2015 jyldyng  III toqsanyndaghy derekter boyynsha Qazaqstannyng syrtqy qaryzy 155,57 milliard dollardy qúrapty. Búl qaryzdardyng basym bóligi Niyderlandygha tiyesili eken. Búl turaly «lsm.kz» portaly jazady.

Últtyq bank derekterine sýiensek, Qazaqstangha nesie berip otyrghan memleketterding ishinde firma aralyq qaryzdar kóp eken. Memlekettik boryshtyng 18%-y Úlybritaniyagha, 9 %-y Qytaygha tiyesili.

Niyderlandy aldyndaghy Qazaqstannyng qaryzy 2014 jylmen salystyrghanda sәl kemigen. 2014 jyldyng osy kezenindegi qaryz somasy 43,58 milliard dollar bolsa, 2015 jyldyng III-kezeninde búl kórsetkish 43,13 mlrd. dollardy qúraghan.

Alayda, Memleketting Úlybritaniyagha qaryzy ósip, 10,2 payyzdy qúrapty. Sonday-aq, Kayman jәne Virdjin araldaryna da qaryzymyz ósken. Búl aimaqtar ofshorlyq tizimge engen.

Sonymen qatar, Qazaqstan Qytaygha 13,35 milliard dollar, Gonkongqa 5,12 mlrd. dollar qaryz.

Jalpy memleketting syrtqy qaryzy elding ekonomikalyq ómirining bólinbes bóligi. Osy keyde, ekonomikalyq sayasattaghy sala-qúlashtardy synaghanymyz ýshin de sóz estip jatamyz. Al endeshe sauatty týrde saraptap kórelik.  Syrtqy qaryzdyng boluy ekonomikanyng dúrys jýrgizilmegendiginen emes, kerisinshe makroekonomikalyq sayasat. Kóp jaghdayda memleket neghúrlym bay, әri halyqtyng әleumettik ahualy neghúrlym joghary bolghan sayyn memlekettik qaryz kólemi soghúrlym joghary bolmaq. Endeshe qaryzdy jergilikti mekendegi adam basyna shaghu qate úghym. Óitkeni ony halyq tólemeydi.

Sebebi, elimizding syrtqy qaryzy bylay jikteledi. Jalpy qaryzdyng 8,6 mlrd. dollar bank sektoryna, 11,2 millard memlekettik sektorgha, 81,6 millard dollar firma aralyq qaryz enshisine tiyesili.

Al Halyqaralyq valiuta qorynyng mәlimetteri boyynsha, Qazaqstannyng ofshorlyq aimaqtardaghy qaryzy 7,2 milliard dollardy qúraydy.

QR Últtyq bankining 2016 jyldyng 1 qantaryndaghy qorytyndysy boyynsha, Qazaqstan әlemge 153,45 milliard AQSh dollary qaryz eken.

Nege deseniz, biz tәuelsizdik alghan jyldan beri jinaqtalyp jatqan  197  milliard dollardan asyp jyghylghan sheteldik investisiya tartudaghy tabysymyzdy jii aitamyz, osy qarajattyng biraz bóligin batys pen shyghystyng investorlary múndaghy enshiles kompaniyalaryna nesie retinde berdi. Demek, әldebir amerikalyq nemese aghylshyndyq firmanyng enshiles kompaniyasy jogharydaghy basshylyqqa qomaqty mólsherde qaryz bolsa, múny Qazaqstan azamattary qaytaryp beredi degen sóz emes. Olar qaryzyn ótemegenning ózinde búl qazaqstandyqtardyng qaltasyna salmaq salmaydy. Desek te, búl qaryzdy qaytaru ýshin ekonomikalyq sarapshylardyng pikirinshe, óte úzaq uaqyt kerek bolady. Eger shiykizat kózderi sheteldik investorlargha satylmay, óz qolymyzda bolghanda, memleket syrtqy qaryzyn on jyl ishinde ótey alady eken. Ókinishke qaray kezinde shiykizat salasyn sheteldikterge arzan baghagha satyp jibergen. Atalghan baylyqtyng qyzyghyn sheteldik investorlar ghana kórip otyrghany jasyryn emes.Al qazirgi tanda Qazaqstandyq shiykizatqa qarjy qúiyp, kәsip domalatyp otyrghan eng iri 140-tan astam investorlar tirkelgen.

Jalpy, dәl qazir syrtqy qaryz mәselesi elimizding ekonomikasyna qauip tóndirip túr ma? Búl da óz aldyna doghal derek, jalqy súraq.

Núrgeldi Ábdighaniyúly

Abai.kz