Viyse-ministr Vladimir Bojko  geptil uynyng ekologiyagha tiygizgen zardaby turaly qanday-da bir mәlimdeme jasamas búryn, aldymen ózi atalmysh eko-qauipti aimaqta túryp kórsin. Jaqynda «Antiygeptiyl» qozghalysynyng bir top belsendileri dәl osynday úsynysty ministr myrzagha jasaghan.

Ótken aptada Resey tarapy resmy mәlimdeme jasap, 2013 jyly Bayqonyr manynda qúlaghan «Praton-M» zymyranynan taraghan geptil uy ýshin ótemaqy tóleuden bas tartqan bolatyn. Osyghan qatysty, qazaqstandyq qogham belsendileri men «Antiygeptiyl» qozghalysy jetekshileri narazylyq bildirdi. Atalmysh qozghalys tobynyng koordinatory Úlan Shәmshet myrza «7NEWS.kz» agenttigine súhbat bergen.  

Biz biletindey, ótken aptada QR Ishki ister ministrligining viyse-ministri Vladimir Bojko myrza, jurnalisterge súhbat berip, Qazaqstannyng resmy organdary RF Gharysh agenttigine «Praton-M» apatynyng zardaptaryn dәleldey almaghanyn aitqan edi.

«Áuelde bizding taraptan bastama kóterilip, «Praton-M»-nen taraghan geptil uy keltirgen ekologiyalyq zardaptar ýshin ótemaqy tóleudi talap etken ek. Biraq, Resey jaghy bizden naqty dәlelder keltirudi súrap, sonyng ishinde tap osy «Bayqonyrgha» keltirilgen zardaptardy súrady. Esterinizde bolsa,  «Praton-M» qúlaghannan keyin, biz resmy komissiya qúryp, keltirilgen zalaldardy esepteuge kirisken edik. Sodan keyin, Jezqazghan qalasynan tәuelsiz komissiya kelip taghy eseptedi. Al nәtiyjesinde, bizding sarapshylar gharysh ailaghynyng syrtyndaghy ekologiyalyq shyghyndardy eseptey alghan joq. Soghan baylanysty, ótemaqy turaly kelissózder dogharyldy. Naqty somany biz eseptey almadyq»,-degen edi viyse-ministr Bojko myrza.

Bojkonyng bayandamasyna sýiensek, Resey tarapy naqty soma eseptelip, kórsetilse, ótemaqy tóleuge dayar túrghan. Alayda, resmy sarapshylar dәleldep bergendey, zymyran tasymaldaghysh «Praton-M» apaty bizding ekologiyagha esh zalal keltirmepti-mys.

«Bayqonyr manynda 600 tonnadan astam asa ully geptil jagharmayy shashyldy. Ministri Bojko myrza men, RF Halyq batyry – Talghat Músabaev aitqanday, geptil jagharmayy atmosferada, auada janyp ketken joq. Resmy biylik organdary men key sheneunik myrzalar geptil jayly qisynsyz әngimelerdi órbite bastaghanda, biz «Praton-M» hronikasyn algha tartamyz. Naqty dәlel bar. Viydeosy da bar. Onda anyq kórsetilgendey, «Praton» auada emes, jerge qúlaghan. RF «Roskosmostyn» sol kezdegi basshysy ózi kelip, «Praton» qúlaghan jerdi kórdi. Apattan oryn alghan ýlken shúnqyrgha týsip kórdi. Sodan keyin 10 aidan keyin raktan qaytys boldy. Biz ol kisining otbasyna kónil aitu hatyn Qazaqstandaghy RF elshiligi arqyly joldadyq»,- deydi Úlan Shәmshet myrza.

Sonda  Bojko myrzanyng bayandamasy men bajaylauy mýlde basqasha bolghany ma? Viyse-ministr Vladimir Bojko әngimesining auany, reseylik «Praton» el jkologiyasy men gharysh ailaghy aumaghyndaghy eldi-mekenderge mýlde ziyan keltirmegen. Sol ýshin de Resey tarapy ótemaqy tóleuge mindetti emes.

«Bojko myrzanyng búlay deui negizsiz. «Pratonnan» eshbir ziyan kelmedi degen viyse ministrding ózin, sol Bayqonyrgha eng qúryghanda bir jylgha jiberu kerek. Geptilmen ulanghan aimaqta az degende bir túryp kórsin. Sosyn baryp, onyng densaulyghyn tekseru kerek (ghylymy zertteu nysany retinde - eksperiyment). Ózining tikeley mindetterin tap sol jerden atqaryp kórsin. Men Bojkony әldenege aiyptap otyrghanym joq.Ol bar bolghany kópti bilmeytin sheneunik»,-dep týiindeydi Shәmshet myrza.

Esterinizde bolsa, reseylik zymaran qazaq dalasynda apatqa úshyrap, onyng ishindegi 600 tonnadan astam asa uly geptil auagha taraghanda, qoghamdyq belsendiler «Praton» zymyranyn Bayqonyrdan úshyrudy toqtatu kerek dep bajaylaghan bolatyn. Tipti, búl mәselde respublikalyq basylymdarda da jii aityldy, kóp talqylandy.

Al búrynghy ekologiya ministri bolghan, marqúm  Núrlan Qapparov myrza, 2013 jylghy «Praton» apatynan el ekologiyasyna 95 million dollar shyghyn kelgenin eseptep, aitqan edi ghoy.

Qazirgi geosayasy ahualdargha nazar audarsaq, Kremil qojayynynyng aq degeni alghys, qara degeni qarghys bolyp túrghany jasyryn emes. Bizding territoriyamyzda Kenes kezinde eki birdey yadrolyq synaq poligony boldy. Al qazirding ózinde bes reseylik әskery poligon men Bayqonyr bar. Sonday-aq, Qyzylorda oblysy onkologiyalyq aurular jóninen kóshg bastap keledi. Ónirdegi erkek belsizdigi men әielder beeuligi turaly qazaqstandyq BAQ az jazghan joq. Sonda, Bayqonyrdy Reseyge jalgha bergennen ne úttyq? Uәde etilgen, jal qúny da der kezinde tólenbeytinimen qosa, bizding jetekshi gharyshkerlerimizding ózi úshp jaqany shamaly. Al RF tarapy, bizding gharyshker Aydyn Ayymbetovty bizding aqshamyzgha úshyrdy. Sonda bizding Bayqonyrdan útqanymyzdan útylghanymyz basym bolyp shyghady.

Býtin gharyshymyzdyng tizginin senip tapsyrghan qaharmanymyzdyng ózi «Bayqonyrdaghy «Protonnyn» qúlauy zannamalyq túrghyda apatqa jatpaydy» dep Resey mýddesine qyzmet etip otyrghanda, basqasynan ne súraymyz. 17 million halyqtyng densaulyghyna aitarlyqtay ziyan keltirip otyrghan geptilden bas tartugha «aqsaqal biyliktin» qauqary jetpeytinine kózimiz bayaghyda-aq jetken. Bizding biylikting Bayqonyrgha beytarap qaraytyny belgili. Soghan qaraghanda «Bayqonyr Reseyding bir bólshegi emes pe?» degen kýlimsi kýdik tuady... Sonda qalay bolghany?!

Núrgeldi Ábdighaniyúly

Abai.kz