Qazirgi ekonomikalyq daghdarys jaghdayynda budjet týsimderin tolyqtyru men qazyna qarjysyn uaqtyly jәne nysanaly júmsau – qarjygerler qauymyna ýlken synaq. Onyng ýstine oblystyng kommunaldyq menshigin basqarudy ontayly jýrgizu de onay sharua emes. Osy orayda jogharydaghy jauapty mindetterding oryndaluy jolynda kýresip kele jatqan qarjygerler alghashqy jartyjyldyqty qalay qorytyndylady? Búl jóninde OQO qarjy basqarmasynyng basshysy Roza Ábdirqyzy ISAEVA әngimeleydi.

– Ózge oblystarmen salystyrghanda Ontýstikte budjet kólemi qomaqty. Osyghan qaramay búl baghytta songhy jyldary edәuir tabystargha qol jetkizdinizder. Biyl osy qarqyndy tómendetip alghan joqsyzdar ma?

– Ýstimizdegi jyl ekonomikalyq túrghyda qiyn kezeng bolyp otyr. Soghan qaramastan der kezinde qabyldanghan sharalardyng nәtiyjesinde birinshi jartyjyldyqta oblys budjetining týsimderi jospargha say atqarylyp, boljamdy týsimder artyghymen oryndaldy. Oblys boyynsha memlekettik budjetke 95,6 mlrd. tenge týsti. Onyng ishinde jergilikti budjetke, yaghny oblystyq, audandyq qalalyq budjetterge týsetin salyqtar men basqa da týsimderding jospary 115,6%-gha oryndalyp, 46290,2 mln. tenge týsti. Búl byltyrghy osy kezenmen salystyrghanda 8,6 mlrd. tengege kóp.

Atap óterligi, jergilikti budjetting kirister jospary barlyq audandar men qalalar boyynsha asyra oryndaldy.

Budjetting shyghys bóligin oryndau jónindegi kórsetkishter de jyldan-jylgha jaqsaryp keledi. Biylghy 6 aida 227,8 mlrd. tenge budjet qarjysy iygerilip, josparlanghan meje 97,7%-gha oryndalghan.

Ótken jyl qorytyndysynda oblysymyz budjet qarjysynyng 99,8%-gha iygeriluin qamtamasyz etip, respublikada kóshbastaushylar qatarynan kórindi.

– Ónirde әleumettik salagha zor kónil bólinip keledi. Búl salagha qarastyrylghan qarjy mólsheri qanday?

– Mysaly, bilim beru salasyna biyl 155,7 mlrd. tenge bólinip, onyng 6 aida 86,4 mlrd. tengesi iygerildi. Yaghni, ótken jylmen salystyrghanda 7,3%-gha ósip otyr. Densaulyq saqtau salasyna 73,6 mlrd. tenge qaralsa, onyng 6 aida júmsalghany 38,5 mlrd. tengeni qúrady.

Mәdeniyet, sport jәne aqparattandyru salasyna biyl 22,6 mlrd. tenge bólinse, mәdeniyet salasy boyynsha 3,5 mlrd. tenge, sport salasy boyynsha 7,3 mlrd. tenge, aqparattyq kenistik boyynsha 0,8 mlrd. tenge iygerildi.

– Budjet qarjysynyng qomaqty bóligi investisiyalyq jobalargha jәne kәsipkerlikti qoldaugha baghyttalyp otyr ghoy.

– IYә, naqty sifrlarmen aitatyn bolsam, 2015 jyly oblystyq jәne respublikalyq budjet esebinen barlyghy 396 nysannyng qúrylysyn jýrgizuge 88,2 mlrd. tenge qaralyp, 6 aida 41,8 mlrd. tenge iygerilip otyr. Onyng 23,6 mlrd. tengesine 88 mektep pen 13 balabaqshanyn, 2,7 mlrd. tengege 26 auruhana men emhananyn, 3,9 mlrd. tengege 22 mәdeniyet jәne sport nysanynyn, 5,8 mlrd. tengege 36 túrghyn ýidin, 25,7 mlrd. tengege 34 su jýiesinin, 3 jylu jýiesinin, 55 gazben qamtamasyz etu jәne 20 kommunaldyq nysannyng qúrylysy jýrip jatsa, 15,8 mlrd. tengege audandyq jәne oblystyq manyzy bar joldardyng aghymdaghy, kýrdeli jәne qúrylys júmystary jýrgizilude.

Al, kәsipkerlikti qoldaugha tek budjet esebinen 10,7 mlrd. tenge bólinip otyr. Onyng ishinde ekinshi dengeydegi bankterden alatyn nesie payyzdarynyng bir bóligin subsidiyalaugha 2,8 mlrd. tenge, al, kepildikke qoyylghan mýlikterin ishinara qarjylandyrugha 81,0 mln. tenge bólinse, janadan biznesti bastaudy qolgha alghan azamattardy oqytugha, ýiretuge tәjiriybe jinaqtaugha jәne olargha nesie qarjy beruge 1,8 mlrd. tenge baghyttaldy. Sonday-aq, «Biznesting jol kartasy–2020» baghdarlamasy ayasynda 30 nysannyng infraqúrylymdaryn jýrgizuge 5,5 mlrd. tenge qaralsa, onyng 1,2 mlrd. tengesi iygerilip qoydy.

– Jekeshelendiruding ekinshi tolqyny ayasynda zandy túlghalar men kәsiporyndardy bәsekelestik ortagha beru jospary qalay oryndaluda?

– 2014–2016 jyldary Ontýstik Qazaqstan oblysynyng kommunaldyq menshigindegi memleketting qatysu ýlesi bar 28 zandy túlgha men kәsiporyn, әleumettik kәsipkerlik korporasiyasynyng qúramyndaghy 4 úiymdy bәsekelestik ortagha beru josparlanghan. Bekitilgen satu kestesine sәikes ótken 2014 jyly jekeshelendiruge jatatyn 6 úiym elektrondyq sauda-sattyqqa qoyylyp, onyng beseui 73926,14 myng tengege satyldy.

Al, biyl kommunaldyq menshiktegi 8 úiymdy jәne әleumettik kәsipkerlik korporasiyasynyng qúramyndaghy 1 úiymdy bәsekelestik ortagha beru josparlanghan. Býginge deyin «LTD Túrmys» JShS-ning jarghylyq kapitalyndaghy 51% memlekettik ýlesi 379605,04 myng tengege satyldy. «Jasyl Kentau» MKK, Týrkistan qalasynyng «Munisipaldyq bazar» JShS elektrondyq sauda-sattyqqa shygharyldy.

Tóleby audanynyng «Órken» MKQK boyynsha baghalau júmystary ayaqtalyp, qazirgi tanda elektrondyq sauda-sattyqqa qondyng aldynghy proseduralary jýrgizilude. «Oblystyq salauatty ómir saltyn qalyptastyru ortalyghy» MKQK, «Ordabasy» kәsiby futbol kluby» AQ, «Maqtaaral–Jasyl jelek» MKK boyynsha mýlikti baghalau júmystary bastaldy. «Oblystyq mektep olimpiadalaryn ótkizu ortalyghy» MKQK boyynsha jekeshelendiriletin úiymdar tizbesinen shygharu júmystary jýrgizilude.

Áleumettik kәsipkerlik korporasiyasyna qarasty «Iran Baq-Ontýstik» JShS osy jyldyng qazan aiynda sauda-sattyqqa qoyylady. Búdan basqa bekitilgen kestege sәikes 2016 jyly 14 úiymdy sauda-sattyqqa shygharu josparlanghan.

– Ángimenizge rahmet!

Slam NÚRMAGhANBETÚLY,
oblystyq qarjy basqarmasy baspasóz qyzmetining jetekshisi.

Abai.kz