Túrghyn Syzdyqov & Ábilghazy Qúsayynov

Patsha kónildi, Abai.kz-ting asa talghampaz oqyrmandary! Jogharydaghy eki esim sizderge tanys pa? Kóbiniz úmytyp ta qalghan bolarsyzdar. Búl kisiler - preziydenttik saylaugha týsken kadndidattar. IYә, Qazaqstannyng preziydenttiginen resmy ýmitker bolghan jandar. Toqsan birdenesinshi jyldary emes, osy biyl ghana. Biyl bolghanda kalendardan kýnige kórip jýrgen 2015 jyldyng sәuirinde.

Túrghyn Syzdyqov  - Qazaqstan kommunistik halyq partiyasy atynan Qazaqstan preziydenttigine ýmitker bolghan. Túrghyn Ysqaqúly - Qazaqstan Kommunistik Halyq partiyasynyng  Ortalyq komiytetining hatshysy. Kókshetaudyng tumasy. Traktorshy bolyp enbekke etin ýiretken Syzdyqov bir-eki ret audan әkimi bolyp, Aqmolanyng týrli mekemesinde jauapty júmystar atqarypty. Aytpaqshy ol kisi birneshe kýn búryn ghana 68 jasqa toldy. Eger ol kisi preziydent bolghanda Astanada jyl sayyn 2 tamyz úlan-asyr toy bolar ma edi?!

Ábilghazy Qúsayynov – Asyly «Núr Otannyn» mýshesi. Alayda, búnyng da kommunistigi bar. Qúsayynov zamanynda KPSS-ke kóp enbegi singen adam. Qazaqstan kommunistik partiyasy Qaraghandy oblystyq komiytetining ekinshi hatshysy dengeyine jetken. Syzdyqovqa qaraghanda baqanday 5 jas kishi bolghanymen, ol otyrghannan júmsaqtau kreslolargha otyryp kórgen. Reseyden alghan resmy «sayasatker» degen bilimi de bar. QR Ekonomika jәne sauda viyse-ministri, Industriya jәne sauda viyse-ministri, Kólik jәne baylanys viyse-ministri, Kólik jәne baylanys ministri, Qaraghandy oblysynyng әkimi qyzmetin atqarghan. Sonymen qatar qúrylghannan beri Qazaqstan preziydenti Núrsúltan Nazarbaev basqaryp kele jatqan preziydenttik «Núr Otan» partiyasynyng Qaraghandy oblystyq filialy tóraghasy bolghan. Ol,  1996 jyldan - QR Parlamenti Senatynyng deputaty, Zannama jәne sot-qúqyqtyq reforma komiytetining mýshesi. 1999 jyldyng nauryzynan - QR Parlamenti Senatynyng tóraghasynyng orynbasary. 2001 jyly ministrliktegi júmysqa auysqangha deyin arasynda deputat ta bolyp jibergen. Qúsayynov qazir 2013 jyldan beri QR Kәsipodaqtar federasiyasynyng tóraghasy. Azdy-kópti enbegine alghan alty-jeti orden-medaly da bar.

Oqyrmannyng esine esimimen birge búl eki túlghanyng saylaualdy baghdarlamasyn da salayyq.

Preziydenttikke ózin-ózi úsynghan Ábilghazy Qúsayynov «Ekologiya men óndiristik qauipsizdik» deytin eng ózekti taqyrypty tu etti. Kandidat tabighattyng tiyimsiz paydalanyluyna, qorshaghan ortanyng qaldyqtarmen lastanauyna, biologiyalyq týrlilikting azayyp bara jatqandyghyna alandaushylyq bildirgen. Ekologiya problemalaryna toqtala kele Á.Qúsayynov adamzatty tabighatpen kelisimde ómir sýruge shaqyryp: "Adamdar biosferanyng damu zandaryn, onyng ne sebepti ydyrauy mýmkin ekendigin biluge tiyis. Qoghamda biosferanyng damu zandary búzylmaytynday jaghday qalyptastyrugha tiyispiz”, - degen edi. «Tiyistisinder» degen joq, «tiyispiz» dedi, ózin de qosty.

Al, Syzdyqov «Jastardyng batystyng jalghan iydealynyng jeteginde ketuine jol bermeuimiz kerek» dep birden Batystan irgesin bóletin preziydent bolatynyn bildirdi. Ol, sonday-aq «jaldamaly enbekti kapitalistik qanau men materialdyq iygilikterdi bóluding burjuaziyalyq prinsipterine» qarsy ashyq kýres jariyalaytynyn mәlimdedi. Kommunisterden kandidat bolghan Syzdyqov «Materialdyq iygilikter әleumettik jaghdayyna qaramastan býkil qogham mýshelerine bólinui tiyis» ekenin de aitty. Ol saylaualdy túghyrnamasynda batystyq mәdeniyet pen qúndylyqtardyng kólenkeli tústaryna óte-móte kónil bóluimiz keregin jii eskertti.

Saylau ótti.

Saylaudan beri tolyq jýz kýn ótti.

Osy jýz kýnde BAQ betinen, qoghamdyq minbelerden ne Qúsayynovty, ne Syzdyqovty kórmedik. Kórmey qalghan shygharmyz dep arhiv aqtardyq, súrastyrdyq. Esh iz bolmaghan song ol kisilerding ózin izdedik.

Aldymen QKHP-nyng qyp-qyzyl saytyn ashyp, nomerin zorgha taptyq. Notariuspin dedi bir kelinshek. «Qayta soghynyz, bir nómirdi olar da, men de paydalanatyn edim»,- dedi ol. Qayta soqtyq. «Jәrdem» qorymyz dedi. Birneshe qonyraudan keyin ghana, «Syzdyqovqa aldyn ala jazylu kerek ekenin, nemese poshtamen hat jiberip, jauap kýtuge tiyis ekenimizdi» úghyndyrdy partiya atynan qonyrau qabyldaghan kisi.

Kәsipodaqtar komiyteti tóraghasymen súhbattasu ýshin de «jazylu, hat jazu, kýtu» degen etaptardan ótuge tiyis ekenbiz. Komiytetke qonyrau soqqanymyzda qabyldau bólimindegiler ol kisining Astanada ekenin, júmysta ekenin, óte qarbalas ekenin aitty.

Ekologiyanyng ekinshi janashyry, qadirmendi Qúsayynov myrza!

Mýmkin sizding habarynyz joq shyghar. Siz preziydent bolghynyz kelgen Qazaqstanda ýlken apat oryn aldy kóktemde. Qúzyrly oryndar bergen san boyynsha 130 mynnan astam kiyik qyrylyp qaldy ainaldyrghan eki aida. Proton úshatyn Bayqonyrmen kórshiles obylystarda mal qyryldy. Indet әli toqtaghan joq. Ótken aptada ghana Qyzylorda oblysynda úsaq mal qyrylyp jatqany turaly habar tarady. Kiyik pen maldy qoyshy, jerding qúrty emes pe, óser-óner...

Taudan aqqan selden, halyq habarsyz qalghan tabighy apattan Almatydaghy ýsh birdey audannyng halqy qyrylyp qala saqtady onshaqty kýn búryn. Kommunist bitken senbeytin Qúdaydy jii auzyna alatyn Bojko búl joly da keshigip jetti Almatygha. Qayta, Esimov erte túryp, tikúshaqpen tau aralap qaytypty. Olar bóget jarylmady deydi, sonsha topan sudyng qaydan shyqqanyn bir qúday biledi. Ol – ol ma, shyndaryna múz jamylyp, qar býrkengen Alataudyng kez-kelgen sayynan topan su búryq ete týsui mýmkin deydi.

Bojko ornynan ketken joq, proton da toqtamay úshyrylyp jatyr. Ózen-kólderimizding jaghalauy qoqysqa tolghan. Qatty ystyqtan múzdar ghana erip jatqan joq, dalaly aimaq, jaylymdar órtenip jatyr. «Ekologiya» dep eniregen eshkim joq. Siz de joqsyz? Qayda kettiniz? Elge enbek etu preziydenttik júmyspen ólshenbeytin shyghar, mynau elding ekologiyasyna es bolatyn bireu bolmasa, «jasyl el» dep aghash egip jýrgen azghantay brigadan basqa bas auyrtqan eshkim joq...

Bizge býkpesten Batystyng bar syryn aitqan, Syzdyqov myrza!

Siz jaqtyrmaytyn Batyspen, biz, alystau bylay túrsyn, jaqyndasyp jatyrmyz. Bas shtaby Batystyng qaq ortasy – Jenevada ornalasqan Dýniyejýzilik Sauda úiymy deytin úiymgha resmy mýshe boldyq bir apta búryn. Elge búqpantaylap kirgen keybir batystyq bassyz mәdeniyet qana emes, el ishinde burjuaziyalyq prinsipter de jalghasyp jatyr. Siz aitatyn ekonomikada ilgerleu joq. Kerisinshe tengemiz taghy qúnsyzdana týsti. Kelimbetov әli ótirik aityp jýr. Siz ústanghan materialdyq tendik qaghidasy, býkil qogham bolyp iygiligin kóru degeniniz sol siz sóilegen zalda qalyp ketken boluy kerek. Biylikpen búqara qanday alshaq bolsa, sol búqaranyzdyng bay men kedeyi de sonday alshaq. Baylarda ynsap joq, biylikte halyqsýierlik joq. Saylaudan keyin siz de joq boldynyz...

Túrghyn Syzdyqov & Ábilghazy Qúsayynov!

Sizder qayda kettinizder? Mýlde kórinbeysizder, tipti. Sharshady deyin desem shiyrek ghasyrdan astam el basqaryp, ayanbay enbek etip kele jatqan Elbasynyng janynda ne istedinizder sizder? Bir aigha da tolmaytyn ýgit-nasihat nauqanynan song úzaq demaldynyzdar. Múnday demalyssýigish ekenderinizdi bilmey qalay kandidat qyp jibergenbiz. Mýbәdә preziydent bola qalsanyzdar mynau el ne bolar edi?

Biylghy saylauda Qazaqstangha baqanday 27 kisi basshy bolghysy keldi. Biz nege Qasymov pen Eleusizovti, nemese Amantay qajyny izdemedik? Sebebi olar resmy kandidat bolu baqytyna ie bolghan joq.  Al, biz atyn ataghan, úmytylyp bara jatqan eki kisi, atap aitsaq Syzdyqov - 98 myng 384 adamnyng senimimen kandidat bop tirkeldi.  Al, Qúsayynov ózi basqaratyn  Kәsipodaqtar komiyteti qazirgi Preziydentke qoldau bildirgenine qaramastan, 153 myng 152 qol jinap preziydenttikke kandidat bolyp tirkeldi. Múnsha qoldau – osynshalyqty qoldau ghana emes osynshalyqty senim men osynshalyqty ýmit qoy.

Saylau nәtiyjesinde Túrghyn Syzdyqov 1,87 payyz, Ábilghazy Qúsayynov 0,68 dauysqa ie bolghan edi. Alayda olar preziydent bolsaq ózimizdi saylaushylargha ghana dep emes, halyqqa qyzmet etemiz dep uәde bergen.

Eger sizder osy kýii elge enbek etudi dogharsanyzdar, onda búl maqala sizder turaly jazylghan songhy maqala boluy da mýmkin.

Núrghaly NÚRTAY

Abai.kz