Senbi, 23 Qarasha 2024
Uaq-týiek... 11059 0 pikir 5 Qantar, 2016 saghat 14:33

ÁLIPPEDEGI QÚMYRSQA NEGE QÚDAYSYZ?

Almatydaghy «Atamúra» baspasynan (2012-jylghy, QR BGhM úsynghan 4 basylymy óndelgen) Sh.Áuelbaev, Á.Nauryzbaeva, R.Izghúttynova, A.Qúlajanovalardyng qúrastyruymen jaryq kórgen. ÁLIPPE (jalpy bilim beretin mekteptin1-synybyna arnalghan) oqulyghynyng 132-134 betterindegi «Kim neden kýshti?» atty ertegisin oqyp jaghamdy ústadym. 

Erte-erte erte eken,

Eshki jýni bórte eken.

Qyrghauyl jýni qyzyl eken,

Qúiryq jýni úzyn eken.

Múzgha baryp qonghan eken,

Jambasy auyryp qalghan eken.

Sol uaqytta jasaghan iyem múzdan súrapty: Múz, múz sen neden kýshit boldyn? Ertek osylay әlippede óte sauatsyz jalghasqan. Sana sezimi endi qalyptasyp kele jatqan jetkinshikterdi búlaysha adystyrghan bolar ma? Biz búl ertegini bala kezimizde әjemizden tyndaghada bylay bastalyp, mynaday ayaqtalatyn: 

Erte, erte ertede,

Eshki jýni bórtede.

Qyrghauly jýni qyzyl eken,

Balaq jýni úzyn eken ( býgingi әlippedegidey qúiryq jýni emes, qúiryqta qanat bolady, onda jýn bolmaydy, kerisinshe balaghynda bolymsyz jýn bolady)

Múzgha baryp qonghan eken,

Tayyp jyghylyp jambasy synghan eken.

Sonda qyrghauyl múzadan  súrapty, múz, múz sen netken kýshti edin? Solay qyrghauyl kýnnen súrapty, qyrghauyl búlttan súrapty, qyrghauyl janbyrdan súrapty, qyrghauyl jusannan súrapty dep kete beredi... (býgingi әlippede janbyr atymen joq súrap jýrgen Jaratqan iyem eken) ...Qoshaqan, qoshaqan sen netken kýshti edin? Men kýshti bolsam, qasqyr tamaghymnan tartar ma edi dep jalghasyp jatady (býgingi әlippede qasqyr qoshaqannyng tamaghy emes qúiryghynan tartypty, negizinde qasqyr qoydy tamaqtan alady). (Ájemizding ertegisinde) Qúmyrsqa, qúmyrsqa sen netken kýshti edin? Menin, arqama alty bút, jelkeme jeti bút jýk kóteretin kýsh bergen bir Alla dep jauap berushi edi, al búl әlippede qúmyrsqa ózim myqtymyn dep shirenip túr. Jaratqan iyem sonda ýnsiz qalypty. Mine soraqylyq! Osyghan bastary jetpegen avtorlargha tanym bar, osylay ósken úrpaq erteng әke-sheshesin tynday ma? Allany tany ma? Ol da qúmyrsqa syndy "ózim myqty" dep shirener.

Osy әlippenin 131 betinde Qojanasyrdy «Qoja» dep kórsetipti, ondaghy surette qazaqtyng at baylaytyn jeri Qojannyng kindiginen de kelmey túr, al qazaqtyng at baylatyn kermesi anaday biyikte túrmaushy ma edi. Bylayghy kezde at baylaghangha basy eki asha mama aghash paydalanady múnda onyng biri joq. 134 betinde baqany «Baqatay» dep tym erkeletip jiberipti. Men úzaqtan jauabyn taba almay jýrgen tizege jetpeytin jel jelpise nemese joghary tepkishekke kóterilgende artynda kele jatqan adamgha baryn kórsetetin kóilekting kinәlisi taghy osy әlippedegi suretter ekenin kóz kórdi. 

 Abduraqyn Núrhalyq

Abai.kz

 

0 pikir

Ýzdik materialdar

Syni-esse

«Talasbek syilyghy»: Talqandalghan talgham...

Abay Mauqaraúly 1464
Bilgenge marjan

«Shyghys Týrkistan memleketi beybit týrde joghaldy»

Álimjan Áshimúly 3231
Birtuar

Shoqannyng әzil-syqaqtary

Baghdat Aqylbekov 5338