Jaqynda qazaqstandyq ghalymdar  Astana qalasyndaghy Halyqaralyq Euraziya Últtyq uniyversiytetine Alash kósemi Álihan Bókeyhannyng esimin berudi úsyndy. Búl turaly abai.kz sayty strategy2050.kz saytyna silteme jasay otyryp habarlaydy.

Qazaqstandyq ghalymdar Lev Gumiylev atyndaghy Euraziya últtyq uniyversiytetin XX ghasyrdyng bas kezinde qazaq dalasynda keninen qanat jayghan últ-azattyq «Alash» qozghalysynyng negizin qalaushy jәne jetekshisi, Alashorda últtyq autonomiyasy Halyq kenesining tóraghasy – Álihan Bókeyhannyng esimine ózgertudi úsynyp otyr. QR Preziydenti janyndaghy OKQ-da L.N. Gumiylev atyndaghy Euraziya Últtyq uniyversiytetining «Alash» mәdeny jәne ruhany institutynyng diyrektory Súltan Han Aqqúlúly osylay dep mәlimdedi (https://strategy2050.kz/ru/news/28770/).

«Ghalymdar tarapynan Álihan Bókeyhan esimin Lev Gumiylev atyndaghy Euraziya Últtyq Uniyversiytetine beru úsynyluda. Al Euraziyalyq zertteu ortalyghyna L.Gumiylevting atyn berse dúrys bolar edi. Qazir búl úsynys tek qazaq tildi búqaralyq aqparat qúraldarynda ghana aityluda. Keleshekte búl jalpy halyqtyq qoldaugha ie bolyp jatsa úsynys kýiinde ghana emes, odan joghary dengeyde qarastyruymyz kerek», – dedi S.Aqqúlúly.

Osyghan deyin YuNESKO-nyng 18 qarashada Parijde ayaqtalghan Bas konferensiyasynyng 38-sessiyasynda «Alash» qozghalysynyng jetekshisi Álihan Bókeyhannyng 150 jyldyghyn toylau turaly sheshim qabyldanghan bolatyn (http://turkystan.kz/zhanalyktar/8186).

Tereng bilim, últ tarihyna qúrmet, qazaq halqynyng azattyghy men qúqyghy ýshin kýres – «Alash» qozghalysynyng jetekshisi Álihan Bókeyhannyng kisilik kelbetining bir qyry ghana desek, onyng mereytoyyna әrbir azamat bir kisidey atsalysuy tiyis.  Alayda joghary jaqtan núsqau bolmasa beyjaylyqqa salynyp, qimyldamaytyn әdetimizben qos mereytoydy nazardan tys qaldyrmasaq jarar edi. Óitkeni, Ýkimetting Álihan Bókeyhan men alashordashylargha degen kózqarasy dúrys emes ekendigi de jasyryn emes. Mәselen Ýkimet 2014 jyly Últ kósemining 150 jyldyq mereytoyyna nebәri 15 million tenge ghana bólgen bolatyn (http://qamshy.kz/home/show/3611). Búl әriyne az. Mýmkin Álihan Bókeyhannyng 150 jyldyq mereytoyy YuNESKO tizimine kirgennen keyin Ýkimet búl mәseleni qayta qaraytyn shyghar.

Álihan Núrmúqamedúly Bókeyhannyng 150 jyldyq mereytoyynyng ruhaniyat pen tarih aldynda manyzynyng qanshalyqty ekenin tәptishtey týsindirmesek te belgili bolyp túr. Biraq, jalymyz kýdireyip, «Alash qalasy» dep auyz toltyryp aitqanymyzben, Álihan Bókeyhannyng esimin birde-bir qalagha bere almaghanymyz sýiegimizge tanba bolyp basylatyny anyq. Osyghan deyin qazaqstandyq BAQ-ta qogham belsendilerining Semey qalasyndaghy proletariat kósemi Vladiymer Iliichting eskertkishining ornyna Álihan Núrmúqamedúlynyng mýsinin ornatu sóz etilgen (http://www.qazaquni.kz/?p=41219).  Eger jergilikti basshylar men QR Mәdeniyet jәne sport ministri Arystanbek Múhamәdiyúly osy bir iygi iske múryndyq bolatyn bolsa,  azat elding ruhyn silkindirer serpin bolary anyq.

Nege deseniz aldaghy jyly kórnekti Alash qayratkeri, últ kósemi Álihan Bókeyhanovtyng tughanyna 150 jyl tolady. Á.Bókeyhanovtyng ómir jolyna toqtalyp, ony tanystyru basy artyq әngime. Eng bastysy Á.Bókeyhanovtyng 150 jyldyghy YuNESKO kóleminde toylanbaq. Demek, әlemdik dengeyde moyyndalyp otyrghan, Semeyding «Alash qalasy» ataluyna tikeley qatysy bar últ kósemining esimine kóshe berer kez jetti. Kóshe bergende de «kýn kósemnin» tegimen birjola qoshtasyp, Leniyn  kóshesine beru kerek. Reseyding ózi KSRO qúlaghan bette kóp úzamay әspettegen kósemning mәiitin Mәskeudegi mavzoleyinen alastap, ózine layyqty ziratqa jerlep, oblys atauyn da, qalasyn da týbegeyli Sankt-Peterburg dep ózgertip tarihy әdil sheshim qabyldap otyrghanda, Alash arystarynyng qalasynda Lenin atyndaghy kóshening saqtalatyn ne jóni bar?! 

Týiin: Osy uaqytqa deyin qazaqstandyq BAQ-ta Alash kósemining mereytoyyn memlekettik dengeyde atap ótu turaly  mәsele az aitylghan joq. Álem memleketteri moyyndap,  YuNESKO nazar audaryp otyrghan Álihan Bókeyhannyng 150 jyldyghy qarsanynda – «Alash qalasyna» Bókeyhannyng esimin beru, sayasatkerding eskertkishin ornatu, Astana qalasyndaghy JOO-na qayratkerding esimin beru t.b. úsynystar da aityldy. Alayda biylik tarapynan qanday da bir ýn estilmedi. Estilip qalar degen ýmit sonda da sónbek emes. Dese de, «túnghysh preziydent», «Alash kósemi» bolghan Álihan Bókeyhannyng 150 jyldyghyn eskerusiz qaldyru – memlekettigimizge, odan qalsa, әldeneden, «baqyttan basy ainalyp jýrgen» Arystanbek myrzanyng ministrligine syn bolary anyq.

Núrgeldi Ábdighaniyúly

Abai.kz