Yntymaq Ádilhanúly MÁDIYEV – Shymkent qalalyq bilim bólimining basshysy. 1973 jyly tughan. 1999 jyly Ál-Faraby atyndaghy Qazaq Memlekettik Últtyq uniyversiytetin tarihshy, tarih pәnining oqytushysy mamandyghy boyynsha, al, 2007 jyly «Bolashaq» uniyversiytetin zanger mamandyghy boyynsha bitirgen.

Enbek jolyn Almaty qalasynda «Intertich-Keznar» JK-da menedjer bolyp bastap, 1997-2005 jyldary Ontýstik Qazaqstan oblysy, Saryaghash audanynda júmysshy, tarih pәnining múghalimi, diyrektordyng oqu-tәrbie isi jónindegi orynbasary qyzmetin atqarghan. Al, 2006-2008 jyldary QR Memlekettik qyzmet isteri agenttigining Qyzylorda oblysy boyynsha basqarmasynyng memlekettik qyzmetti kadrlyq qamtamasyz etu bólimining konsulitanty, 2008-2012 jyldary QR Memlekettik qyzmet isteri agenttigining OQO boyynsha basqarmasy-Tәrtiptik kenes hatshylyghynyng mengerushisi, Tәrtiptik kenes hatshylyghynyng mengerushisi – departament basshysynyng orynbasary qyzmetin atqardy.

– Yntymaq Ádilhanúly, Shymkentti auyzgha alghanda ýshinshi qala mәrtebesin qosaqtap aitatyn boldyq. Olay bolsa, halqynyng sany milliongha juyqtaghan qalanyng bilim salasy da sol ýshinshi qala mәrtebesine say boluy zandylyq. Búl orayda atqarylyp jatqan, atqarylmaq ýshin qolgha alynghan jana jobalardyng jayyn aitsanyz?

– Dúrys aitasyz. Megapolis dep atalatyndyqtan bilimning sapasy da, mektepterimizding jabdyqtaluy da ýshinshi qala mәrtebesine say boluy kerek. Ózderiniz bilesizder, oblysymyzgha janadan taghayyndala salysymen oblys әkimi Beybit Bәkirúly men Shymkent qalasynyng әkimi Ghabidolla Rahmetollaúly alghashqy tanysu sharasyn bilim salasynan, mektepten bastady. Sonyng barysynda birqatar mindetter men tapsyrmalar jýktedi. Eng aldymen mektepke aparar jol boyynda jýrginshi (trotuar) joldyng mindetti týrde boluyn, mektep aulasynyng kóriktendiriluin, qajet bolghan jaghdayda kógaldandyru isine negiz bolatyn su mәselesin sheship berudi de kýn tәrtibine shygharyp otyrmyz. Sonymen birge millioner qala mektepterining syrtqy fasadynyng bәri birkelki boluyn tapsyrdy. Osy talaptar men tapsyrmalardy jýzege asyru baghytynda qazir birqatar jospar-jobalar týzilip, tapsyrmalardy oryndauda alghashqy qadamdar jasap jatqan jayymyz bar.

Shymkentte qazir 126 jalpy bilim beretin mektep bar. Biylghy jana oqu jylynda 7 jana mektep ashyldy. Mysaly, qala әkimi Ghabidolla Ábdirahymov Kókbúlaq eldi mekenindegi jana mektepti ózi arnayy baryp túsauyn kesti. Sonday-aq, janadan ashylghan Sayram túrghyn ýy alabyndaghy 1200 oryngha arnalghan mektepke degen zәrulik biraz jyldan beri kóterilip jýrgen mәsele edi. Birtindep ýsh auysymdy mektepter sany da azayyp keledi.

– Sonda ýsh auysymdy mektepting qanshasy qaldy?

– Jalpy ýsh auysymdy mektepter sany 9 bolatyn. Biyl eki mektep salyndy. Tórt mektepting mәselesi kelesi jyly tolyq sheshiledi dep kýtilude. Ýsh auysymdy mektepter men apatty mektepter mәselesi 2017 jyly tolyq sheshiledi dep josparlap otyrmyz. Apatty mektep tórteu edi. Qazir ýsh mektepting mәselesi tolyq sheshilip, kelesi jylgha bir-aq mektep qaldy.

Myna bir dәiekke nazar audarynyzshy, biyl mektep tabaldyryghyn attap, 1-synyp esigin ashqan shәkirt sany byltyrghy jylmen salystyrghanda 2,5 myng balagha artyq. Búl bir mektepting oqushysy bolatynday kórsetkish. Osyghan qarap-aq oblys ortalyghyndaghy demografiya mәselesining jyl ótken sayyn jaqsaryp kele jatqanyn angharu qiyn emes. Olay bolsa, bilim beru mekemelerining sanyn da arttyru qajettiligi óz-ózinen tuyp otyrghany zandylyq.

– Balanyng kóbeygeni jaqsy әriyne. Jyl sayyn janadan mektepter men bala-baqshalardyng da boy kóterip jatqanynyng kuәsi boludamyz. Degenmen, sany artqanymen mektepterdegi bilim beru sapasynyng da jaqsarghany eng basty mәsele. Búl oraydaghy josparlarynyz qalay?

– Ózderiniz bilesizder, mektepte bilimning negizi bastauyshta qalanady. Olay bolsa, bastauysh synyp múghalimderine talapty kýsheytip otyrmyz. Eng aldymen bastauyshta sabaq bergisi keletin jas mamannyng diplomyndaghy baghalaryna basty mәn beremiz. Balanyng әlippeden bastalatyn bilimge degen qúshtarlyghyn ústazy bastauyshta oyata alsa, joghary synyptarda ol oqushynyng kórsetkishteri jaman bolmasy anyq.

Shymkent qalasynyng әkimi Gh.Ábdirahymov tamyz konferensiyasynda atap ótkendey, mektep múghalimderine «Bolashaq» baghdarlamasy boyynsha shetelding ozyq oqu ordalarynda bilimin jetildiru mәselesin jolgha qongdamyz. Búl degeniniz bilim sapasyn arttyrugha qalanatyn negiz bolary sózsiz.

– Degenmen, ÚBT nәtiyjesine qaray múghalimderding júmysyn baghalau mәselesin de kótergen ózderiniz bolatynsyz. Nәtiyjesi qalay bolyp jatqanyn biluge bola ma?

– Jalpy ÚBT-nyng nәtiyjesi byltyrghy kórsetkishpen salystyrghanda biyl Shymkent qalasy boyynsha 1,7 balgha joghary boldy. Byltyr «Altyn belgini» ýmitkerlerding 46,9 payyzy aqtaghan bolsa, biyl 51,9 payyzy senimnen shyqty. Búl búghan deyingi jyldardyng kórsetkishterimen salystyrmaly týrde alghanda kóshting týzelgenin, ústazdardyng jauapkershiligining artqanyn bayqatady.

Alayda, oqushylary tómen nәtiyje kórsetken múghalimder jazasyz qalmaydy. Onday mamandargha qatang sógis berilip, tipti, ózim basqaryp otyrghan bilim bólimindegi bilim sapasyna jauapty azamattargha da tәrtiptik shara qoldanyldy.

Elbasymyz aitqanday, «Mәngilik el» atanudy maqsat tútyp otyrghan memleketimiz ozyq 30 elding qataryna enui ýshin býgingi jas úrpaqtyng aghylshyn tilin jetik bilmegi kerektigin de qala әkimi Gh.Ábdirahymov tamyz konferensiyasynda tapsyrghan bolatyn. Búghan deyin aptasyna 1 saghat oqytylyp kelgen aghylshyn tili pәnine qosymsha ýiirme sabaghyn úiymdastyryp otyrmyz. Barlyq mektepte aghylshyn tilinen ýiirme júmys isteytin bolady.

– Oqytudyng jana әdistemeleri jyl ótken sayyn kýrdelenip, jana tehnologiyalardy engizu talap etilip otrghandyghynan habardarmyz. Ár mektepte interaktivti taqtanyng mindetti týrde boluy zaman talabyna ainalghan. Desek te, oqulyq mәselesine qatysty ata-analar arasynda týsinbeushilikter tuyndap qaluda. Búghan ne aitar ediniz? Jalpy óziniz әleumettik jeli men internetti paydalanasyz ba? Onda aitylyp jatqan aqparattardan qanshalyqty habardarsyz?

– Aqparttyq sayttar men әleumettik jelidegi Shymkent qalasynyng bilim salasyna qatysty janalyqtardan habardarmyn. Údayy ashyp kórip, oqyp túramyn desem de bolady. Degenmen, osy orayda myna bir jәitti týsindire ketkim keledi. QR Bilim jәne ghylym ministrining №515 búiryghyna sәikes Shymkent qalasy mektepterinde oqulyqpen qamtu mәselesi 100 payyz sheshilgen. Oqulyqpen qamtu mәselesinde arnayy týzilgen keste bar. Mysaly, byltyr myna synyptargha mynaday pәnder boyynsha oqulyq alghan bolsaq, biyl myna synaptardy, mynaday pәnderding oqulyghy boyynsha qamtamasyz etemiz dep bekitilgen jospar jasalghan. Sol jospargha say, biyl Shymkent qalasynyng mektepterinde 4,5,6,11-synyptar oqulyqpen 100 payyz qamtamasyz etildi. Al, 3-synyp ýshin aghylshyn tili, 7-synyp ýshin informatika pәni oqulyqtary alyndy. Búl synyptargha da atalmysh oqulyqtar kestege sәikes tegis taratyldy.

Al, jana mektepter paydalanugha berilgen shaqta-aq interaktivti taqtalar qoyyldy. Eski mektepterdi birtindep qamtu mәselesi jýieli týrde jýzege asuda.

Sonymen birge óziniz bilesiz, qazir mektepterde E-lerning elektrondy jurnaly qoldanylady. Búl balanyng ýlgerimin ata-ana internet arqyly baqylap otyruy ýshin, balasynyng baghasyn kórip otyruy ýshin óte tiyimdi. Múnyng da ózindik jaqsy nәtiyjelerge bastaytyn tiyimdi tústary jetip artylady. Jalpy alghanda elektrondy jurnal barlyq mektepte boluy tiyis. Birtindep múny da qalada 100 payyzdyq nәtiyjege jetkizetin bolamyz.

– Maqsattarynyz oryndala bergey! Súhbatynyz ýshin rahmet.

Súhbattasqan – Jәmila Jaylaubekqyzy

Abai.kz