Birde meni Astanagha ministr arnayy shaqyrdy. Men bir keremet joba úsynar dep oilap edim, ol maghan: «Ázimbay, Oljasqa tiyispenizshi» dedi. «Oljasty qazaq jek kórse, men qalay arasha bolady ekenmin?» dedim de qúr qol qayttym.

Qazir bizde dәl osynday shalaghay sayasattanushylar men sayasatkerler kóp. Olardyng deni ne qazaqsha, ne aghylshynsha bilmeydi, auditoriyadaghy tyndaushyny ózine qarata almaydy. Preziydent әkimshiliginde qyzmet etetin sonday shalaghay jigitter kóptegen shala «ónim» dayyndap, preziydentimizding abyroyyn birneshe mәrte tókti.

Olar aldymen Últtyq doktrinany oilap shyghardy. Aty tәuir bolsa da ol doktrina  – shala dayyndalghan ilim bolyp shyqty. Múnan keyingi iydeyalary «qazaqstandyq últ» bolatyn. Onysy qazaq últyn joya jazdady. Qazaq degen últ bolmasa, qazaq tili qaydan bolady?.. Ile latynshagha ótip, Ózbekstan, Týrkmenstan  jasay almaghan reformalardy jasamaq boldy. Eng songhy izdenister nәtiyjesinde «Ýsh túghyrly tildi» jýzege asyrmaq eken.

Búlar naghyz reforma jasamau ýshin palliativtik reformalardy úsynady. Osylaysha jalghan reforma jasap, eldi aldaydy.  Olardyng osynday kәsiby shalaghaylyghyna Núrekenning qalay tózetinine tanym bar.

Elbasymyz sonshama júmys uaqytyn sarp etip, elding qarjysyn shashqandargha qanday shara qoldanbaq? Olar analitikalyq taldaudy formalidi týrde ghana jýrgizdi. Osy sansyz sayasattanushylar, әleumettanushylar  men tarihshylar ghylymy әlemde mýlde belgisiz adamdar. Olargha dissertasiya qorghatqan – bizding әriptesterimiz. Sol әriptesterimizge bastyq bolghan jana kandidattar men doktorlar boryshty.  Sol ýshin de ghalymsymaq shaldar olargha "júmsaq qazaqy shantaj" jasap otyr. Demek, shantaj jolymen ghalym atanghandar olargha bolysqandargha mәngi baqy sol uniyversiytetterde isteuine kepildik beredi degen sóz.  Kepil bola almasa, «júmsaq qazaqy shantaj» jasaytyny belgili. Búl orayda sosiologtardy auzyma alghym kelmeydi. Olardyng kinәsinen siz obektivti aqparat ala almay kelesiz. Ónkey orysshyl birdemeler otyryp alghan. Búl isti bir arshysanyz bәrine kóziniz jetedi.

Bir qazaqtyng lauazymdy ghalymsymaghy shetelge bayandama jasaugha ketip bara jatyp, kedende «erkeksing be ,әielsing be?» degen anketanyng súraghyna jauap bere almay, kedenshilerdi qatty kýldirgen. Múnday ghalymdar ózge elde tualet taba almay masqara bolady. Mening olarmen birge júmys isteuime tura kelip, shala ghalymdarmen qyzmettes boldym. Solardyng birazynyng qyzmetteri jogharylap ketti. Ókinishtisi jaqynda bolghan әleumettik dýrdarazdyqty bizding sansyz sayasattanushylarymyz  boljap ta , týsindirip te ber e alghan joq. Biz ótken daghdarystan preziydentting intuisiasy men iykemdiligi arqyly shyqtyq.  Qoghamdyq ghylymdar  zertteushige ghylymy jýiemen, shemalarmen  verifikasiya jasaugha ýiretedi. Ghylymy zertteu  jalpy tanymnyng naqty joly boluy tiyis. Endi basqa bir joly – intuitivtik tanym. Ol jalpy parasat, sezimtaldyq  pen ghylymy derekterge sýienedi. Sondyqtan sayasy jaghdaydy qoghamdyq pәn bilgirler emes, suretshiler, ziyalylar men jazushylardyn  týisikteri adekvatty baghalady.

Red Team – tәuelsiz ghalymdar toby belgili qoghamdy qyzyqtyratyn mәselelerdi qarastyru kerek. Dәstýrli ghylymy toptardan uaqytsha taghayyndaghan aranayy top pәrmendi bolar. Olardyng óz oilaryn shekteusiz jariyalaugha qúqyghy bar. Bizge keregi sol – «Qyzyl jasaq».

Qazaqqa ne kerek?

1). Fermeler jerdi jeke menshikke aluy kerek. 100 tenge tóleu arqyly olar  jerdi  kepilge qoyyp, kredit alady;

2). Jersizderge ýy salatyn jer kerek. Ol jer latifundisterden tartyp alynady. Taghy da 100 tenge tóleu arqyly ýy salushy bankiden kredit alyp ýy salady;

3). Qazaqsha sóilemeytin 4-5 ministr men Mәsimov ornynan ketui kerek. Memleketik tildi qaghaju qylghan ýshin...

Tek ýisizderge jer jәne nesie beru kerek dep otyr biylik. Biylikting oghan kóngeni jaqsy belgi. Áleumettik ymyra degen osy. Bәri de beybit jolmen sheshilsin.

Bizde azamattyq qoghamnyng nyshany kórindi, qadirin bileyik.

Endi «biylikten ne súrau kerek?» degen súraqqa jauap bereyik.

Fermerlerge jeke menshikke jer satylsyn – jýz tengege.

Qala týbine qonystanam deushilerge latifundisterden konfiskasiyalanghan jerdi jýz tengege satsyn.

EKSPO bolsyn – ol progress. Aghylshyn tilin orys tili esebinen ýireneyik – ol progress.

Men Preziydentting kadr sayasatyna aralaspayyn, onsyz da ol kisige «anany al, mynany qoy» deushiler kóp shyghar. Biraq kadrlardyng sapasy turaly aitu paryzym dep bilemin.

Preziydentimiz Preziydent әkimshiligindegi topastardan qútyluy kerek. Býgingi kýngi negizgi sayasattanushylyq jәne әleumettanushylyq obekt jәne sayasy subekt ol – qazaqtar. Sondyqtan qazaqqa bet búru kerek.

Qúrmetpen Ázimbay GhALIY

Abai.kz