Memleket basshysy N.Nazarbaevtyng Qazaqstan halqyna Joldauyn iske asyru shenberinde gaz jәne gazben jabdyqtau salasyndaghy últtyq operator sanalatyn «QazTransGaz» AQ jergilikti atqarushy organdarmen birlesip, ónirlerdi gazdandyrudy qolgha alghan-tyn. Sonyng bir dәleli, byltyr qazan aiynyng 17-sinde Ontýstik Qazaqstan oblysy әkimdigi men atalmysh kompaniya basshylyghy ózara yntymaqtastyq turaly memorandumgha qol qoyyp, Bәidibek audanyna «kógildir otyn» jetkizu jóninen alghashqy qadam jasalghan. Osy aptanyng beysenbisinde «Beyneu-Bozoy-Shymkent» magistralidik gaz qúbyrynan tartylghan (1365-shi shaqyrym) «Shaldar» avtomattandyrylghan gaz taratu stansiyasy (AGTS) iske qosyldy. Dýiim júrttyng quanyshymen bólisip, gaz alauyn jaghu saltanatty rәsimine oblys әkimi Beybit Atamqúlov pen «QazTransGaz» AQ bas diyrektory Qayrat Shәripbaev arnayy qatysty. Jalpy úzyndyghy 32 shaqyrymdy qúraytyn gaz búru qúbyryn atalmysh kәsiporyn óz qarajaty esebinen jýrgizip otyr.

– «Beyneu-Bozoy-Shymkent» magistralidi gaz qúbyry – Elbasymyzdyng qoldauymen jýzege asqan iri strategiyalyq joba. Ol Qazaqstannyng ontýstik bóligin tabighy gazben qamtamasyz etuge baghyttalghan. Jobany tolyq iske asyrsaq, importtyq energoresurstan birjolata tәuelsiz bolamyz. «Shaldar» AGTS arqyly eki jyl ishinde audandaghy 35 auyl gazben qamtylmaq. Jospargha sәikes, audan ortalyghy Shayan auylynyng bir bóligine biyl qarasha aiynda gaz kelse, qalghan bóligining qúrylysy keler jyly ayaqtalady. Al, Shaldar, Aqbastau, Boralday, Ekpindi eldi mekenderine jetkizushi jәne ishki gaz jýielerin jýrgizu jobalary әzirlenip bitti. Tiyisti júmystar 2016 jylgha mejelengen. Sarqyrama, Jambyl, Shybyt jәne Tasqúdyq auyldary boyynsha jobalyq-smetalyq qújattamalar dayyndaluda. Sonymen qatar búl stansiya – Sozaq audanynyng halqyna da «kógildir otyn» jetkizushi negizgi baghyt.

Kenes zamanynda jol salynsa, egemendik alghan song elimizding týkpir-týkpirine gaz qúbyry tartylyp otyr. Búl auyl halqynyng tirshilik dengeyi sapasyn arttyrugha mýmkindik beredi, ónerkәsip pen auyl sharuashylyghynyng jana nysandaryn damytyp, qazirgilerin janghyrtugha, shaghyn jәne orta biznesti órkendetuge septigin tiygizedi. Bizding osynday baqytqa keneletinimiz ata-babalarymyz – Úly Dalanyng úrpaqtarynyng oiynda da bolmasa kerek», – degen Beybit Bәkirúly «QazTransGazdyn» eldi mekenderge gaz jetkizip berudegi zor ýlesin atap ótip, alghys bildirdi.

Múnan song Manghystau, Aqtóbe, Qyzylorda jәne Ontýstik Qazaqstan oblystary aumaghynan ótetin gaz qúbyrynyng týgel salynyp bitip, onyng boyyndaghy 500-den astam eldi mekenning kezen-kezenimen infraqúrylym iygiligin kóretinin mәlimdegen Q.Shәripbaev qazaqstandyq gazdyng keleshekte Qytaygha eksporttalatynyn da jasyrmady. «Qazir «Beyneu-Bozoy-Shymkent» arqyly elimizding batysynan ontýstigine qaray 7 milliard tekshe metrge deyin «kógildir otyn» tasymalday alamyz. Búl ýderis 7 qarashadan bastaldy. Sóitip, Batys pen Ontýstik ónirlerding arasyn qostyq. OQO qanshama jyl kórshi memleketting gazyna tәueldi bolyp, qinaldy. Endi sol tәueldilikten tolyq aryldyq dep auyz toltyryp aita alamyz. Onyng ýstine gaz – ózimizdiki, yaghny baghasy búrynghyday sharyqtamaydy, halyqtyng әl-auqaty eskeriledi. «Qarasha, jeltoqsan men sol bir-eki ai» dep Abay atamyz aitpaqshy, auylda tuyp-óskendikten, qys mezgilining azabyn bir kisidey bilemin. Bayaghyda maldyng qiyna jylynushy edik, keyin kómirge kóshtik. Shýkir, gazgha da qolymyz jetti. Búl qala men auyl túrghyndarynyng әleumettik jaghdayy tenelgenin anghartady. «Auylgha gaz keldi – jaz keldi» degen – osy!» dedi ol. Bas diyrektordyng sózine sensek, «Shaldar» AGTS-nyng quattylyghy Bәidibek, Sozaq audandarynan bólek Jambyl oblysynyng Janatas pen Qaratau qalalaryn da qamtugha qauqarly. Ol jaqta gaz-himiyalyq keshen salynuda. Búl rette Qayrat Qamatayúly Elbasynyng auyldargha gaz jetkizu jónindegi tapsyrmasy býginde 10 oblysta oryndalyp jatqanyn jәne qúrylys pen janadan ashylghan júmys oryndaryna jergilikti túrghyndardyng tartylatynyna toqtaldy.

«Kógildir otynnyn» kelui Bәidibek audanynyng damuyna tyng serpilis beretinin jәne búl tarihy sәtting manyzdylyghyn sezingen audandyq ardagerler úiymynyng tóraghasy Tiles Arynbekov: «Ýidi búrynghyday otynmen de, kómirmen de jylytugha bolady. Alayda, tabighy gazdy paydalanu degenimiz – jaylylyq, tazalyq, ynghaylylyq, jalpy alghanda, ómirding basqa bir sapasy. Keshe ghana «gaz tútynamyz» dep oilap pa edik?! Audanymyz oblys ortalyghynan shalghay ornalasqan. Temirjol, óndiris oryndary joq. Búl sauapty isti Últ kóshbasshysy N.Nazarbaevtyng saliqaly sayasatynyng jemisi dep bilemin» dep aghynan jaryldy.

Oblys әkimi men «QazTransGaz» AQ bas diyrektory «Shaldar» AGTS-ning túsaukeserinen keyin Shayan auylynyng tabighy otyndy tútynyp otyrghan alghashqy túrghyndardyng biri Beysenbek IYgisinúlynyng shanyraghyna at basyn búrdy. Úly Otan soghysynyng ardageri Beysenbek qariyany qúrmettegen jauaptylar búl otbasygha gazdyng tegin kirgiziluin qamtamasyz etken. Jasy toqsannan assa da, 2002 jyldan beri audandyq biyler alqasynyng tóbe bii bolyp enbek etetin ol: «Kelinder otyn, kómir jaghyp, kýl shygharyp, әbirjip jatatyn. Peshting múrjasy bitip qalyp, týtinge túnshyqqan kýnderimiz de boldy. Endi, mine, ýimiz tap-taza, jyp-jyly. Beynetimiz әldeqayda jenildedi ghoy. Quanyshymdy tilmen aityp jetkizu qiyn» dep, qalyng búqaranyng qamyn oilap jýrgen azamattargha izgi tilegin jaudyryp, aq batasyn berdi.

Ayta óteyik, gazdyng bir tekshe metrining tariyfi qosymsha qún salyghyn qospaghanda 25 tengeni qúraydy. Al, abonentterge 27-28 tengege týsedi. Mamandardyng esepteuinshe, 100 sharshy metrlik ýidi jylytugha júmsalatyn shyghyn aiyna 4000 tengeden aspaytyn kórinedi. «Kógildir otyngha» qol jetkizu qúny qansha?» deysiz be? Árbir eldi mekenning ózine tәn investisiyalyq tariyfi bekitilgen. Ol 95 myng men 150 myng tengening o jaq, bú jaghynda boluy yqtimal. Búl tústa halyqtyng ornalasu tyghyzdyghy ról oinaydy. Neghúrlym kóp bolsa, soghúrlym bagha tómendeydi.

Tútqabay FAZYLBEK

Abai.kz