Juyrda Memleket basshysy Núrsúltan Nazarbaev «Tólemder jәne tólem jýieleri turaly» zangha qol qoydy. Osy zangha engizilgen týzetulerge sәikes, Salyq kodeksining keybir baptary ózgerdi. Mәselen, shetelden qarjy alatyn azamattyq jәne zandy túlghalar búdan bylay memlekettik kirister organdaryna esep beruge mindetteledi. Osylaysha, Qazaqstan әlemdegi damyghan 30 elding standarttaryna kóshe otyryp, sheteldik qarjylandyrugha qatysty salyq baqylauyn keneytudi kózdep otyr. Elimizding әlemdegi damyghan 30 memleketting qataryna kiru tújyrymdamasyn jýzege asyru baghdarynda el ishinde sayasi, ekonomikalyq jәne әleumettik janarulargha qolayly jaghday tughyzu, halyqaralyq qauymdastyqta últtyq mýddemizdi qorghau basty basymdyqtarymyzdyng biri bolyp qalmaq. Osy orayda, jana zannyng qabyldanuy algha qoyghan maqsat-múrattarymyzdy iske asyruda mindetti qadamdardyng biri bolyp tabylady.

Atap aitarlyghy, shetelden qarjylandyrylatyn kózder búqaragha ashyq jariya bolyp otyrady. Qazaqstan azamattarynyng jәne elimizdegi úiymdardyng qúqyqtarynyng búzyluyna jol bermeu maqsatynda, el Parlamenti shetelden qarjy alghanyn qúzyretti organdargha mindetti týrde habarlap otyratyn subektilerding naqty tizimin jasady. Sonymen qatar, búl zannyng qúzyreti jýrmeytin túlghalar men jaghdaylar da naqtylandy. Eng bastysy, Qazaqstan aumaghynda ómir sýrip, shetelden qarajat alghan túlghalar men úiymdar jónindegi aqparat ashyq kózderde halyqqa qoljetimdi bolady. Mәselen, shetelden qarajat nemese mýlik alghan túlghalar, ony jibergen túlghalar, alynghan aqsha kólemi jәne basqa da mәlimetter Qarjy ministrligining Memlekettik kirister komiytetining ghalamtordaghy portalynda jariyalanyp otyrady.

Búl jerde memleket eshqanday da qosymsha әkimshilik kedergilerdi qoyyp otyrmaghanyna nazar audaru qajet. Sebebi zang sheteldik qarajatty tartugha eshqanday resmy rúqsatnama, liysenziya talap etpeydi. Bar bolghany ol habarlamalyq sipatqa iye. Shetelden qarajat alghan túlghalar ózining is-qimyly jóninde qúzyretti organdardy habardar etui jetkilikti. Sonyng ishinde, shetel aqshasynyng alynghany jәne júmsalghany turaly mәlimetterdi әr toqsan sayyn bir ret salyq organdaryna jiberu kerek. Eger de qarajat bir toqsan ishinde júmsalghan bolsa, onda ekinshi toqsanda mәlimet beru mindetti emes.

Sonymen qatar, búl jerdegi proseduralar jenildetilgen. Aqparatty úsynu tәrtibi, habarlama men mәlimet formasy qarapayym. Mysaly, mәlimetti salyq esebine sәikes etip, salyq organyna arnayy baryp, nemese elektrondyq poshtamen jiberuge bolady. Zang aqsha men mýlikting kólemine qanday da bir shekteu qoy qyzmetin atqarmaydy. Sol sebepten, alatyn aqshanyng kólemine de eshqanday shekteu joq. Bar bolghany, ony alghany jәne qayda júmsaghany jóninde aqparat berilse jetkilikti. Taghy bir eskeretin jayt, atalghan týzetulerding qúzyreti belgili bir túlghalargha jýrmeydi. Ol qanday túlghalar? Salyqtar jәne budjetke tólenetin basqa da mindetti tólemder turaly kodeksting (Salyq kodeksi) 14-inshi babyna sәikes, búl zannyng qúzyreti advokattargha, notariustargha, diplomatiyalyq ókildikterge, mektepke deyingi jәne orta bilim beru úiymdaryna jýrmeydi. Mysaly, «Advokat salyq organdarynyng aldynda esep beruge mindetti me?» degen oryndy súraq tuady. Qúzyrly memlekettik organnyng týsindiruinshe, eger búl jerde qarjylandyru mәselesi advokattyng kәsipkerlik qyzmetimen baylanysty bolsa, onda ol eshqanday mәlimet bermeydi. Sebebi búl  Salyqtar jәne budjetke tólenetin basqa da mindetti tólemder turaly kodeksting (Salyq kodeksi) 14-inshi babynda anyq jazylghan.

Ámirlan Álimjan

Abai.kz