«Euraziyalyq monitoring» eurzaiyalyq ekonomikalyq odaqtyng saraptamalyq zertteu ortalyghy saytyna Euraziya últtyq uniyversiytetining jalpy tilderdi mengeru jәne audarma teoriyasy kafedrasynyng professory, Qazaqstan halqy assambleyasynyng ghylymy sarapshylar kenesining mýshesi Núrsúlu Shәimerdenova  (surette) súhbat beripti.

Núrsúlu hanym bilim reformasynda jasalyp jatqan ýshtildilik reformasyn qoldaytynyn aita kelip, óz úghymynda týsindiredi. Mәselen, bylay deydi: «Biz Baltyq jaghalauy elderi, Gruziyadaghyday orys tiline qatysty ústanymymyzdan aiyrylyp qalmauymyz kerek. Orys tili bizding lingvistikalyq, mәdeni, ekonomikalyq kapitalymyz bolyp qala beredi».

Professormen súhbattasqan jurnalist Janar Tuliyndinova (surette) da әr súraghyn Qazaqstandaghy orys tilining jaghdayy men bolashaghyna alandaushylyqpen qoyypty. Mysaly, bir saualynda: «Búl reformalar orys tilin Qazaqstan mektepterinde shet tili retinde oqugha alyp kelmey me?» deydi. Búl súraqqa jauap bergen Núrsúlu Shәimerdenova : «Kórip otyrghanymyzday, qazaq tili mәdeny múranyn, etnikalyq birtektilikting jәne memlekettik til bolyp qala beredi. Orys tili - manyzdy kommunikativti jәne mәdeny kapital tili ekenin kórsetip kele jatyr».

Jalpy, súhbattyng mazmúny ýshtildilik bolghanmen, Qazaqstandaghy orys tili tónireginde órbigen.

Bәrimizge mәlim, Euraziyalyq odaq – ekonomikalyq odaq. Til odaghy emes. Biylikting sipattauynsha, sayasy da odaq emes. Alayda, eurzaiyalyq ekonomikalyq odaqtyng saraptamalyq zertteu ortalyghynyng Qazaqstandaghy bilim reformasy men eldegi orys tilining jaghdayynda ne shataghy bar? Odaq – ekonomikalyq odaq. Demek, oghan qarasty saraptamalyq zertteu ortalyghynyng da júmysy ekonomika salasyna ghana qatysty bolmay ma? Sonda «Euraziyalyq monitoring» til mәselesine kiyligip, súhbat alyp,  sol arqyly orys tilining jaghdayyna alandaushlyghyn bildirip, óz missiyasynan auytqyp, kimning mýddesin qorghap otyr? Biz bilsek, Reseyding mýddesin qorghap otyr. Oghan sebep, qogham qayratkerleri men sarapshylar atalghan odaq qúrylghanda-aq, onyng sayasy sipaty basym bolatynyn aityp, qauiptengen. Endi, mine, eldegi til mәselesine kirisip jatyr. Oghan Gruziya, Baltyq elderi sekildi Qazaqstan orys tiline qatysty ústanymynan aiyrylmau kerek dep súhbat berushi de janyghyp shygha kelipti. Sonda orys tili qoldanu ayasy tarylghan, óz tilderine ýstemdik bergen Gruziya men Baltyq elderi sorlap otyr ma, әlde órkeniyet kóshinen qalyp, mәdeniyetin joghaltty ma? Mysalgha da mәn bergen jón.

Jurnalist te, súhbat berushi de orys tilin shet tili dep eseptemeytinderi kórinip túr. Sonda orys tili shet tili bolmaytynday, Qazaqstan Reseyding qúramyndaghy avtonomiya ma?

Mine, «Euraziyalyq monitoring» eurzaiyalyq ekonomikalyq odaqtyng saraptamalyq zertteu ortalyghy «ekonomikalyq» «saraptamalyq zertteu» júmysy. Kimning mýddesine neni zerttep, nening shashbauyn kóterip jýrgeni kórinip túr...

Abai.kz