Bizding balalyq qazirgi kishkentaylaryng balalyq shaghymen salystyrugha kelmeydi. Kenes ýkimeti ydyrap, on bes odaqtas memleket ekonomikalyq hәm sayasy irgesin endi qalap jatqan kez. Irge qalau onay emes. Ýnemdeu  maqsatynda jaryq kýnde sónedi. May shammen otyryp sabaq oqyghan sәtimiz de boldy. Anda-sanda jarq ete qalghan elektr jaryghyna quanyp mulitfilim kórushi edik. Kórmesek, ol da joq. Sebebi endi ghana elektr quatyna qol jetkizgen ýlkender eldegi bolyp jatqan janalyqtardy kórip qalghysy keletin. Kýl-talqany shyqqan Kenes ýkimetinen keyingi jana ýkimetten júbatar sóz estigisi de  keledi. Osylaysha bizding balalyq ótip jatty. Al qazir she? Qazir balalargha arnalghan býtin bir arna bar. Qazaqtildi otbasynyng balalary retinde bizding ýiding kishkentaylary da «Balapan» arnasyn tamashalaydy. Júmystan keyingi uaqyttarda olarmen tildese qalsam, «Balapan» arnasynan aitarlyqtay tәrbie alyp jatqanyna kózim jetedi. Tәtti tamaq әzirlesem, birden dәmdi dep taghyrqanady da, sol sózding aghylshynshasyn aitady. Ony qaydan bilesing desem, «Dara» degen mulitfilimnen ýirendim dep jauap qayyrady. Taghy osynday jan sýisinerlik sózderdi estip, balalarymdy tolyqtay «Balapan» arnasyna tabystap qoyghanmyn ghoy. Biraq demalys kýni balalarymmen otyryp atalmysh arnany kórip, kónilim su sepkendey basyldy.  Ras, arnada balalargha arnalghan tanymdyq baghdarlamalar da jeterlik.

Alayda «Miyanyng ertegi әlemi» dep atalatyn mulitfilimdegi pyraqty salghan suretshilerge әbden renjidim. Jylqy januaryn osynshalyqty qorlaugha bola ma?  Búl mulitfilim – әlemning barlyq kishkentay kórermenderining kónilinen shyqqan.  Tipti ondaghy keyipkerlerding obrazynda oiynshyqtar da jasalynyp ýlgeripti. Niyderlandy, Germaniya, Italiya, Kanada elderining ónimi bolyp tabylatyn mulititoptamany ; Bill Spirs, Neschet Al Zubaidi, Klodett Lilliy syndy suretshiler salghan eken. Mening oiymsha, búl suretshiler ómirinde jylqy januaryn óz kózderimen kórmegen synayly. Sebebi ertegidegi jylqylardyng barlyghy asha túyaqty. Sonymen qatar, qúiryghy donyzdikine úqsaytynday.

Mynau jylqy nege asha túiyaqty? Mýmkin qiyal-ghajayypqa toly mulitfilim bolghandyqtan donyzdyng qúiryghyn, jylqynyng basyn, siyrdyng ayaghyn tandap alyp, jana bir januar jasaghan shyghar degen de oigha keldim.

Biraq mulifilimdegi  peri Miyanyng ózi «jylqylardyn» arasynda túryp: «Jylqylar qauip tóngende bir-birine jer tarpyp belgi beredi»,-dep aitty. Sonda bir ýiir jylqy (barlyghy asha túyaqty) men úshatyn Onchao jer tarpydy. Úshatyn jylqy turaly anyzgha qazaqy tanym da kende emes. Biz ony pyraq  dep ataymyz. Bala kezimizden batystyq  edinorogtardyn  da suretterine tәnti bolyp óstik qoy.

Olardyng  da suretterindegi túyaqtary asha emes edi. Atalmysh mulitiyertegidegi jylqylar bizding tanymymyzdaghy jylqynyng әreketin jasaydy. Shabady, kisineydi, jer tarpidy, osqyrynady. Dәl jylqy sekildi qimyl-әreket  etedi. Sonda logika qayda? Ananday jalpighan asha túyaqpen dәl jylqy sekildi shiraq qimyldap, jyldam shauyp ótu mýmkin be? Logikany da bylay ysyryp qoyalyq, onsyz da jylqy kórmey ósip jatqan  kóshpendilerdin  býgingi úrpaqtaryna asha túyaqty jylqy januaryn kórsetu qiyanat emes pe? Jylqynyng kisinegenin «ayqaylady» dep, mindim degendi «otyrdym», jal degendi «shash» dep aitatyn kóp balany kórip jýrmin. Ozyq ýlgide jasalghan mulitiyónim bolsa da, bizding últtyq tanymymyzgha jat dýniyeni biz úrpaghymyzgha úsynbaugha tiyis edik. Qala berdi,  bәrinen búryn jylqy malyn qolgha  ýiretip, adam ómirining serigine ainaldyrghan bizding babalarymyz edi ghoy. Bizding atqa qonghan ór ruhty babalarymyzdy kórgende Batys « Kentavr kele jatyr»,- dep dýrligushi edi.

Endi jylqy turaly әpsanany  olar bizge basqasha týsindiretin zaman tuypty. Tamyrymyzdan alshaqtaghanymyz sonsha, asha túyaq túlpar kórsek, boymyzdy ýrey biylemeytin bolypty. Qysqasy qazaq pen jylqy úghymy da birinen biri alshaqtap barady eken. Bizding tilimizding qoldanys ayasy tarylyp, Tәuelsizdigimizge ghana qauip tónip túrghan joq eken. Bizding qanymyzda tulaghan Túlpar-Ruhymyzdyng bitik túyaghy qars aiyrylyp týsipti ghoy.

Aynúr Tóleu

Abai.kz