeni – notamen birge jarystyryp, әlippe ýiretu edi. Sodan ailar ótti. Álippeni biraz ýirenip qaldy. Notany da iygere bastady. Bir kýni oida joqta ýstimizge Jýrgenov kirip keldi. Kirgen bette amandasty da: «Al, bala, endi iske sәt! Qalay jýrip jatyr?» dedi. Men jaghdayymdy aittym. «Sen erteng azanmen toghyzda maghan kelshi» dedi. Basqa týk aitqan joq. Ertesi birden qabyldady. Ózi qarsy aldymda stoldyng ar jaghynda otyr. Sosyn ornynan túryp, mening qasyma kelip toqtady. Men de qozghala berip edim, iyghymnan basyp otyrghyzdy. Týsi súp-suyq: «Sen bilesing be, ne istep jýrgenindi? Keshegi sening júmysynda ne oryndyq joq, ne ýstel joq. Taqta joq. Nota dәpteri joq. Maghan nege aitpadyn?» dedi. Men sasqalaqtap: «Endi siz júmysy kóp adamsyz. Mazalaghym kelgen joq» dedim. Sonda tipten dausy qatty shyqty. «Áy, sen ózi әli bala ekensing ghoy. Bilesing be, ózinning ne istep jýrgenindi? Birinshi ret qazaq halqynyng tarihynda últtyq aspaptardan qúrylghan orkestr úiymdastyryp jatsyn. Men bolsam, býgin narkommyn, erteng basqa bireu keledi. Maghan nege kire almaysyn? Men uaqytsha adammyn. Biz mynanday jaghdaygha saghan tek qolghanat, jәrdem berushi adam bolamyz. Múndaydy qoy. Orkestrding sauatyn ashyp, ayaghyna túrghyzu ýshin ne jetpeydi, ne kerek? Myna sening qolynda týk joq. Sen ýiretushisin. Bólme jaldapsyn. Osynyng bәrine rahmet! Endigi jerge ne kerek bolsa, eng ayaghy bor, shýberek kerek bolsa da maghan kel. Bar endi kete ber» dedi. Narkomdy biz tek syrtynan kórip, bilip jýremiz. Erteninde taghy jiynaldyq. Men kelsem әlgi kisilerimning bәri týregelipti. Jerge otyratyn adamdar ghoy. Ýstel, oryndyq túr. Bor, taqta sýrtetin deni dúrys shýberek túr. Nota dәpteri, qaryndash, ony úshtaytyn bәki de bar. Sonymenen júmysymyz jolgha qoyyldy. Sodan Jýrgenovke baratyn boldym. Búrynghyday emes, qazir mәdeny ahualgha kóterilip qaldyq» dedi.
***
Ekinshi aitqany: Jýrgenov óte demokrat adam edi. Alghyr. Ol bir kez Tәjikstanda narkom bolypty. Parsy, týrik, tәjik tilderine suday. Sonan bizge keldi. Qazaqstangha. Sodan halyqqa ýkimet kishkene qaray bastady. Sol kezde Almatyda birinshi ret qazaq orta mektebi ashyldy. Otyz altynshy jyly dekada boldy. Dekada kezinde bәrimizde Jýrgenovten bastap, úiqy joq, kýlki joq. Búl bolmaghan jaghday. Ónerimizdi Mәskeude kórsetetin boldyq. Kýlәsh, Qúrmanbek, Qanabek bar, bәrimiz sonda bardyq. Stalin bastaghan kósemder keldi. Stanislavskiy, Danchenkolar qatysty. Sonan «Qyz Jibek» operasynda Qúrmanbek Bekejandy oinaytyn. Tólegendi óltirip, Qyz Jibekke kelgende aitatyn ariyasynda:
«Týbinde Qosobanyng jatyp aldym,
Bireudi mergendikpen atyp aldym.
Bolghan song ózim batyr kimdi ayayyn,
Óltirip Tólegenning atyn aldym», –
dep dauysty kóteretin jerinde demi jetpey qaldy. Jetpey qaldy da, endi Qúrekeng sasyp, dausy jetpey bara jatqan son, «ha-ha-ha» dep kýlip, qamshysyn búlghap ketti. Qoyylym bitkennen keyin Jýrgenov: «masqara qyldyng bizdi» dedi. Qúrekeng ol da jas sol kezde, qayda keterin bilmedi. Ýlken әngime boldy. Ertenine bireu «Pravdany» alyp keldi. Stanislavskiy maqala jazypty. Sonda janaghy Qúrekenning «hahalaytyn» jerin «kakaya potresayshaya jesti, kak on torjestvoval» dep jazypty. Biz kýiip-pisip jýrsek, Stanislavskiy «Pravdanyn» ózinde bizdi osylay kóterip tastady. Qúrekeng keremet. Alyp shyqty qiyn jerden. Talanttyng aty talant. Ana jerde әldeqanday solist bolatyn bolsa, masqara sonda bolatyn edi. Al mynau ayaq astynan «qarsylasyn Qosobada óltirip, shalyqtap, ruhy kóterilip, ózin-ózi qayda qoyaryn bilmey kele jatqanyn» sol әreketimen alyp shyqty. Stanislavskiy: «peredal ego torjestvuyshiy dushu» dep jazypty.
***
Osy kýletin jerin saqtaghan joq-au keyin. Naghyz saqtaytyn dýnie edi...
***
Akademiyk, jazushy, QazPIY-ding kafedra mengerushisi Qajym Júmaliyevting minezin júrt qatty deytin. Beysenbay Kenjebaev, Shalabaevtardy bólmede onasha sabap alatyn dep jýretin. Birde Sәbit aitty: «Soghystyng aldy. Medeude sovminning eki-ýsh demalys ýii bar. Sonyng qarsy betinde SK-nyng demalys ýii. Basqa qúrylys joq ol kezde. Sosyn aqyn-jazushylargha, ýlken әrtisterge, oqymystylargha ýkimet ózenning jaghasyna kiyiz ýy tigip beredi. Bir joly Qajymnyng kiyiz ýii men mening kiyiz ýiim qatar tigilipti. Oi, gýrildep taudyng suy aghyp jatyr. Kiyiz ýide jatsang da kýrildegen tau ózenining dausy estilip jatady. Qústar da ol kezde kóbirek. Olardyng óz әnderi bar. Kók oray shalghyn. Kóp jaghdayda búlt joq. Ashyq aspan. Sonan men syrtta otyrgham, tekemet jayghyzyp. Qajym keldi. Maykishen. Men de sonday. Sodan: «Áy, Qajym, osy seni qayratty baluan deydi.(Maghan qarady da: «Men qayrattymyn, baluanmyn» dedi). Sen menimen bel ústasyp kóresing be?» dedim. Ol qanshyrday qatqan. Deneleri shyp-shymyr, menen әldeqayda kishi. «IYә, kel, beldeseyik» dedi. Sodan bel ústasyp kettik. ...Ózi tәsilqoy ma, bilmeymin, pәle eken...». Sәbeng jyghylyp qapty. «Tәsilqoy ma?» dep sóitedi. Múny aityp otyrghanym, elu birinshi jyly SK KPSS-ten ýlken komissiya kelgen. Ony basqaryp kelgen general-polkovnik Sheykin degen kisi. Ol keyin SK KPSS-te partbólimning bastyghy boldy. Býkil kadr qarmaghynda. Ermahannyng Kenesary qozghalysyn progressivti degen kezi. Iliyas Omarovty, Sәbit Múqanovty, Sәtbaevty ornynan aldy. Bekmahanov, Júmaliyev, Qayym Múqamedhanov, taghy basqa biraz adam KarLAG-ta jatty. Sonan bir-eki jyldan keyin be, Ponamarenko, Brejnev keldi. Shayahmetovty ornynan aldy. Sәtbaevtyng ornyna tehnika ghylymdarynyng kandidaty Qonaev bardy. Sәbitting ornyna boyy menen de kishi Jaymurzin keldi. Ayqyn Núrqatov bylay әzilqoy, syqaqshyl, әrkim jóninde tym jaqsy әngime aitatyn. Mening student kezim ghoy. Ol kezde «Volga» joq, «Pobeda» degen mashina bolatyn. Bastyqtargha qara emes, kók týs sәn. Sosyn kók bórik. Sonda aitady. Men kóshede kele jatyr edim, túsymnan qonyr mashina óte berdi. Jýrisi azdau. Shopyrdyng qasynda kókkýl bas kiyim kiygen, jaghasy sonday kókkýl syrt kiyim bar bir bala otyr. «E, mynau bir bastyqtyng balasy boldy ghoy» dep oiladym. Sosyn odaqtyng qasyna toqtap edi. Sóitsem, bastyghymyz Jaymurzin týsip kele jatyr eken deydi. Jaqan Syzdyqov: «Bastyqtaryng qay Murziyn, bala Murziyn, jәy Murziyn» dep әzildeytin. Ádebiyetten habary shamaly. Biraq pysyq. Zeynolla uniyversiytetti bitirgen. Odaqta isteydi. Sol jaqsy biletin. Sәbeng menen Múhang shiyedey bop jatady. Prezidiumde. Sonda anau qúlaghy qalqiyp, jalpaq ýstelding ar jaghynda kenirdeginen ghana kórinip otyrady. Ýndemeydi. Sәbeng sóilese Sәbene, Múhang sóilese Múhana qaraydy. Biraq ózi aralaspaydy. Eng sonynda ekeui qyzylkenirdek bolghannan keyin, qaysynyng sózi logikagha jaqyn, sol jaghyn ústaytyn deytin. Sonday shegedey myqty kisi edi.
KarLAG-qa ketkenderding bәri bosap keldi. Bәri qaytadan ornyna otyrdy. Jaymurzin ketip, Ghabiyden Mústafin odaqqa bastyq boldy.
Qajym Júmaliyev qaytadan kafedra mengerushisi boldy. Zeynolla ekeuimiz bir jýremiz. Solar bas qosqan keshte birazy otyr eken. Sonda aitady. Qúrsyn, qaranghy ýidi kim kórgen. Bizdi aparyp bir barakqa týsirdi. Eki jýzden astam adam jatamyz. Sonda tamaq ishemiz. Qoldan jasalghan úzyn ýstel. Tәrelkeleri temir. Zildey. Tamaqty soghan qúiyp beredi. Bir pahan bar. Úzyn boyly, seleu shash, qyryqtyng shamasyndaghy latysh. Sol tamaq kelgende ózining tamaghyna tiymeydi de, úzyn ýsteldi jaghalay jýrip, keybireuining túsyna toqtay salyp, janaghy tamaghynan bir-eki qasyq úrttap, kelesige ketedi. Ýn qatugha shama joq, qybyr etpey otyramyz. Sóitip ómir sýrip jattyq. Ómirimiz ómir emes. Milisiyadan búryn qorqatynymyz janaghy pahan. Bir kýni týski tamaq iship otyrghanbyz. Bәrimiz Qajekenning tónireginde otyramyz. Qajekeng tamaq ishpey, tәrelkening eki basyn ústady da, otyryp qaldy. Biz de Qajekene qarap, demimizdi ishke tartyp otyrmyz. Ana pәle ýsteldi jaghalap, ayaq jaghyna bardy. Ishkisi kelgenning aldynan tamaghyn alyp, auyz tiyip qaytaryp beredi. Kóterilip kele jatyp, taghy solay. Sosyn Qajekeng tyrp etpey otyr. Qajekenning qasyna kelip, toqtap, qasyghyn alyp, enkeyip, ishe bergende Qajekeng atyp túryp, ananyng kók jelkesining ilgeri jaghyna qos qoldap qoyyp qaldy. Biz dir-dir ete qaldyq. Anau shalqayaqtap ketti. Shalqayaqtap ketken kezde taghy úrghanda jalp ete qaldy. Sonan sereyip qúlaghan seldir shashtyny etikpen bastan, deneden tepkiledi. Túla boyynan sau tamtyq qaldyrmady. Esinen tanyp qaldy. Eki milisiya kelip, sýirep әketti. Sodan ayaq astynan bizding Qajekeng pahan bolyp shygha keldi. Endi bizding de qúiryghymyz shoshayyp, kóterilip qaldyq. Sodan bir aidan asa uaqyt ótken song janaghy shyqty. Búl endi qayter eken dep edik. Endi qybyr etpeydi. Sodan biraz uaqyt ótken son, Qajekene kelip, iyghyna qolyn qoyyp, «molodes» dep ketti.
Qajeke, ainalayyn!
***
Ábu Sәrsenbaev alpysqa keldi. Qajekeng mereytoylyq komissiyanyng tóraghasy. Men, Zeynolla, Hamit Erghaliyev, Gharifolla Qúrmanghaliyev, QazPIY-ding dosenti, Ábekenmen bir ýide túratyn Tóken Ábdirahmanov, Amanshaev komissiya mýshelerimiz. Lәzzat jengey, qyzy, jengesi bar, kóp adam bolyp Ábekenning tughan jerine bardyq. Bir vagondamyz. Jolda bәri bar. Indiya shayy, qazy-qarta... Ázil-qaljyn. Syrtta yzghyryq jel, suyq. Týsten keyin namazdygerde Gurievke toqtady. Biz terezeden kórip otyrmyz mektep oqushylary kerneyletip kýtip aldy. Obkomnyng birinshi hatshysy, uezpolkomnyng tóraghasy Qúbashev Saghidolla bәri tayly-túyaghymen jýr. Bizdi reziydensiyagha týsirdi. Tóniregi balshyq. Qonaqasy berdi. Ertengisin shyqsaq, qar men janbyr aralas jauyp túr. Bәri etikpen jýr. Biz Guriev jyly ghoy dep jenil kiyinippiz. Tizilip mashinalar túr. «Volga», «Djiyp», jenildeu sary mashina túr eken. Zeynolla ondayy joq edi. «Auylyma kelip, taksiyge minemin be?!» dedi. «Meni eshkim bilmeydi. Mynaghan men mineyin» dedim. Sosyn maghan bergen mashinagha Zeynolla men Qorqytov otyrdy. On bir mashina bolyp jýrip kettik. Jol ezilip jatyr. Jenil mashinalar qiqalaqtap jýr. Kýn suyq. Gharifolla Qúrmanghaliyev angina bolyp auyryp qaldy. Ózi qara qonyr adam. Ystyghy otyz segiz jarym bolypty. Biz otyrghan mashina jyp-jyly. Ghariyfollany bizding kólikke әkep otyrghyzdy. Zeynolla ekeumiz artyna otyrdyq. Qorqytov basqa mashinagha mindi. Gharekeng denesi qyzghanda qany betine shauyp, qaraqoshqyl tartyp, qyzara týsti. Ufilep aldyda otyr. Bizde ýn joq. Bir kezde Ghareken: «Áy, sender osy Ámire Qashaubaevty kórgen joqsyndar ghoy?» dedi. «Jo-joq, kórgen joqpyz». «Oy, qanday әnshi edi! Fransiyadan kelgen kezi ghoy. Men jaspyn ol kezde. Egin oraghy kezinde Shymkentke jiberdi. Kolhozshylargha әn aityndar dep. Sodan týsten keyin bir auylgha keldik. Eginshiler endi kelip jatyr eken. Ár jerde kiyiz ýy tigilgen. Biz basqarmanyng ýiine týstik. Ámire: «Kelin, qaraghym, shәiindi tezdete ber. Bir shәi-sulanyp alyp, kelesi auylgha baryp qonamyz. Basqarmagha sen shәy iship bolghansha adamdaryndy jina. Biz әn aitamyz da ketemiz» dedi. «Oybay, qalay jiyam? At ta joq beldeude. Júrt әr jerde» dep jatyr. Shәy iship alghan son, qoldan jasalghan biyik oryndyq bar eken arqalyghy joq, sonyng ýstine shyqty da, aiqaygha basty. «Aghash ayaq». Oy ony eshkim aita almaydy ghoy. Halyq ózi jiylyp ketti. Biz konsert berdik te kelesi auylgha kettik. Onyng «Aghash ayaghy» qanday edi. Ony Manarbek Erjanov ta aita almaydy» dedi. Zekeng sosyn bas saldy. «Eshkim aita almaydy dediniz ghoy. Sonda qalay endi shamasy». «Oy, men de aita almaymyn». «Degenmenen kóziniz kórdi. Qúlaghynyz esitti» dep men de qosyldym. «Qoymadyndar ghoy» dep әndi bastap ketti. Temperaturasy otyz segiz jarym. Rahattanyp tyndap aldyq. Án bitken boyda anginasyn auyrsyna bastady. Biraz jýrgennen keyin qaytadan moynyn búryp: «Áy, osy sender Isa Bayzaqovty kórgen joqsyndar ghoy?» dedi. «Jo-joq, kórgen joqpyz». «Ay, jaryqtyq, keshirer, minezi itting minezindey edi. Adam bes minut qasynda otyra almaytyn. Biraq ol dombyrasyn alyp, sahnagha shyghyp, Isanyng jeldirmesin aiqaylap kep jibergende, onyng minezin úmytyp ketetinbiz bәrimiz. Oi, keremet edi ghoy, keremet». Sonan Zeynolla taghy: «Sonda qalay aitatyn edi?» dep edi, «qoy, ony men de aita almaymyn» dedi. Men de qosyldym: «Degenmen...». Eki jaqtap kóndirip jatyrmyz. «Oypyrmay qoymadyndar ghoy» dep aiqaygha basty. Taghy keremettey tyndap aldyq. Taghy kýrsili bastaldy. Qas qaraya Chapaev-Karakolovodskiy sovhozyna ma, kolhozyna ma jettik. Diyrektory Sapa Ahtanov, Tahauiyding tughan inisi eken. Endi bizdi azanda shyqty dep habarlaghan. Kýn bata keldik. Gurievten onsha qashyq emes. Mal soyghan, quyrdaq dayyn. Eki samauryn entigip túr. Peshke ot jaqqan. Gharekenning ystyghy otyz toghyzgha jetip qalypty. Sodan iyghyna ishik jauyp, bórik kiygizip, eki qabat kórpe tósep, dәrilep jatqyzyp qoydyq.
Sonda Gharekeng aitady. «Qazaqstannyng Kiyevtegi kýnderi» ótipti. Ukraindar qúttyqtap bolghannan keyin, qazaqtardyng konsertin Isa bastaydy. Bastap barghan ýkimet tóraghasy: «Ana jigittering senimsiz, sodan kóz jazbandar. Ishpesin» dep tapsyryp qoyghan. Opera teatryna bardyq. Bәri birinshi, ekinshi qatargha otyrady. Isa joq. Qayda? Jana kele jatqanda bar bolghan. Ol qayda qazir sahnagha shyghu kerek. Al izdender. Tabylmasa kimdi shygharamyz? Jigitter jýgirip ketedi. Kimdi shygharamyz dep otyrghanda, basynda taqiyasy bar, boyy kishileu jylp etip jetip keldi. Araq mýnkip túr. «Joq, shyqpaysyng sen, iship apsyn» deydi. Kóngendey bolyp túrghan. «Kazahstan» dep aita bergende, zyp berip, dombyrasyn alyp, sahnagha shyghyp ketti. Ayghaylap ketti. Qúday-au, saqtasyn. Dausy tolqynday úryp, opera teatrynyng tóbesin dýrsildetip jatyr. Halyq dýrildep keremet boldy. Qúrsyn, ol sahnagha shyqqanda jyn ekenin, shaytan ekenin bilmey qalamyz. Dombyrasy da shaytan, ózi de shaytan keremet adamdy baurap әketedi. Áruaghy bar edi.
***
Sodan institutty bitirip kelgen kezim. Otyz myng qaryzbyn. Balamyz auyryp, men bir jyl akademiyalyq ýzilis algham. Balamyz auylda. Ayjan. Soghan ketkem. Almatygha kelgende, «Kurlyandiya» qashanghy júrttyng esinde qalady, ataq týk joq, qaryzdan basqa. Bir ýy jaldadyq. Ákemning kishi inisi soghysta ólgen, bala kótermegen Saghira jengey ýide. Balalardy sol qarady. Alpys jetinshi jyly qaytys boldy.
«Qan men terdi» jazamyn dep kelgem. Material izdeu kerek. Orynborgha, Ukrainadaghy Nikolaevskge, Ombynyng arhiyvine baramyn degem. Bireuine de barghan joqpyn. Endi Kolchak jóninde... Sonyng sharuashylyq jaghyn basqarghan baronnyng kýndeligining birneshe beti mening qolyma týsti. Qalay týskeni esimde joq. Kolchak turaly jalpy týsinik bar. Ýsh armiyasy bolghan. Ontýstik armiyasyn Qazaqstangha jibergen. Ony basqarghan general Belov. Patsha zamanyndaghy ataqty generaldardyng biri. Men ony situasiyasyna baylanysty Chernov dep aldym. Kórkem shygharmagha kóp material jiidyng keregi joq eken. Onyng jetegine erip, it bolyp ketesin. Anau da qyzyq, mynau da qyzyq. Meniki jobasy boldy. Osynym abyroy boldy. Soghan ókinbeymin.
Jazyp alghan
Baghashar TÚRSYNBAYÚLY.
«Qazaq әdebiyeti» gazeti
Taqyryp ózgertilip alyndy. Týpnúsqadaghy taqyryp: JÚBANOVTYNG JADYNDAGhY JÝRGENOV, GhARIFOLLANYNG ÁMIRE MEN ISASY