Biz eshkimnen kem emespiz. Biz beybit elmiz. Babalarymyz qashanda sózge toqtaghan. Elding yntymaghyn ansaghan. Tәuelsizdik alghan kýnnen bastap, elbasymyz elding birligi, qazaqtyng yntymaghy degendi tu etip ústady. Sodan bermen qaray bizding elde tyshqan múrny qanaghan joq, eshkim ashtan ólgen joq. Keybireu búzyq bolsa ózinen, ashtyq jariyalasa aqylynyng azayghandyghynan.

 Men 1993 jyly Iran Islam respublikasyna Elshi bolyp bardym. Mening atam elshi bolghan joq, әkem elshi bolghan joq, men elshi boldym. Tәuelsiz elding Elshisi boluda bir ghaniybet eken dep elime qyzmet isteuge tyrystym. Sonda bara sala Tegerannyng jaqsy jerinen elshilikti ashtyq. Qúryltaydy ótkizip barghan kezimiz. Elshilikting ashyluyna sol eldegi qazaqtardy shaqyrdym. Ýsh avtobus jiberdim. Kaspiyding manyndaghy Gorgan, Aqqaladan beri qaray jiylghan qazaq ýsh avtobusqa minip, Tegerangha keldi. Jasy 87-ge kelgen Núrymshat aqsaqal da keldi. Saqaly taram-taram, sausaghy mening ýsh sausaghymday bolady. Batyr túlghaly kisi eken. Ei, Myrzatay dedi maghan. Shoshyp kettim. Shyraghym, sen Núrsúltan ekeuing Tegerannyng tórinen ýy tiktinder, onyng tóbesine tu tiktinder, sóitip osyndaghy ólip qalghan qazaqty tirilttinder dedi. Jylap jiberdim. Kózimnen jas yrshyp ketti. Al, shyraq Myrzatay, biz armanymyzgha jettik. Endi bizding qorghanyshymyz bar. Myna jerde sen otyrsyn, ana jaqta elding tórinde Núrsúltan otyr, biz eshteneden qoryqpaymyz, Qúdaydan ghana qorqamyz dedi aqsaqal. Elshi keldi eken dep, sen shaqyrdy eken dep salaqtap kele beredi dep oilama. Osy kelgenimde jasym 87-de, bútyma tyshyp zorgha keldim, endi ózing kel elge dedi. Búl qarashada edi. Keler jyly kóktemde Elshilikti qorghaytyndargha tastap, bala-shaghamyzben qazaqtar shoghyrlanghan aimaqqa qydyryp bardyq. Sondaghy qazaqtardyn, aghayyndardyng quanyshyn kórseniz. Dalada qazan asylghan, dombyra tartylyp jatyr, balalar lәngi teuip jýr. Bala kezim esime týsip ketti. Keremet otyrys boldy. Sonda Núrymshat aqsaqal «Shyraghym, Myrzatay, basqa salmasyn, elden ýdere kóshtik. Qaray-qaray kózimizge jas alyp egile kóshtik. Osy Kaspiyding jaghasyna keldik, Iran ýkimetine rahmet. Kelgennen keyin bizding kelinder 4 jyl boyy bala kótermedi dedi. Al óldik, óldi degen osy eken dedik. Sóitse jersinbeydi eken ghoy. Sodan 4 jyldan keyin ghana kelinderimiz bala kótere bastady, osyghan quanyp Qúdayy tamaq berdik dedi aqsaqal. Kókeyimde sayrap túr, astyma bir jarau at berse, ýsh kýnde elge jetip barar em» dep edi sonda. Jete almady. Sol Núrymshat qariya 88 jasynda Irannyng jerinde jerlendi. Sol jerde bir qariya sóz alyp: shyraghym, shetelde túrghannyng nesi jaqsy deysin, ólip kórgenim joq, basqanyng bәrin kórdim, shetelde ólgen adamnyng da sýiegi mýrdede qyzyp jatatyn shyghar dedi. Ne degen súmdyq sózder. Mine, shette jýrgen әr qazaqtyng әrqily taghdyry bar. Men búrynnan aityp kele jatyrmyn. Tarihy otanymyz Qazaqstan eken dep osynda ýdere kóship keludi dogharyndar. Mynau Monghol jerinde otyrghan qandastarymyzdyng basym bóligi kereyler, naymandar. Ózinning ata júrtyng shyraghym. Sen ol jerge esh jerden kóship barghan joqsyn. Ol jerde Toghyz Oghyz deytin memleket bolghan mongholdan da búryn. Ol Kereylerding memleketi. Qypshaqtardyng bәri Segiz Oghyz memleketi boldy. Segiz Oghyz memleketi ol Naymannyng memleketi. Búl kim – búl qazaq qúrghan memleketter. Mongholiyada bir qandasymyz 37 myng siyrym bar deydi. Biraq atamekenge kóshkim keledi deydi. Sening 7 atan, týp atang sol jerde jatqan joq pa? Kerek bolatyn bolsa Shynghys handy da monghol degen joq. Shynghys handy Han kótergen qúryltay. Qúryltay degen mongholdyng sózinde joq meninshe. Qiyat, Kerey, Nayman, Jalayyr kótergen joq pa ony Han qylyp. Nege kóshesinder dedim. Sol siyaqty Qytaydan da ýdere kóshuding qajeti joq. Altay, Ile, Tarbaghatay ol qazaqtyng jeri. Babalaryng jatqan jer. Mәselen Qytaydan ýlgi almaysyndar ma? Sol Qytay qazir Amerikadan ózderining kvartaldaryn ashyp tastady. Men senderge kelmender dep otyrghanym joq, qate týsinip qalmandar. Kele berinder. Týgel kóship, ata júrtty tastap ketpender.

Baq.kz

(Týpnúsqadaghy taqyryp: Myrzatay Joldasbekov: Týgel kóship, atajúrtty tastap ketpender)