Qazaqstandyq Total.kz sayty «Asyl arnany» kim qarjylandyrady?» degen material jariyalady. (Qaranyz: http://total.kz/society/sobyitiya/2015/10/01/kto_finansiruet_telekanal_asyil_arna#begin_st). Atalghan sayttyng jazuynsha, diny arnany Saud Arabiyasy qarjylandyrady. Sondyqtan da, «Asyl arna» iydeologiyalyq túrghyda uahabiylik jәne sәlәfiylik baghytty ústanady-mys. Total.kz múnday oidy tómendegi hattar arqyly dәiektepti.    

 «Asyl arna» qazaqtyng arnasy ma әlde arabtyng arnasy ma?

«Asyl  arna» – Qazaqstandaghy  Islam  dini  qúndylyqtaryn nasihattaytyn  birden-bir telearna. Degenmen, býgin osy qazaqstandyq arnany qarjylandyratyn tarap Saud Arabiyasy ekendigi  belgili bolyp  otyr.  Arnanyng basy-qasynda  jýrgen  qyzmetkerlerdin  deni  Saud Arabiyasynan diny bilim alyp kelgen nemese sәlәfittik baghyt ústanghan jastar ekendigi de belgili. Juyrda ghalamtor betterinde  arnagha  qatysty  bir  tosyn  aqparat  shyqty.  Atyshuly avstraliyalyq  ghalamtor jurnaliysi Djulian Assanjgha tiyesili Uikiliks (WikiLeaks.org) saytynda Saud  Arabiyasy biylik  oryndarynyn  qúpiya  hattary jariyalanghan  Saudi  Cables («Saud jedelhattary») atty aqparattar tizimi jaryq kórdi. Sonyng arasynda Qazaqstandaghy «Asyl arna» telearnasyn qarjylandyrugha qatysty bir resmy hat ta bar. Onda Saud Arabiyasynyng Mәdeniyet jәne aqparat ministrligining resmy ókilderi osy arnagha qomaqty qarjy bólu jayynda ózara oy bólisken. Hattaghy hijry jyl sanauymen berilgen datanyng bizshe 2010 jyly jazylghany belgili boldy.

Saud Arabiyasy Korolidigining negizin Saud әuleti men atyshuly Múhammed ben Abduluahhab (uahhabizm aghymynyng negizin qalaushy) degen býlikshining qúrghany tarihtan mәlim. Osy býlikshining býlikshil ilimi  Saud memleketining sayasiy  әri  últtyq iydeologiyalyq túghyrnamasyna ainalghan. Ondaghy býkil diny oqu oryndarynda Múhammed ben Abduluahhabtyng osy atyshuly ilimi men sәlәfiylik baghytyna basymdyq beriletini beseneden belgili. Olay  bolsa, qansha uaqyttan  beri  sәlәftar  qarjylandyratyn «Asyl  arna» qanday iydeologiyalyq, diny tanymdyq – aqidalyq baghyt ústanady degen súraqtyng tuatyny zandy. Áriyne,almaqtyng da salmaghy  bar. Kim  qarjylandyrsa,  sonyn  degeni  bolmay  ma? Sәlәfiylik «sheyhtardyn» uaghyzyn  tyndaghan  jastardyn  Qazaqstanda  lankestik  әreket  jasap,  últtyq qúndylyqtargha, salt-dәstýrge qarsy shyghyp jýrgenderine býkil halyq kuә. «Allahu akbar!» dep atoylap,  Siriya  men  Iraktaghy  «jihadqa»  attanyp,  ondaghy  beybit  halyqtyn  qanyn  tógip jatqandar da osy aghymdy ústanushylar ekendigi barshagha ayan.

Endeshe elimizdegi tiyisti oryndardyng diny lankestik, ekstremizm men radikaldy aghymdargha  qarsy pәrmendi sharalardy qolgha alyp jatqany ras bolsa, nelikten búl arnanyng júmysy men qarjy  kózderin  tekseru  nazardan  tys  qalghan? Qazirtehnikalyq  әri  qarjylyq  mýmkindigi Qazaqstandaghy basqa aqparat qúraldarynan asyp týspese, eshbir kem týspeytin telearnada qazaq halqynyng últtyq sanasy men bolmysyna ózek bolghan dәstýrli Maturidy aqidasy dәristerining jýrgizilmeui, Mәulit turaly jaq ashpauy, әri hәkim Abaydyng otyz segizinshi qara sózinde aityp ótken diniy-tanym negizderining әli kýnge deyin nasihattalmay keluining syry, bәlkim, osynda shyghar.Ózge elding aqparattyq basqynshylyghyna  bizdegi biylik nege kóz júma qaraydy? Hattaghy mәlimetke  qaraghanda,  qazaqstandyq  birden-bir diny telearnanyng Bas  jetekshisi  sәlәfy ústanymyndaghy saudiyalyq sheyh Isam ben Salih әl-Ueyd ekendigi de qansha jasyryp kelse de әshkere bolyp qaldy. Saudiyalyq resmy úsynys hat iyesining Qazaqstandaghy diny ahualdy ózinshe saraptap, óz mýddelerine  qaray beyimdeuge  tyrysatyny anyq bayqalady. Hatta  Qazaqstandaghy islamy  baghyttaghy  diniy  uaghyzdardy jýrgizude sopylar  men  shiitterdin  belsendiligi  kýshende  deui shyndyqqa saya ma? Búl turaly Qazaqstan músylmandary diny basqarmasy men Qazaqstandaghy diny mәselelerdi sheshuge resmy memlekettik túrghydan jauapty Mәdeniyet jәne sport ministrligine qarasty Din isteri komiytetining ókilderi ne der eken? Álde atalmysh qúzyrly oryndardyng búl telearnagha óz batasyn bererde osylay baghyt alaryn aldyn ala bilip, sezbegeni me?

Endi sózimiz naqty da dәleldi boluy ýshin saudiyalyq Mәdeniyet jәne aqparat ministrligining jauapty ókilderining bir-birine resmy úsynys hatynyng arabsha núsqasy men qazaqsha tәrjimasyn qaz-qalpynda qalyn  oqyrman  talqysyna  úsynudy  jón  kórdik. (Úsynys hattyng mәtini tómende). Oqyp  tanysyp, baghamdanyz, oilanynyz. Sәlәfiyler nege búl arnany qarjylandyrady? Nege qamqor? Búl arnanyng basynda keshegi aitysker aqyn, sóilese, jorgha attay qamshy saldyrmaytyn, sәlәfiylik ústanymgha say әn-jyr, aitystan tyiylghan Múhammedjan Tazabekovting ýkimettik neshe týrli marapat pen syi-kәdege bólenip otyrghany da memleketimizding búlargha degen qamqorlyghyn sezdirmey me? Teris niyet-pighyly  men  is-әreketi men (iritki  saluymen),  býlik  shygharuymen  Islam  atyna «Islam terrorizmi», «Islam ekstremizmi» degen halyqaralyq ýrey tughyzar ataulardy japsyryp, kir keltirgen uahhabiylik aghymnyng bizde ala-bóten baghalanyp otyrghany kóp oigha jeteleydi. Rasynda da, búlardy qanattygha qaqtyrmay, túmsyqtygha shoqyttyrmaytyn jaghdaygha jetkenimiz  be?

Saud Arabiyasy korolidigining Mәdeniyet jәne aqparat ministrligine jazylghan hattyng audarmasy

Qúrmetti, Mәdeniyet jәne aqparat ministrligining syrtqy aqparat ókili! (Saud Arabiyasy korolidigining Mәdeniyet jәne aqparat ministrligining syrtqy aqparat ókili Abdulaziz ben Salih ben Salama – aud.)

«Asyl  arna» telearnasynyn  bas  jetekshisi  Isam ben  Saliyh  әl-Ueydting (saudiyalyq sәlәfiylik baghyttyng kórnekti ókili – aud.) Asa Mәrtebelige (Korolige – aud.) joldaghan haty jәne  osyghan qatysty  pikirimizdi súraghan1431/6/18 (2010/6/1–aud.) kýngi  jibergen jedelhatynyzgha baylanysty bylay deymiz.

Asa  Mәrtebelining (Koroliding – aud.) Astana  (Almaty)  qalasyndaghy  elshiligining (Qazaqstandaghy Saud Arabiyasy elshiligining – aud.) mәlimetine qaraghanda «Asyl arna» – ýkimettik emes  telearna,  2008  jyly  Qazaqstan  músylmandary  diniy  basqarmasy  men  Ádilet ministrligindegi Din isteri komiyteti jәne basqa da biylik oryndarynyng tikeley qoldauymen negizi qalanghan. Aqidasy – Áhl sýnnә ual-jamaghat, músylmandardyng arasynda ortaq mýddelerding qamyn jeydi.Búl telearna Qazaqstandaghy resmi, qoghamdyq jәne diny taraptardyng barlyghymen de tyghyz baylanys ornatqan. Sondyqtan da búl arna diny nasihat jýrgizetin telearnasy joqqa tәn, bolsa da, ýkimet tarapynan qúrylatyn osynau aimaqta erekshe manyzgha iye. Onymen qosa, múnda (Qazaqstanda – aud.) qazaq halqynyng arasynda sopylyq nasihatyn taratyp, jansaq istermen shúghyldanatyn sopy uaghyzshylar toby bar. Sonday-aq, shiitterding әseri әri olardyng Qazaqstanda birshama belsendilik qaupi de bar. Diny (sәlәfiylik –aud.) ýgit-nasihattyng bolmauy Islamgha qyzyghushylardyng asa belsendi islamy tobynyng osynday belsendi shiittik jaghyna auyp ketuine soqtyruy mýmkin. Sonday-aq (Qazaqstandaghy – aud.) elshilik  atalmysh  arnanyn  kóp  әri  aluan  týrli múqtajdyqtary turaly habarlady. Olar týsirilim men montajdaugha, dublyaj jasaugha kerekti jalpy somasy shamamen bir million AQSh dollaryn qúraytyn býgingi eng jetilgen qúral-jabdyqtardy satyp aludy qalaydy. Sonday-aq, júmys orny bolatyn ghimarat satyp aludy jәne qyzmetkerlerding sanyn arttyrudy kózdeydi. Elshilik (Qazaqstandaghy Saud Arabiyasy elshiligi – aud.) aimaqtaghy jana synaqt retindegi manyzyna qaray búl arnany qoldau dúrys dep sanaydy. Búl mәlimetter Sizding tanysuynyz ýshin әri Óziniz dúrys dep tapqan sheshim shygharuynyz ýshin jiberildi.

 Eng izgi sәlemmen, (Saud Arabiyasy Mәdeniyet jәne aqparat ministrligine qarasty – aud.) Aqparat isteri basqarmasynyng bastyghy, qúrmetti elshi Usama Ahmad Naqliy Zafir Useyry 1431/08/01

(2010/07/13 – aud)

(Hattyng arabsha núsqasy myna jerde: https://wikileaks.org/saudi-cables/doc121022.html)

Abai.kz