جاقىندا قازاقستاندىق عالىمدار  استانا قالاسىنداعى حالىقارالىق ەۋرازيا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنە الاش كوسەمى ءاليحان بوكەيحاننىڭ ەسىمىن بەرۋدى ۇسىندى. بۇل تۋرالى abai.kz سايتى strategy2050.kz سايتىنا سىلتەمە جاساي وتىرىپ حابارلايدى.

قازاقستاندىق عالىمدار لەۆ گۋميلەۆ اتىنداعى ەۋرازيا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىن XX عاسىردىڭ باس كەزىندە قازاق دالاسىندا كەڭىنەن قانات جايعان ۇلت-ازاتتىق «الاش» قوزعالىسىنىڭ نەگىزىن قالاۋشى جانە جەتەكشىسى، الاشوردا ۇلتتىق اۋتونومياسى حالىق كەڭەسىنىڭ توراعاسى – ءاليحان بوكەيحاننىڭ ەسىمىنە وزگەرتۋدى ۇسىنىپ وتىر. قر پرەزيدەنتى جانىنداعى وكق-دا ل.ن. گۋميلەۆ اتىنداعى ەۋرازيا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ «الاش» مادەني جانە رۋحاني ينستيتۋتىنىڭ ديرەكتورى سۇلتان حان اققۇلۇلى وسىلاي دەپ مالىمدەدى (https://strategy2050.kz/ru/news/28770/).

«عالىمدار تاراپىنان ءاليحان بوكەيحان ەسىمىن لەۆ گۋميلەۆ اتىنداعى ەۋرازيا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنە بەرۋ ۇسىنىلۋدا. ال ەۋرازيالىق زەرتتەۋ ورتالىعىنا ل.گۋميلەۆتىڭ اتىن بەرسە دۇرىس بولار ەدى. قازىر بۇل ۇسىنىس تەك قازاق ءتىلدى بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىندا عانا ايتىلۋدا. كەلەشەكتە بۇل جالپى حالىقتىق قولداۋعا يە بولىپ جاتسا ۇسىنىس كۇيىندە عانا ەمەس، ودان جوعارى دەڭگەيدە قاراستىرۋىمىز كەرەك»، – دەدى س.اققۇلۇلى.

وسىعان دەيىن يۋنەسكو-نىڭ 18 قاراشادا پاريجدە اياقتالعان باس كونفەرەنتسياسىنىڭ 38-سەسسياسىندا «الاش» قوزعالىسىنىڭ جەتەكشىسى ءاليحان بوكەيحاننىڭ 150 جىلدىعىن تويلاۋ تۋرالى شەشىم قابىلدانعان بولاتىن (http://turkystan.kz/zhanalyktar/8186).

تەرەڭ ءبىلىم، ۇلت تاريحىنا قۇرمەت، قازاق حالقىنىڭ ازاتتىعى مەن قۇقىعى ءۇشىن كۇرەس – «الاش» قوزعالىسىنىڭ جەتەكشىسى ءاليحان بوكەيحاننىڭ كىسىلىك كەلبەتىنىڭ ءبىر قىرى عانا دەسەك، ونىڭ مەرەيتويىنا ءاربىر ازامات ءبىر كىسىدەي اتسالىسۋى ءتيىس.  الايدا جوعارى جاقتان نۇسقاۋ بولماسا بەيجايلىققا سالىنىپ، قيمىلدامايتىن ادەتىمىزبەن قوس مەرەيتويدى نازاردان تىس قالدىرماساق جارار ەدى. ويتكەنى، ۇكىمەتتىڭ ءاليحان بوكەيحان مەن الاشورداشىلارعا دەگەن كوزقاراسى دۇرىس ەمەس ەكەندىگى دە جاسىرىن ەمەس. ماسەلەن ۇكىمەت 2014 جىلى ۇلت كوسەمىنىڭ 150 جىلدىق مەرەيتويىنا نەبارى 15 ميلليون تەڭگە عانا بولگەن بولاتىن (http://qamshy.kz/home/show/3611). بۇل ارينە از. مۇمكىن ءاليحان بوكەيحاننىڭ 150 جىلدىق مەرەيتويى يۋنەسكو تىزىمىنە كىرگەننەن كەيىن ۇكىمەت بۇل ماسەلەنى قايتا قارايتىن شىعار.

ءاليحان نۇرمۇقامەدۇلى بوكەيحاننىڭ 150 جىلدىق مەرەيتويىنىڭ رۋحانيات پەن تاريح الدىندا ماڭىزىنىڭ قانشالىقتى ەكەنىن تاپتىشتەي تۇسىندىرمەسەك تە بەلگىلى بولىپ تۇر. بىراق، جالىمىز كۇدىرەيىپ، «الاش قالاسى» دەپ اۋىز تولتىرىپ ايتقانىمىزبەن، ءاليحان بوكەيحاننىڭ ەسىمىن بىردە-ءبىر قالاعا بەرە الماعانىمىز سۇيەگىمىزگە تاڭبا بولىپ باسىلاتىنى انىق. وسىعان دەيىن قازاقستاندىق باق-تا قوعام بەلسەندىلەرىنىڭ سەمەي قالاسىنداعى پرولەتاريات كوسەمى ۆلاديمەر ءيليچتىڭ ەسكەرتكىشىنىڭ ورنىنا ءاليحان نۇرمۇقامەدۇلىنىڭ ءمۇسىنىن ورناتۋ ءسوز ەتىلگەن (http://www.qazaquni.kz/?p=41219).  ەگەر جەرگىلىكتى باسشىلار مەن قر مادەنيەت جانە سپورت ءمينيسترى ارىستانبەك ءمۇحاماديۇلى وسى ءبىر يگى ىسكە مۇرىندىق بولاتىن بولسا،  ازات ەلدىڭ رۋحىن سىلكىندىرەر سەرپىن بولارى انىق.

نەگە دەسەڭىز الداعى جىلى كورنەكتى الاش قايراتكەرى، ۇلت كوسەمى ءاليحان بوكەيحانوۆتىڭ تۋعانىنا 150 جىل تولادى. ءا.بوكەيحانوۆتىڭ ءومىر جولىنا توقتالىپ، ونى تانىستىرۋ باسى ارتىق اڭگىمە. ەڭ باستىسى ءا.بوكەيحانوۆتىڭ 150 جىلدىعى يۋنەسكو كولەمىندە تويلانباق. دەمەك، الەمدىك دەڭگەيدە مويىندالىپ وتىرعان، سەمەيدىڭ «الاش قالاسى» اتالۋىنا تىكەلەي قاتىسى بار ۇلت كوسەمىنىڭ ەسىمىنە كوشە بەرەر كەز جەتتى. كوشە بەرگەندە دە «كۇن كوسەمنىڭ» تەگىمەن ءبىرجولا قوشتاسىپ، لەنين  كوشەسىنە بەرۋ كەرەك. رەسەيدىڭ ءوزى كسرو قۇلاعان بەتتە كوپ ۇزاماي اسپەتتەگەن كوسەمنىڭ ءمايىتىن ماسكەۋدەگى ماۆزولەيىنەن الاستاپ، وزىنە لايىقتى زيراتقا جەرلەپ، وبلىس اتاۋىن دا، قالاسىن دا تۇبەگەيلى سانكت-پەتەربۋرگ دەپ وزگەرتىپ تاريحي ءادىل شەشىم قابىلداپ وتىرعاندا، الاش ارىستارىنىڭ قالاسىندا لەنين اتىنداعى كوشەنىڭ ساقتالاتىن نە ءجونى بار؟! 

ءتۇيىن: وسى ۋاقىتقا دەيىن قازاقستاندىق باق-تا الاش كوسەمىنىڭ مەرەيتويىن مەملەكەتتىك دەڭگەيدە اتاپ ءوتۋ تۋرالى  ماسەلە از ايتىلعان جوق. الەم مەملەكەتتەرى مويىنداپ،  يۋنەسكو نازار اۋدارىپ وتىرعان ءاليحان بوكەيحاننىڭ 150 جىلدىعى قارساڭىندا – «الاش قالاسىنا» بوكەيحاننىڭ ەسىمىن بەرۋ، ساياساتكەردىڭ ەسكەرتكىشىن ورناتۋ، استانا قالاسىنداعى جوو-نا قايراتكەردىڭ ەسىمىن بەرۋ ت.ب. ۇسىنىستار دا ايتىلدى. الايدا بيلىك تاراپىنان قانداي دا ءبىر ءۇن ەستىلمەدى. ەستىلىپ قالار دەگەن ءۇمىت سوندا دا سونبەك ەمەس. دەسە دە، «تۇڭعىش پرەزيدەنت»، «الاش كوسەمى» بولعان ءاليحان بوكەيحاننىڭ 150 جىلدىعىن ەسكەرۋسىز قالدىرۋ – مەملەكەتتىگىمىزگە، ودان قالسا، الدەنەدەن، «باقىتتان باسى اينالىپ جۇرگەن» ارىستانبەك مىرزانىڭ مينيسترلىگىنە سىن بولارى انىق.

نۇرگەلدى ابدىعانيۇلى

Abai.kz