Qazir qoghamdyq orta men әleumettik jelide qamaugha alynghan Qazaqstan jurnalister Odaghynyng basqarma tóraghasy әm Últtyq baspasóz klubynyng jetekshisi Seyitqazy Mataev pen onyng úlyna qatysty qyzu pikir talas jýrude.

Keshe Seyitqazy Beysenghazyúly Mataev pen onyng úly, QazTAG aqparat agenttigining diyrektory Áset Mataev sybaylas jemqorlyqqa qarsy kýres últtyq burosynyng Almatydaghy bólimine әketilgen. Biraz uaqyttan song Áset Mataev bosatylghanymen, Seyitqazy Mataev qamauda qaldy.

Qúzyrly organdar QazTAG pen Últtyq baspasóz kluby 2011–2015 jyldary qoldy bolghan 300 million tenge (qazirgi baghammen 850 myng dollar) qazynanyng qarjysyna qatysty is boyynsha kýdikke ilingenin habarlaydy. Ayyptaudy joqqa shygharghan әkeli-balaly mataevtar bolyp jatqan oqighany «ýkimettik emes úiymdar men BAQ-qa qysym kórsetu» dep baghalady.

Odaq basshysynyng oqys qamaluyna qatysty qazaqstandyq  tәuelsiz sayasatkerler men qogham belsendileri «Abai.kz» portalyna pikir bildirdi.

Ámirjan Qosanov, sayasatker:  SAYaSY ASTARY BAR AQPARATTYQ REYDERLIK!

Seyitqazy Mataevqa taghylyp otyrghan aiyptar shynymen de auyr eken. 12 jylgha deyin bas bostandyghynan aiyryluy mýmkin degen baptyng ózi ne túrady! Biraq óz basym talay jyl jurnalistika sekildi jariya salada qyzmet etip, kezinde preziydentting baspasóz hatshysy sekildi asa jauapty memlekettik qyzmette bolghan ol dәl osynday, zannan tys, qylmystyq әreketke bardy degenge senbeymin! Mening biluimshe, Seyitqazy «malym –janymnyn, janym – arymnyng sadaghasy» degendi prinsipti ústanghan ar-ojdan men el aldyndaghy abyroyyn oilap jýrgen azamat. Jә, tergeu bastalghan eken. Ony da kórermiz. «Aqqa Qúday jaq» dep, osy synnan Seyitqazy men onyng úly abyroymen shyghady dep senemin. Meninshe, Mataevqa osynday kópe-kórineu qoqan-loqqy kórsetiluining birneshe sebebi boluy mýmkin.

Birinshiden, Mataev – el ishinde bedeli bir tóbe Qazaqstan Jurnalister Odaghynyng tóraghasy. Búl úiym qazirgi qiyn-qystau zamanda sóz bostandyghyn qorghau jolynda tәuelsiz jurnalisterdi qoldau sharalaryna múryndyq bolyp jýr, sonysymen jurnalistik qauymda, qala berdi qoghamda yqpaldy әri mәrtebeli. Qazaqstandaghy sayasy koniunktura biylikti osy sóz bostandyghyn myqtap shekteuge iytermeleude. Osynday «qyzyqty» jaghdayda Jurnalister Odaghy sekildi úiymnyng dabyl qaghyp, shu kóterip jatqany biylikke asa tiyimsiz. Bizde ókimet tәuelsiz әri synshyl jurnalisterdi jekelep qudalap jatyr emes pe? Bәlkim, biylik olarmen bir-birlep kýresuden sharshap, «Mataev sekildi tútas bir jurnalistik Odaqtyng basshysyn bir túqyrtsaq, degenimizge jetermiz» dep oilap jatqan bolar?! Ekinshiden, Mataev Últtyq baspasóz kluby sekildi erekshe tanymal dialog minbesining negizin qalaushy әri jetekshisi. Búl klubta qoghamda bar aluan týrli pikir iyeleri el aldyna shyghyp, BAQ ókilderine óz kózqarasyn jetkizu mýmkindigine ie bolyp keledi. Sonyng ishinde biz sekildi biylikti synap jýrgen demokratiyalyq sipattaghy, oppozisiyalyq úiymdar men túlghalar da talay mәslihat ótkizgen. Al qazir, kezekten tys parlament saylauy ótip jatqan shaqta, biylik ýshin múnday pikir aluandyghy mýldem kerek emes.

Ýshinshi mәselening sipaty basqasha. Onyng aty – reyderlik, yaghni, zansyz týrde basqa bireuding menshigin iyelenip qalu әreketi. «Aqparatqa ie bolghan adam әlemdi biyleydi» degen sóz bar. Qazirgi ghalamdyq aqparattanu zamanynda búl tújyrymnyng manyzy eselene týsude. Mataev «KazTAG» sekildi aqparat agenttigin qayta janghyrtyp, habar taratudyng sheteldik ozyq standarttaryna say tamasha ýlgisin qúrdy. Ol agenttik te pluralistik túrghyda qyzmet etip, basqalar sekildi qatyp-semip qalghan әri boyama habardy emes, jandy әri kókeykesti aqparatty taratyp, oqyrmannyng qyzyghushylyghyna ie boluda. Bәlkim, biylik manyndaghy bir top osy qúrylymdy óz menshigine ainaldyrghysy keletin bolar. Ol turaly keshe agenttikting diyrektory Áset Mataev ta ashyq aityp otyr ghoy. Bir nәrse aiqyn: Mataevqa qarsy nauqan jariyalaghan toptyng biylik ishindegi yqpaly orasan zor. Qimyl-әreketine qarasaq, olar eshkimnen de qorqyp otyrghan joq. Olar parlament saylauy kezinde Qazaqstangha erekshe nazar audaryp, «osynda ne bolyp jatyr eken?», - dep qyzyghyp, eldegi jaghdaygha meylinshe obektivti kózqaras tanytyp, osynday reyderlik aksiyalargha teris baghasyn beretin shetel qauymdastyghy men BAQ-tan qorqyp otyrghan joq. Olar Mataev kezinde ózining baspasóz hatshysy bolghan elbasynyng ashuynan da qorqyp otyrghan joq!

Rasul Júmaly, sayasattanushy: MOL QARJY BÓTEN ELDING AQPARATTYQ MÝDDESI ÝShIN  BÓLINIP JATYR 

Qazirgi qolda bar aqparattar Mataev turaly bәlendey birdene dep aiyptaugha jetkilikti emes. Mysaly, saylaugha qatysty nemese naqty bir sayasy kýshtermen baylanysty boluy mýmkin dep aitugha kelmeydi. Birinshiden, Mataevty men ghana emes, baspasózge qatysy bar azamattar jaqsy biledi. Azamat retinde de, basshy retinde de, jurnalist retinde de abyroyy bar kisi. Sondyqtan keshegi bolghan oqigha óz basyma jay týskendey әser etti. Men Seytqazy Mataevty bilemin. Óz basym ol kisining sonday qarjylyq qylmys jasady degenine sengim kelmeydi. Meninshe, mәselening arajigin anyqtau ýshin, qúzyrly organdar tergeu amaldaryn meylinshe ashyq jýrgizui tiyis.

Ekinshiden, meni qatty alandatqany, keshegi qúqyq qorghau organdarynyng jasaghan mәlimdemesi. Ol mәlimdemede mataevtar memleket qarjysynan jurnalistikagha bólingen 300 million tengeni jymqyrdy, úrlady, qaltasyna basyp ketti, sondyqtan olar kinәli degen sózder aityldy. Birinshe kezekte búl óte sauatsyz mәlimdeme boldy jәne Zangha qayshy. Al Konstitusiya boyynsha naqty azamat kinәli me, joq pa ony anyqtaytyn tarap bireu ghana – ol Sot. Sot sheshiminsiz, bireudi ashyq aiyptaugha Qarjy polisiyasy bolsyn, basqasy bolsyn qúqyly emes.

Sondyqtan ashyq aiyptaular týrli kýdikterge jeteleydi. Tipti, búl bir sayasy tapsyrys boldy ma degen de oy bar.

Ýshinshiden, aqparat salasynda jymqyrylghan qarjylardy sóz etetin bolsaq, әlde qayda, ondaghan, jýzdegen ese qarajatty jymqyryp jatqandar jeterlik. Myna qúqyq qorghau organdary nege solarmen ainalyspaydy? Mysaly, milliardtaghan qarajat kóptegen arnalargha ketip jatyr. Aqparat salasyn bylay qoyghanda, ótkende Ýkimet ekinshi dengeyli bankterdi qoldau ýshin memleket qazynasynan 10 milliard dollar bóldi. Búl súmdyq soma. Sol aqsha iz-týssiz joghalyp ketti. Halyqtyng aqshasy qaytarlymady, jauap bergen eshkim joq. Qarjy polisiyasy men resmy organdar mine, osynday sharualarmen ainalysuy kerek edi. Tipti, aqparat salasyna qayta oralatyn bolsaq, qazynanyng milliardttaghan qarjysy bóten memleketting aqparttyq iydeologiyasyn ústanatyn, ózge memleketting aqparattyq sayasatyn jýrgizip otyrghan telearnalargha júmsalyp otyr. Búny qalay týsinuge bolady?

Mine, osynday dýniyelerden keyin týrli joramaldar jasaugha bolady. Mysaly, búl Mataev basshylyq etip otyrghan QazTAG-ty tartyp alu әreketi boluy mýmkin. Jala jabyluy da mýmkin. Sebebi, Seytqazy Mataev osy baspasóz salasynda jýrse de, oppozisiyamen ainalysty. Sondyqtan týrli joramal jasaugha bolady. Al mening pikirimshe, Mataevqa qatysty tergeu amaldary meylinshe ashyq jýrgizilui tiyis jәne qoghamdyq pikir de belsendi boluy kerek.

Ermúrat Bapi, jurnalist: OLAR BASPASÓZ MÁSLIHATYNDA ShYGhATYN ShUDAN QORYQTY

Búghan deyin Seytqazy Mataev ta, Áset Mataev ta prokuratura shaqyrghan kezde zandy qúrmetteytindikterin kórsetip, baryp, týsiniktemelerin berip jýrgen. Al endi býgin, shamasy baspasóz mәslihatynyng bolatynyn bildi me eken, mynaday aiqay, dau-damaydy syrtqa shygharyp jibermeuge tyrysty ma eken, olardy ústap әketti. Búl bir kompiutermen nemese bir ghana domenmen túrghan aqparattyq agenttik emes, búl halyqaralyq aqparattyq agenttik. Búnyng filialdary әlemning onshaqty elderine taraghan. Qytay, Resey, Qyrghyzstan, Tәjikstan, tipti Irangha deyin búnyng bólimsheleri bar. Sondyqtan búnyng astarynda aqparattyq resursty basyp aludyng joly jatuy mýmkin. Resurs әldekimderge qajet bolyp túr.

Almas Júmaghali, zanger: QÚQYQ QORGhAU ORGANDARY TARAPYNAN ZANGhA QAYShY ÁREKET KÓRIP TÚRGhAN JOQPYN

Mataevtyng isine qatysty mәlimdememen tanysyp shyqtym. Búl jerde Qúqyq qorghau organdary tarapynan jasalghan zangha qayshy isti kórip túrghan joqpyn. Qarjy polisiyasy Mataev 12 jylgha bas bostandyghynan aiyrylady, nemese  kinәli dep túrghan joq. Búl jerde osynday baptar boyynsha aiyp taghylyp, kýdikti dep qarastyrghany turaly sóz bolghan.  Al búghan deyingi mәlimdemelerdi tergeuge kedergi keltirmeytindey tarapta resmy organnyng jariyalauyna bolady. Alayda, mәsele kóteruge bolatyn jalghyz ilik – baspasóz mәslihatynda aitylghanday, «kýshtep әkelgen» degen túsy. Al kýshtep tergeuge әketuge – kýdikti, aiyptalushy jauap beruden bas tartqan kezde ghana rúqsat etiledi. Búl birinshi mәsele.

Al, ekinshiden, Mataevtyng aiypty nemese kinәsizdigine biz bagha bere almaymyz. Bagha beretin, sheshim shygharatyn organ – Sot. Sondyqtan Mataev isine qatysty bәlen-týgen deuge erterek. Resmy mәlimdemede kórsetilgendey, «búl qylmystar auyr bolyp tabylady jәne búl ýshin  Ol (red.- Mataev) 6 jyldan 12 jylgha deyin bas bostandyghynan aiyryluy mýmkin», dep jazylghan. Yaghni, «ayyrylady» degen belgili bir aiyptau baghytynda sózder aitylmaghan.

Pikirlerdi toptastyrghan Núrgeldi Ábdighaniyúly

Abai.kz