Gazetimizding №23, 11 mausym kýngi sanynda jurnalist Zanghar Kәrimhannyng «Bandiyt» atanghan qazaqtar» degen maqalasy jariyalanghan edi. Soghan oray redaksiya poshtasyna birneshe ýnqosular kelip týsti. Solardyng birinde hat iyesi ózin «Ayqyn Azatúly» dep atapty. Búl hat laqap atpen jazylsa da, biz onda aitylghan jәitter tiyisti memlekettik organdar men oqyrman qauymgha qyzyghushylyq tudyruy mýmkin degen oimen ony yqshamdap jariyalap otyrmyz.

***

Qúrmetti redaksiya! Men – sizderding túraqty oqyrmandarynyzbyn, gazetti sonau 1998 jylghy «DAT»-tan bastap, birde-bir nómirlerinizdi ýzbey oqyp túramyn. Mynau hatta kórsetilgen keybir jaghdayattardy kezinde «Tasjarghan» gazetine de bergen edim. Endi sol jaghdaylardy tolyqtyryp, «DAT»-qa qaytadan joldap otyrmyn.

Shynymdy aitsam, kezinde búl aqparatty tolyqtay jariya ete almadym, óitkeni ol kezde men «KNB»-da (ÚQK – Últtyq Qauipsizdik Komiyteti – Red.) qyzmet atqarushy edim. Úzamay ÚQK organdaryna Rahat Áliyev kelisimen, talay jyl qyzmet etip kele jatqan tәjiriybeli mamandar quyla bastady. Solardyng ishinde men de barmyn. Al komiytet qúramyn auyzdarynan ana sýti ketpegen, eshbir tәjiriybesiz, ýlbiregen «sary auyz» jas balalar tolyqtyrdy.

Endi, mine, Rahat Áliyev Venada «asylyp óldi» degen habardan son, men osy hatty jazugha bel budym. Ondaghy maqsatym – óz kózimmen kórgen-bilgenderimdi sizdermen birge bóliseyin degen oi. Sebebi kezinde mening de Rahat pen arnayy qyzmetterding birinde basshy bolyp otyrghan onyng «joghary jaqtaghy shatyrynyn» tepkisin talay ret kórip, kýizeliske týsken shaqtarym bolghan.

Men arnayy qyzmetten ketsem de, ofiyser retinde ant bergen adammyn. Sondyqtan organnyng qyzmeti men qúpiyasyna baylanysty jaghdaylardy jaza almaymyn. Antty búzugha bolmaydy. Al gazet betinde jariyalanghan «Bandiyt» atanghan qazaqtar» degen maqalagha oray ózim kuә bolghan jaghdaydy jazbaugha bolmas degen oigha keldim. Sebebi búl qazaq halqynyng mýddesine baylanysty mәsele edi.

1996 jyly arnayy qyzmet basshylarynyng biri Sergey T. bizge – birneshe ofiyserge «bir obektini qúrtu» ýshin naqty tapsyrma berdi. Oqigha Ispaniyada boldy. Ol kezde el arasyna «Sary Almas» degen atpen tanylghan Nesipbay Nәsenov elden qashyp, baskiler elinen baspana tauyp, sol jerde jýrgen. «KNB» tóraghasynyng orynbasary Rahat Áliyevting tapsyrmasy dep, tikeley basshymyz Sergey T. bizdi «Sary Almastyn» artynan qughynshy retinde jiberdi.

Biraq Ispaniyada polkovnik O. basqaratyn taghy bir top bar bolyp shyqty. Sondyqtan biz «Sary Almasty» joi operasiyasyna tikeley qatysa almadyq. Tek negizgi topty «qalqalaushy» ról atqardyq.

Biz «Sary Almastyn» qayda jasyrynyp jýrgenin diplomatiyalyq arna arqyly qyzmet etetin agentterding kómegimen anyqtadyq. Al polkovnik O. basqarghan top ynghayy kelgen sәtte ony qapyda qolgha týsirdi. Biz «obektini» syrttan torushy toptyng rólin atqardyq. Keyin polkovnik O.-nyng tobynda bolghan jigitterden bilgenimizdey, «Sary Almastyn» basyna polietiylen paket kiygizip, túnshyqtyryp óltiredi de, senimdilik ýshin bir ret basynan atady.

Al keyinnen búl topty kimderding ústap alghany maghan belgisiz: ispandyq poliyseyler me, әlde basqa qyzmet oryndary ma? Mening oiymsha, olardyng «Sary Almastan» «kek qaytarushy» banditter retinde qolgha týsuine «KNB» basshylyghy mýddeli bolghan siyaqty. Olay bolmaghan jaghdayda bóten elde arnayy operasiya jasau faktisi halyqaralyq skandal tudyrar edi. Sondyqtan Rahat Áliyev polkovnik O.-nyng tobyn qúrbandyqqa shalghan siyaqty.

Arada az ghana uaqyt ótkende búl mәsele Nazarbaevqa belgili boldy. Mýmkin, «Sary Almasty» qúrtu operasiyasy turaly preziydent aldyn ala habardar bolghan shyghar – ol jaghy da maghan belgisiz. Aqyry preziydentting tikeley aralasuymen búl is typ-tynysh jabyldy.

Al «Sary Almasty» Ispaniyagha quyp baryp, óltiru nege qajet boldy? Sebebi ol el ishinde óte bedeldi avtoriytet edi. Memlekettik jәne ýkimettik oryndar sheshe almaghan keybir ishki kiykiljinder men mәselelerdi «Sary Almas» jalghyz ózi sheshetin. Sondyqtan biylik basyna onday bedeldi avtoriytetting bolghany qajet emes edi. Eger «Sary Almas» óz nókerlerin kóterer bolsa, onyng sonynan halyq erip, memlekettik tónkeris jasauy da mýmkin dep boljandy.

Onyng ýstine «Sary Almastyn» ózi shetelge qashyp ketuge mәjbýr bolsa da, ol jetekshilik etken toptar el ishinde erkin әreket etip jýrgen edi. Bir jaghynan, osy toptar Rahat Áliyev basqarghan memlekettik reketting qyzmetine kedergi boldy. Rahat tartyp almaq bolghan әldebir biznes nysandarynyng iyesi «Sary Almastyn» kómegine sýienetin. Onyng tikeley aralasuymen talay qazaq kәsipkerleri óz biznesterin saqtap qalghany býginde kópshilikke belgili bolsa kerek.

Mәselen, birde bizding arnayy top Ú. degen biznesmenning shyryn qúyatyn sehyn tartyp alu operasiyasyna qatystyq. Ol operasiyada bolghan barlyq qyzmetkerler Rahattyng әreketi zansyz ekenin bildik, biraq búiryqty oryndamaugha bolmaytyn edi. Biz «maska-shou» jasap, kórsetilgen nysan ishinde túrghan kezimizde, Ú.-nyng shaqyruymen «Sary Almas» bastaghan 5–6 jigit keldi. Sonda «Sary Almas» bizding toptyng jetekshisine bylay dep aitty: «Beykýnә adamgha qiyanat jasamandar, eger raylarynnan qaytpaytyn bolsandar, biz Rahatqa qarsy «soghys» ashamyz. Eger osy seh oghan sondaylyq qajet bolyp túrsa, ózindik qúnyn tólesin. Men búl jaghdaydy óz baqylauymda ústaymyn, bastyqtaryna osyny aityp baryndar!».

Osyny aitty da, «Sary Almas» nókerlerin ertip kete bardy. Jaghdaydyng osylay bolghanyn, iske «Sary Almas» aralasqanyn biz basshylyqqa qaz-qalpynda jetkizdik. Osydan song arada bir kýn ótpey, meni tikeley basshym Sergey T. shaqyryp aldy da, qolyma polietiylen paketine salynghan ýlken týiinshek úsyndy. «Osyny biznesmen Ú.-gha aparyp ber, sehty bosatsyn!» – dedi.

Men bastyghymnyng tapsyrmasyn aitqanynday oryndadym. Seh iyesi Ú. paketti ashyp, ishindegi aqshany sanaghanda, onyng 250 myng doyche-marka ekenin kórdim. Áriyne, ol búl somagha razy bolghan joq. «Mening shyghynym 900 myng edi...» – dedi. Biraq sol kýni-aq shyryn sehynyng menshik iyesin Rahat Áliyev aitqan basqa adamnyng atyna auystyryp berdi.

Mine, osy oqighalar turaly shyndyqty aitu – mening azamattyq boryshym dep sanaymyn. Olardy jasyryp qalu – Nesipbay marqúmnyng aruaghyna qiyanat bolar edi...

Ayqyn AZATÚLY

"D"