TÝRIKTER QAZAQTY MAQTAGhANNAN NE ÚTTY?
Jaqynda Týrkiya Respublikasynyng premier-ministri Ahmet Davutoghly Astanagha arnayy kelip, Qazaqstan Preziydenti Núrsúltan Ábishúlynyng qabyldauynda boldy. Qazaq pen týrikti qany da, jany da bir úlys retinde tanyghan týrik premierining osy bir sózi, jurnalisterding negizgi «taqyrybyna» ainalghany da ras.
Sonymen, elimiz egemendikke qol jetkizgen kýnnen bastap, Qazaq Preziydenti men Qazaqstandaghy memleket qúrushy últqa degen erekshe yqylastaryn bildirgen Týrkiya Preziydentterining ýzdik madaqtaularyn eske týsire otyrayyq.
2016 jyl. Astana. Týrkiya Respublikasynyng premier-ministri Ahmet Davutoghly:
«Týrkiyada meni qosqanda 78 million 600 myng qazaqtyng sәlemin alyp keldim»
Túrghyt Ozal, Týrkiyanyng 8 – Preziydenti:
«Asa qymbatty bauyrlar! Tek-tamyry bir, qan-qasireti ortaq, alys dәuirden tarihy taghdyry sabaqtas, qily-qily zamandarda auyr soqpaq, azapty joldary toghysyp jatqan Týrkiya men Qazaqstan elderi songhy kezderi ózara sauda, mәdeny qatynastardyng san salasynda yntymaq tauyp órkendey týsuding alghashqy adymdaryn bastady. Qazaq halqynyng ghasyrlar boyy ansap arman etken tәuelsizdik tuy jelbirep, búryn emeurindegi egemendik endi ensesin kóterip, biyikke bet týzegen shaqta Qazaqstannyng әlemdik damudan alar enshisi az bolmasa kerek. Oghan atamekenning bay tabighaty, jomart jerining qoynauyndaghy úshan-teniz qazynasy kepil».
«Týrkiyada meni qosa eseptegende 70 million qazaq bar dep bilinizder»
Sýleymen Demiyrel, Týrkiyanyng 9 – Preziydenti:
« Qazaqstan Respublikasynyng Birinshi Preziydenti N.Nazarbaev týrki әlemining kóshbasshysy retinde qazaq-týrik yntymaqtastyghynyng qarqyndy damuyndaghy, týrkitildes elder arasyndaghy integrasiyalyq ýderisterding kemeldenuindegi airyqsha enbek sinirdi. Qazaqstan kóshbasshysynyng bastamasymen týrki әlemining tarihynda alghash ret týrkitildes memleketterding arasyndaghy organ – Týrki kenesining qúrylghan edi... »
2010 jyl. Astana. Abdolla Gýl, Týrkiyanyn11 – Preziydenti:
«Tamyry tereng qos bәiterekting nóser jauyndargha shayylmay, dauyldargha shayqalmaghan qayratty dingekteri býginde kók núryna shomyluda»
«Biz Qazaqstan Preziydenti Núrsúltan Nazarbaevtyng Tәuelsiz qazaq memleketin qúrudaghy týrki halyqtarynyng birligin nyghaytudaghy enbegin joghary baghalaymyz. Osy orayda sizdi «Týrki elderining aqsaqaly» dey kele ýstinizge aq shapan jauyp, basynyzgha aq bas kiyim kiygizuge, qolynyzgha kiyeli asa tayaq ústatugha rúqsat etiniz. Siz býkil týrki júrtynyng liyderisiz!»
Rejep Tayyp Erdoghan, Týrkiyanyng 12-Preziydenti:
«Asa qadirmendi Preziydent myrza, mening ayauly bauyrym! Aldynghy jyly Týrkiyadaghy Preziydentti úlyqtau rәsimine siz arnayy kelip qatystynyz. Men múny sizding maghan ghan emes, barsha týrik júrtyna qúrmetiniz dep týsinemin. Siz týrki júrtynyng aqsaqaly retinde Qazaqstan men Týrkiya arasyndaghy bauyrlastyqty nyghaytugha ayanbay ter tógip kelesiz. Men sizdi ýlgi tútatynymdy jasyrmaymyn».
«Ýsh jyldan keyin men bizding ata-babamyzdyn, әkelerimizding otanyna preziydent retinde kelip otyrghanyma baqyttymyn. Búl sapardyng mәni erekshe. Óitkeni biyl Qazaq handyghynyng 550 jyldyghy toylanady. Osy aituly oqighamen bauyrlas halyqty shyn jýrekten qúttyqtaghym keledi»
Taqyrypqa túzdyq:
90-jyldary kenester ýkimeti tarqatylyp, ondaghy týrkitildes memleketter egemendik ala bastaghan kezende geografiyalyq sayasatta Týrkiyanyng róli jogharylay bastaghan edi.
Týrkiyanyng osy jyldardaghy immundyq ózgeriui kýlli әlemdi dýr silkindirerdey bolyp, respublikanyng sayasi, mәdeni, ekonomikalyq jәne gumanitarlyq salalary damy bastaghan. Jahandyq sayasatta «ýshinshi әlem» qalyptastyru ýshin týrkitildes memleketterding birigui ýlken qadam edi. Solay boldy da, Qazaqstan, Ózbekstan, Qyrghyzstan, Týrkimenstan jәne Ázirbayjan osy túrghydan Týkriyanyng bastamasyn tolyq qoldady. Al, Týrkiyanyng toghyzynshy preziydenti Sýleyman Demiyrel myrza osy eldermen baylanysty arttyrudy kózdegen bolatyn. Ol jekelegen qatynastargha baylanysty institusionaldyq qúrylym jolyn tandady.
Jalpy, songhy jyldary Týrkiyanyng syrtqy sayasatynyn Tayau Shyghysqa baghyttalghanyn sarapshylar jii aitady. Degenmen, Ankara ýshin Europalyq odaqpen qarym-qatynas eshqashan manyzyn joymaq emes. Rejep Tayyp Erdoghan Europagha, batys elderine qarata anda-sanda mәlimdeme jasap qoyghanymen, is jýzinde Týrkiya bәribir de Europa elderinen alystamaytyny týsinikti. Týrkiyanyng sheteldermen sauda-sattyq, ekonomikalyq baylanystarynyn basym bóligi Europagha baghyttalghan. Óitkeni, Ankaranyng Europalyq odaqqa mýshe bolyp kiruge degen ýmiti әli óshken joq. Al, Tayau Shyghys pen islam әlemine qatysty ústanymdaryna kelsek Erdoghannyng neoosmandyq kózqarasy bar. Yaghniy, búrynghy Osman imperiyasynyn qúramyna kirgen elderge «aghalyq aqyl aityp» otyrghysy keledi.
Sonymen birge, Týrkiya islam әleminde kóshbasshy bolugha úmtylyp keledi. Týrli sayasy oiyndargha baratyny, astyrtyn әreketter úiymdastyratyny da sodan. Týrkiyanyng ózge eldermen sauda-ekonomikalyq qarym-qatynastaryna nazar audarsaq, mәselening mәn- jayy birden angharylady. Ádette, «bauyrym, bauyrym» desip bir-birine erekshe iltipat kórsetip jatatyn Qazaqstan men Týrkiya arasyndaghy tauar ainalymy songhy bes jylda ózgergen de joq. Ózgerse de mardymsyz ghana ósu boldy.
Kýni keshe ghana, Týrkiya premierining ondaghy 78 million «qazaq» turaly sózinen keyin, Memleket basshysynyng da ishi jibip sala bergeni anyq bayqaldy. Desek te, Týrkiya Preziydentteri Qazaqstan men onyng basshysy turaly aitqan jyly lebizderi, Preziydent Nazarbaevtyng geosayasy pozisiyasy esh ózgergen emes. Sonda týrikter «qazaqty» maqtaghannan ne útty?..
Núrgeldi Ábdighaniyúly
Abai.kz
