Álemdik standarttargha say kәsiptik tehnikalyq bilim beru baghytyna elimiz endi ghana bet búrdy. Búl qajettilikten tughan qadam. Óitkeni, kolledjderi aitpaghanda, joghary oqu ornyn bitirgen mamandardyng ózi elimizdegi iri otandyq, sheteldik kompaniyalarda júmys isteuge bilim-biligi jetpeytinin ómir kórsetip jýr. Keybirin júmysqa alghannyng ózinde kompaniyalar jas mamandy óndiriske qayta oqytugha mәjbýr bolady. Osy mәseleni sheshuding ontayly joly – kәsiptik tehnikalyq bilimdi әlemdik standartqa kóshiru bolatyn. Soghan baylanysty Elbasy «jaqyn uaqytta әlemdik dengeyde bilim beretin kemi eki kolledj qúruymyz kerek» dep naqty tapsyrma bergen edi. Býginde pilottyq joba negizinde salynghan joghary kәsiptik tehnikalyq mektep Atyrau qalasynda jýzdegen shәkirtti múnay-gaz salasy mamandyqtaryna oqytyp jatyr. Álemdik dengeydegi alghashqy kәsiptik bilim ordasy «ARES Petrotechnic joghary tehnikalyq mektebi» degen atau iyelengen. Jaqynda biz osy mektepting diyrektory Ermek Kýzenbaevqa jolyghyp, arnayy súhbattasqan edik.

–Ermek Baqytúly, búl mektep ashylghaly da eki jylday uaqyt bolghan eken. Býgingi jaghdaylarynyz qalay, kózdegen maqsat-mýdde túrghysynan kórinuge mýmkindikteriniz bar ma?

–Álbette. Qúrylghan kýnnen bastap, biz óz maqsatymyzgha say júmysymyzdy bastadyq. Elimizde múnay-gaz salasynda kóptegen sheteldik, otandyq kompaniyalar júmys jasaytyny belgili. Solar bizge otandyq kadrlardyng talapqa say bolmaytyndyqtan mamandardy shetelderden әkeluge mәjbýr bolatyndyqtaryn algha tartatyn. Olar jergilikti jas mamandardy alghannyng ózinde qaytadan oqytularyna tura keledi. Oghan kompaniyanyng aqshasy júmsalghanymen, ainalyp kelgende ol da elimizding ekonomikasynyng aqshasy. Sonda biz bir adamdy eki qaytara oqytyp shyghyndalamyz. Osylardyng bәrin eskere otyryp Elbasymyz elimizde әlemdik standarttargha say tehnikalyq jәne kәsiptik bilim beretin mektepter ashu jóninde tapsyrma bergen bolatyn. Osy tapsyrma negizinde 2013 jyly mektebimiz óz studentterin qabyldady. Álemdik dengeyding basty maqsat etip alghandyqtan bizdegi oqytushy qúram kanadalyq bilikti mamandardan qúraldy. Shetelde arnayy biliktilikten ótken jergilikti múghalimder de bar. Birinshi ýsh mamandyq boyynsha 300 oqushy qabyldadyq. Onyng birinshisi ken ornyn paydalanu, ekinshisi múnay men gazdy óndiru tehnologiyasy jәne ýshinshisi baqylau-ólsheu priborlary men avtomattandyru tehnologiyasy mamandary. Al qazirgi uaqytta osy ýsh mamandyq boyynsha 600 student bilim alyp jatyr. Aldaghy uaqytta múnaydy himiyalyq óndeu, búrghylau tehnologiyasy, baqylau-ólsheu qúraldarynyng injiniringi siyaqty taghy ýsh mamandyq ashylatyn bolady.

–Oqytu baghdarlamalarynyzdyng ózgeshelikterine toqtala ketseniz...

–Bizding oqytu baghdarlamamyz júmys berushi kompaniyalar jәne Kanadadaghy strategiyalyq әriptesimiz «Sayt poliytehniyk» institutynyng mamandarymen birlesip әzirlengen. Bizde memlekettik oqytu standarty degen bar, ol bәrimizge ortaq. Al bilim beru tehnologiyasy, әdistemesi, mazmúny bizding mektebimizde basqa. Oqu baghdarlamalary modulidik negizde qúrylghan. Ol degenimiz, mysaly múnay-gaz salasy kompaniyalarynda jana tehnologiya engizilgende, jalpy barlyq ózgerister men janashyldyqargha say oqytu baghdarlamalary iske qosylady. Kompaniyalardaghy óndiris tehnologiyalary ýnemi jetildirilip otyratynyn da aita ketken jón. Biz sol jetildirulerge ilesip otyramyz. Júmys berushi kompaniyalarmen arada industriyaldyq kenesimiz bar, osy kenespen oqytu baghdarlamasynyng mazmúnyn ýnemi kelisip, talqylaymyz. Búl kenes bizge óndiriske engizilgen jana jýie, tehnologiyalyq ózgeriske baylanysty úsynystaryn, pikirlerin aitady. Soghan sәikes biz oqytu modulderin jana ózgeriske sәikestendiremiz. Bizde studentter tek qana aghylshyn tilinde bilim alady. Óitkeni, múnay-gaz salasynda negizinen qoldanylatyn til – aghylshyn tili.

–Al sizderge oqugha týsuding tәrtibi qanday?

          –Jana aityp ótkenimdey bizde tek qana aghylshyn tilinde oqytylatyndyqtan ýmitkerler arnayy emtihan, test tapsyrady. Jalpy ÚBT-nyng nәtiyjesi boyynsha qabylday almaymyz. Bizding ózimizding baghalau jýiemiz bar. Ýmitkerler eki kezennen túratyn synaqtan ótedi. Birinshi kezende internet arqyly onlayn emtihan tapsyrady nemese kәsiptik baghdar beru jobasy boyynsha biz әr oblys, audandargha shyghyp mektep bitirushilermen, múghalimdermen kәsiptik tehnikalyq mamandyqtardyng manyzyn týsindiru baghytynda kezdesu ótkizemiz ghoy, sonday kezde bizge sol jerden emtihan tapsyrugha bolady. Al ekinshi kezende alghashqy synaqtan ótkender bizding jogharghy tehnikalyq mektep bazasynda emtihan tapsyrady. Oqu merzimi eki jyl, on ai. Bizding mektep arnayy jobada salynghandyqtan materialdyq-tehnikalyq bazamyz da talapqa say. Arnayy salynghan tórt jataqhanamyz bar. Studentter tegin oqytylady. Shetelden, elimizding basqa ónirlerinen keletin múghalimderge de bólek oryn jay qarastyrylghan. Alla búiyrtsa, 2016 jyly alghashqy týlekterimizdi ýlken ómirge attandyramyz.

          –Qazirgi uaqytta qansha kompaniyamen birlesip júmys jasap jatsyzdar, olardyng tarapynan demeushilikter de jasala ma? Bolashaqta júmys tabugha septigin tiygize me?

          –Qazirgi uaqytta 18 kompaniyamen kelisimshart jasalghan. Atap aitsaq, «Qazmúnaygaz», «EmbiMúnayGaz», «Atyrau múnay óndeu zauyty», «Tenizshevroyl», «NSiOSiy», «Shlumber» siyaqty  iri kompaniyalar. Olarmen jasalghan kelisimshart boyynsha studentterimiz oqu barysynda tikeley óndiriste arnayy tәjiriybeden ótedi. Sondyqtan olardy kompaniyagha júmysqa alghanda qayyra oqytudyng qajeti joq. Tipti, sol kompaniyalardaghy enbek qauipsizdigi sharttary da arnayy oqytylatyndyqtan júmys berushi múnday qysqa merzimdik oqytulargha da uaqytyn joghaltpaydy. Bir sózben aitqanda, bizden shyqqan mamandar óndiriske jýz payyz dayyn kýiinde barady. Bizding oqu ornynyng negizi maqsaty da sol. Al kompaniyalar, әlbette, osynday dayyn mamandar bolghandyqtan eng birinshi kezekte qajetti kadrlardy bizden alugha tyrysady. Qazirgi uaqytta birqatar kompaniyalar aqyly óndiristik tәjiriybeden ótuge birneshe studentterimizdi shaqyryp otyr. Olarmen arnayy әngimelesuler jýrgizgen bolatyn. Aqyly dem otyrghanym, studentter óndiristi tәjiriybedegi júmys kýnderine say enbekaqy alady. Birqataryn bolashaqta júmysqa tartu jóninde de kelisim jasasu ýstinde. Jalpy, bizding oqu ornyn bitirgenderding júmysqa túru mýmkindigi anaghúrlym joghary. Endi demeushilik mәselesine keletin bolsaq, «Qazmúnaygaz» jәne taghy basqa kompaniyalardyng demeushiligimen bizde 10 ailyq qysqa oqu kurstaryn da oqytu jolgha qoyylghan. Múnda negizinen túrmysy tómen otbasynan shyqqan, kóp balaly otbasy, balalar ýiining tәrbiyelenushileri, múnay-gaz salasynda júmys jasaytyn dinastiya otbasylardyng balalary oqidy. Býginde 160 bala qysqa kursta múnay-gaz salasyna qajetti mamandyqtardy mengerude. Ony bitirgenderge de týrli halyqaralyq standarttargha say jәne memlekettik ýlgidegi sertifikattar beriledi.

          –Mektepting múghalimderi negizinen kanadalyqtar eken, al sonda jergilikti múghalimder sizderge qaydan keledi? Bizde kәsiptik tehnikalyq baghytta til mengergen múghalimder tapshy ghoy...

          –Dәl qazirgi uaqytta bizde Kanadadan kelgen 21 núsqaushy sabaq beredi. Olargha jergilikti eki múghalimnen bekitilgen. Ózimizding múghalimder әzirge taghylymdamadan ótushiler bolyp sanalady. Olar ózderining mamandyqtary boyynsha ózining oqu josparyn, oqu-әdistemelik qúraldaryn jasaydy. Búghan qosa, Kanadagha baryp biliktilik kurstarynan ótip keldi. Múnda kelgende de biliktilik kurstarynan ótip otyrady. Osylaysha taghylymdamadan ótu baghdarlamasynan ótkennen keyin baryp múghalim mәrtebesine ie bolady. Býginde jergilikti 8 múghalim osy mәrtebeni iyelenip, óz betterimen sheteldik instruktorlarsyz sabaq berip jatyr. Jalpy, osylaysha eki-ýsh jyl kóleminde sheteldik múghalimderdi tolyq jergilikti mamandarmen almastyramyz degen josparymyz bar. Sheteldik núsqaushylar qasyndaghy jergilikti eki taghylymdamadan ótushi әri ketse ýsh jyl kóleminde barlyq taghylymdamadan ótip, sheteldikterding dengeyine kóterilui tiyis. Bizden bitirgenderge eki diplom beriledi, birinshi «Sayt poliytehniyk» institutynyng halyqaralyq diplomy, ekinshisi qazaqstandyq diplom bolady. Týlekterimiz halyqaralyq diplomymen әlemning kez kelgen elinde júmys jasay alady.

          –Sizderding oqytu-әdistemeleriniz de bizdegi basqa tehnikalyq kolledjdermen salystyrghanda bólek shyghar?

          –Bizde studentter memlekettik tapsyrys negizinde oqytylyp jatqandyqtan oqugha týsken әrbir adamnyng qyrlaryn ashugha, oqugha degen ynta-yqylasyn, qyzyghushylyghyn arttyrugha basa kónil bólinedi. Óitkeni, eshkimdi mәjbýrlep oqyta almaysyn. Sondyqtan adamdy yntalandyru kerek. Onyng ózi jana әdistemeni qajet etedi. Mysaly bir kýni topty birge oqytsa, kelesi kýni komandalargha bólip oqytu, odan song toptyng ózin ýshke bólip oqytu әdistemelerin qoldanu tiyimdiligin bayqatty. Adam jekeley oqyghanda keyde jauapkershilikti tómendetip, ózine ózi jenildikter jasauy әbden mýmkin. Al komandalargha bólingende komandanyng namysyn jer qylmau ýshin ózine qosymsha jauapkershilik jýktep oqidy. Komandany artqa tartudyng ózi әr adamgha auyr tiyetin jaghday. Sondyqtan әr komanda mýshesi, kelesisinen tómendep qalmau ýshin bilim aghanda ózining bar mýmkindigin tejemey júmsaydy. Bizdegi komandalardyng bilimin baghalau jýiesi de solay qúrylghan, eger bir mýshesining kórsetkishi tómen bolsa, ol barlyq komandanyng jetistigine ýlken núqsan keltiredi. Qazaqta «qoyandy qamys, erdi namys óltiredi» degen sóz bar emes pe, sen ýshin býkil komanda tómendep qalmasyn desen, namysyndy jany. Sonday-aq bizde studentterding qoghamdyq belsendiligi de joghary. Studenttik ýkimet, parlament, bilim ministrligi siyaqty lauazymdar boyynsha studentter óz ishinde kәdimgidey qyzmet atqarady. Týrli mәselelerdi sheship otyrady, týrli is-sharalar úiymdastyrady. Studentterding ózderi arnayy qúrghan kluby bar. Osy klubqa óndiriste úzaq jyl júmys jasap jatqan mamandardy shaqyryp kezdesuler ótkizedi, tәjiriybelerin ýirenip, әngimelerin tyndaydy. Múnyng bәri olardyng bolashaq myqty maman retinde qalyptasuyna aitarlyqtay yqpal eteri sózsiz.

–Ángimenizge rahmet, júmystarynyzgha jemis tileymiz!

Súhbattasqan Mendolla ShAMÚRATOV

Abai.kz