Biyl elimizde auyl sharuashylyq júmystaryn jýrgizuge barlyghy 366,8  myng tonna diyzelidik otyn qajet. 2016 jyly QR Energetika ministrligi sharualargha egin egu júmystaryna arnalghan diyzelidik otynnyng kóterme saudadaghy baghasy litrine 79 tenge bolady dep mәlimdedi, al bólshek sauda baghasy litrine 99 tengeni qúraydy. Ótken 2015 jyly auylsharuashylyq tauar  óndirushilerine qajetti otyn shyghynynyng normativterine sәikes diyzelidik otyngha súranys  786,4 myng tonnany qúraghan bolatyn (onyng 365,7 myng tonnasy – kóktemgi egin, 420,7 myng tonnasy – kýzgi astyq jinau júmystaryna bólindi). Jalpy,  songhy birneshe jylda auyl sharuashylyq salasynyng ókilderi kóktemgi egis jәne astyq jinau nauqandary kezeninde janar-jagharmaydyng osy kólemin tútynyp keledi.

Ayta keterligi, memleket diyzelidik otyn baghasyn retteuge aralasqanmen,  JJM qúnyn arzandatugha tikeley budjetten qarajat bólinbeydi. Auylsharuashylyq tauar óndirushileri JJM satyp alugha qarajat tabu mәselesin óz kýshterimen sheshui tiyis. Al, auylsharuashylyq tauar óndirushileri ýshin mausymdyq egis júmystaryn jýrgizu kezinde arzandatylghan diyzelidik otyn baghasyn bekituding tәsili basqada. Yaghniy,  osy uaqytqa deyin  Energetika ministrligi әkimshilik jolmen auylsharuashylyq óndirushileri  ýshin múnay óndeu zauyttarymen birlesip diyzelidik otyn bosatudyng kóterme baghasyn belgileydi. Ol bagha naryqtyq kóterme baghadan sәl tómen bolady jәne arzandatylghan dep atalady.  Auylsharuashylyq tauar óndirushilerine arnalghan diyzelidik otynnyng osy bosatu baghasy mýmkindiginshe belgili bir merzimge naqty bekitiledi.  QR «Múnay ónimderiinng jekelegen týrlerin óndiru jәne onyng ainalymyn memlekettik retteu turaly»  zanynyng 7-baby 4-tarmaghyna sәikes,  Energetika ministrligi jyl sayyn arnayy keste jasaydy. Sonday-aq,  múnay ónimderin kóterme  saudada satyp alushylar men bólshek saudada  ótkizushiler jyl sayyn 2 nauryzdan 3 mamyrgha deyin, 1 tamyzdan 31 qazangha deyin múnay ónimderin satyp ótkizu kezinde auylsharuashylyq ónimderin óndirushilerge basymdyq berui mindetti.  

Degenmen, respublikamyzdaghy múnay óndeu zauyttary diyzelidik otynmen qamtamasyz etude basymdyqqa iye  salalardyng súranysyn tolyq qanaghattandyrugha mýmkindigi jetpeydi. Janarmaydyng bir bóligi shetten importtalady, qysqa arnalghan diyzelidik otyn negizinen Reseyden tasymaldanady. Onyng bir sebebi janar-jagharmaydyng sapasyna kelip tireledi, óitkeni, Qazaqstanda óndiriletin múnay qúramynda kýkirtting mólsheri joghary ekendigi belgili. Búl onyng sapasyna jәne ózindik qúnyna yqpal etpey qoymaydy. 

Jalpy, Qazaqstandaghy múnay ónimderin óndirushiler –  Atyrau múnay óndeu zauyty, Pavlodar múnay-himiya zauyty, Shymkenttegi «Petro Qazaqstan Oil Prodakts» (PQOP) – elimizdi janar-jagharmaymen negizgi qamtamasyz etushiler. Búl MÓZ-da óndiriletin múnay ónimderi qazirgi uaqytta EVRO-2 standarttaryna say keledi (búl eski, 1996 jylghy standart, damyghan elder qúramynda ziyandy zattary shektelgen, ekologiyalyq EVRO-4 jәne EVRO-5 standarttaryna kóshti). Jәne de atalghan zauyttardyng múnaydy qayta óndeu boyynsha qosyndy quattylyghy jylyna 14,5 mln. tonna múnaydy qúraydy. Zauyttardyng ornasalqan jerleri el ónirlerin birkelki qamtamasyz etuge qolayly.

2016 jyldyng birinshi jartyjyldyghynda diyzelidik otyndy tútynu kólemi 2240,7 myng tonnany qúrady, onyn  2091,1 myng tonnasy otandyq janar-jagharmaydyng ýlesinde, al import 140,7 myng tonnany qúraydy.

Osy rette, elimizdegi múnay óndeu zauyttarynda óndiriletin múnay ónimderining sapasy men kólemin arttyru, súranysty tolyq qanaghattandyru maqsatynda atalmysh zauyttardy qayta janghyrtu sharalary jýzege asyryluda. Búl júmystar Industriyalyq-innovasiyalyq damu baghdarlamasynyng ayasynda jýrgiziledi jәne  kezen-kezenmen 2017 jyly  ayaqtau kózdelgen. Osy zauyttardy qayta qúru júmystarynyng nәtiyjesinde ishki naryqtyng súranysyn tolyq kólemde qanaghattandyru, joghary oktandy benzinderding importynan qútylu,  benzin men diyzelidik otynnyn  qúramyndaghy kýkirtting dengeyin azaytyp, sapasyn jaqsartu,  qorshaghan ortagha tiygizetin ziyanyn azaytu, múnay ónimderining sapasyn EVRO-4 jәne EVRO-5 standarttaryna jetkizu, zauyttardyng quattylyghyn jylyna 17,5 mln. tonnagha jetkizu ispetti josparlar oryndaluy tiyis.

Abai.kz