QR Parlamenti Senatynyng tóraghasy Qasym-Jomart Toqaev Qazaqstan (elimizding atauy) sózining aghylshyn tilindegi transkripsiyasyn – «Qazaqstan» dep ózgertuge qatysty pikirin bildirdi.

Senat spiykeri Qazaqstan atauynyng aghylshyn tilindegi núsqasyn «Qazaqstan» dep jazu dúrys ekenin aityp, ózining «Twitter» jelisindegi jeke paraqshasynda bólisken.

«Aghylshyn tilinde QAZAQSTAN elimizding últtyq negizin dúrys kórsetpek» deydi Qasym-Jomart Kemelúly.

Ayta keteyik, osyghan deyin elimizde keybir bankter «K» әripining ornyna «Q» әripin qoldanudy bastap ketken. Tipti, dәl osy transkripsiyamen júmys istep jatqan әue kompaniyasy da bar.

Lingvisterding pikirinshe, «q» әripi aghylshyn tilinde «q» (kiu) bolyp jazylady eken. Sәikesinshe «Qazaqstan» sózi «Qazaqstan» dep ózgerui tiyis-tin. 1940 jylgha deyin, Qazaq respublikasyna kirilisa jazuy әli enbegen kezde el atauy latyn jazuynsha «Qazaq»,  «Qazaqstan» dep belgilengen әm jazylghan. Al «Kazakhstan» degen sóz eshqanday da eldik negizdi kórsetpeytin, orys tilindegi «Kazahstan» atauynyng tikeley transliyterasiyasy ghana bolghan.

Sonymen «Qazaqstan» ba, әlde «Kazakhstan» ba? Sarapshylar «Abai.kz» portalyna pikir bildirdi.

Múrat Ábenov, Qogham qayratkeri:

-Dúrys Toqaevtiki! Əriyne Qazaqstan! Tәuelsizdikting 25 jylynda pasporttaghy qatelikti týzetuge shamamyz jetetin shyghar?! Qazaq tilinde «qazaq» dep jazylghan ghoy.Tek әu basta asyghystyqpen qate jibergen. Týpki dúrys núsqasy emes, orys tilindegi audarmasyn jazyp jibergen. Áriyne, múny synap, isteytin basqa dýnie joqtay, aqshany bosqa shashamyz ba deytinder de tabylady. Ayta bersin. Isteu kerek. Birtindep-birtindep auysamyz.

Quandyq Shamahayúly, Tәuelsiz jurnalist:

-Qazaqstan atauyn latyn әrpinde «Q» әrpimen jazghanyn óz basym iygi qadam sanaymyn. Sebebi, kezinde Alash kósemderi qazaq atauynda osy әripti qoldanghan dәstýr bar. Latyn әlipbiyin qoldanghan ejelgi ýrdisimizde de bar dýniye. Sondyqtan, aldaghy uaqytta «Q» әrpimen belgileui dúrys qadam dep bilemin. Endi, taghy bir manyzdy mәsele bar. Ol elimizding atauyndaghy "stan" degen artyq buyndy alyp tastau. Sebebi, Batys elderine barghanda bek әurege týsesin. Seni Aughanstan, Pәkstannan kelgendermen shatastyrady. Ári beriden song lankes toptardan eken dep kýdiktenip jatsa, oghan da tang qalugha bolmas. Osy sebepten aldaghy uaqytta biz әlemde «Qazaq» eli atauymen qalyptasuymyz qajet.

Rasul Júmaly, sayasattanushy:

-Búl óte oryndy úsynys. Negizi 90-jyldardan beri bizding týrli mamandarymyz, sarapshylarymyz dәl osy mәseleni kótergen. Bolathan aghalarymyz bastamashy bolghan edi. El atauynyng jazyluynda orys tilining negizge alynghandyghy turaly san ret aityldy. Memleketimizding atauy týrlishe jazylyp keldi. Mysaly, 1999 jylgha deyin «Kazakstan» dep jazylyp keldi. Sol kezdegi pasporttar, qújattar әli kýnge deyin qoldanysta bar. Odan keyin orysshagha sýienip «Kazahstan» dep jazyldy. Múnday týsinispeushilikter ishinara boldy, onyng jasyratyny joq. Al endi múny týbegeyli ózgertetin  uaqyt jetti. Arada 25 jyl ótkennen keyin búl mәselening qayta kóterilip otyrghany dúrys. Kesh te bolsa, jiberilgen qatelikti týzetuimiz kerek.  Bayqasanyz, bizdegi keybir bankter, kompaniyalar osy ýrdiske kóshe bastady.  Egemendik alghan 25 jylda býkil әlemge Memleketimizding atyn «Kazakhstan» dep jazyp keldik qoy. Qate ekenin moyyndaghanymyz dúrys.  

Al «Q» әripine toqtalar bolsaq, әlemdik praktikada «Q» әripi bar. Mysaly Arab memleketterinde barlyq  «Q» әripterin «Q»-men belgileydi. Búl Halyqaralyq standartqa da sәikes. Mysaly, «Qatar» Memleketi «Qatar» dep jazylady nemese Qúrandy da «Q»-MEN belgileydi. Sondyqtan, bizding de osy standartqa auysatyn kezimiz keldi. Onyng ýstine halyqtyng súranysy bar. Odan keyingi mәsele Memleket atauynan «stan» degen tirkemeni alyp tastau. Áriyne, birden qabyldana salar sharua emes.  Oilanyp baryp sheshim shygharatyn, pysyqtap, jan-jaqty kelisetin mәsele. Sondyqtan búl jerde qoghamdyq talqylaular boluy kerek. «Qazaq» atauy dúrysy. Qazaq Respublikasy – The Republic of Qazaq! «Stan» degen ataudyng ózi key kezderi ýlken shatasulargha alyp keledi. «Qazaq» bir bólek, «Qazaqstan» bir bólek. Orys tildiler «Qazaqstan» deydi, qazaq tildiler «qazaq» deydi. Aqyry búl  qoghamnyng ekige jaryluyna sebepker bolady. Qazaq memleketi bolghan son, qazaqtyng bayyrghy jeri bolghan song «Qazaq Respublikasy» boluy kerek-aq. Tipti 1991 jylgha deyin bizding atauymyz «Qazaq Respublikasy» boldy ghoy. «Stan» degen sózding ózi «Memleket» degen maghyna beredi ghoy. Sondyqtan búl qaytalama. «Qazaqstan» degen sózi tura audaratyn bolsaq «Qazaq jeri Respublikasy» bolady.

Dayyndaghan Núrgeldi Ábdighaniyúly

Abai.kz