قر پارلامەنتى سەناتىنىڭ توراعاسى قاسىم-جومارت توقاەۆ قازاقستان (ەلىمىزدىڭ اتاۋى) ءسوزىنىڭ اعىلشىن تىلىندەگى ترانسكريپتسياسىن – «Qazaqstan» دەپ وزگەرتۋگە قاتىستى پىكىرىن ءبىلدىردى.

سەنات سپيكەرى قازاقستان اتاۋىنىڭ اعىلشىن تىلىندەگى نۇسقاسىن «Qazaqstan» دەپ جازۋ دۇرىس ەكەنىن ايتىپ، ءوزىنىڭ «Twitter» جەلىسىندەگى جەكە پاراقشاسىندا بولىسكەن.

«اعىلشىن تىلىندە QAZAQSTAN ەلىمىزدىڭ ۇلتتىق نەگىزىن دۇرىس كورسەتپەك» دەيدى قاسىم-جومارت كەمەلۇلى.

ايتا كەتەيىك، وسىعان دەيىن ەلىمىزدە كەيبىر بانكتەر «ك» ءارىپىنىڭ ورنىنا «Q» ءارىپىن قولدانۋدى باستاپ كەتكەن. ءتىپتى، ءدال وسى ترانسكريپتسيامەن جۇمىس ىستەپ جاتقان اۋە كومپانياسى دا بار.

لينگۆيستەردىڭ پىكىرىنشە، «ق» ءارىپى اعىلشىن تىلىندە «q» (كيۋ) بولىپ جازىلادى ەكەن. سايكەسىنشە «قازاقستان» ءسوزى «Qazaqstan» دەپ وزگەرۋى ءتيىس-ءتىن. 1940 جىلعا دەيىن، قازاق رەسپۋبليكاسىنا كيريليتسا جازۋى ءالى ەنبەگەن كەزدە ەل اتاۋى لاتىن جازۋىنشا «Qazaq»،  «Qazaqstan» دەپ بەلگىلەنگەن ءام جازىلعان. ال «Kazakhstan» دەگەن ءسوز ەشقانداي دا ەلدىك نەگىزدى كورسەتپەيتىن، ورىس تىلىندەگى «كازاحستان» اتاۋىنىڭ تىكەلەي ترانسليتەراتسياسى عانا بولعان.

سونىمەن «Qazaqstan» با، الدە «Kazakhstan» با؟ ساراپشىلار «Abai.kz» پورتالىنا پىكىر ءبىلدىردى.

مۇرات ابەنوۆ، قوعام قايراتكەرى:

-دۇرىس توقاەۆتىكى! Əرينە Qazaqstan! تاۋەلسىزدىكتىڭ 25 جىلىندا پاسپورتتاعى قاتەلىكتى تۇزەتۋگە شامامىز جەتەتىن شىعار؟! قازاق تىلىندە «قازاق» دەپ جازىلعان عوي.تەك ءاۋ باستا اسىعىستىقپەن قاتە جىبەرگەن. تۇپكى دۇرىس نۇسقاسى ەمەس، ورىس تىلىندەگى اۋدارماسىن جازىپ جىبەرگەن. ارينە، مۇنى سىناپ، ىستەيتىن باسقا دۇنيە جوقتاي، اقشانى بوسقا شاشامىز با دەيتىندەر دە تابىلادى. ايتا بەرسىن. ىستەۋ كەرەك. بىرتىندەپ-بىرتىندەپ اۋىسامىز.

قۋاندىق شاماحايۇلى، تاۋەلسىز جۋرناليست:

-قازاقستان اتاۋىن لاتىن ارپىندە «Q» ارپىمەن جازعانىن ءوز باسىم يگى قادام سانايمىن. سەبەبى، كەزىندە الاش كوسەمدەرى قازاق اتاۋىندا وسى ءارىپتى قولدانعان ءداستۇر بار. لاتىن ءالىپبيىن قولدانعان ەجەلگى ۇردىسىمىزدە دە بار دۇنيە. سوندىقتان، الداعى ۋاقىتتا «Q» ارپىمەن بەلگىلەۋى دۇرىس قادام دەپ بىلەمىن. ەندى، تاعى ءبىر ماڭىزدى ماسەلە بار. ول ەلىمىزدىڭ اتاۋىنداعى "ستان" دەگەن ارتىق بۋىندى الىپ تاستاۋ. سەبەبى، باتىس ەلدەرىنە بارعاندا بەك اۋرەگە تۇسەسىڭ. سەنى اۋعانستان، پاكستاننان كەلگەندەرمەن شاتاستىرادى. ءارى بەرىدەن سوڭ لاڭكەس توپتاردان ەكەن دەپ كۇدىكتەنىپ جاتسا، وعان دا تاڭ قالۋعا بولماس. وسى سەبەپتەن الداعى ۋاقىتتا ءبىز الەمدە «Qazaq» ەلى اتاۋىمەن قالىپتاسۋىمىز قاجەت.

راسۋل جۇمالى، ساياساتتانۋشى:

-بۇل وتە ورىندى ۇسىنىس. نەگىزى 90-جىلداردان بەرى ءبىزدىڭ ءتۇرلى ماماندارىمىز، ساراپشىلارىمىز ءدال وسى ماسەلەنى كوتەرگەن. بولاتحان اعالارىمىز باستاماشى بولعان ەدى. ەل اتاۋىنىڭ جازىلۋىندا ورىس ءتىلىنىڭ نەگىزگە الىنعاندىعى تۋرالى سان رەت ايتىلدى. مەملەكەتىمىزدىڭ اتاۋى تۇرلىشە جازىلىپ كەلدى. مىسالى، 1999 جىلعا دەيىن «كازاكستان» دەپ جازىلىپ كەلدى. سول كەزدەگى پاسپورتتار، قۇجاتتار ءالى كۇنگە دەيىن قولدانىستا بار. ودان كەيىن ورىسشاعا سۇيەنىپ «كازاحستان» دەپ جازىلدى. مۇنداي تۇسىنىسپەۋشىلىكتەر ءىشىنارا بولدى، ونىڭ جاسىراتىنى جوق. ال ەندى مۇنى تۇبەگەيلى وزگەرتەتىن  ۋاقىت جەتتى. ارادا 25 جىل وتكەننەن كەيىن بۇل ماسەلەنىڭ قايتا كوتەرىلىپ وتىرعانى دۇرىس. كەش تە بولسا، جىبەرىلگەن قاتەلىكتى تۇزەتۋىمىز كەرەك.  بايقاساڭىز، بىزدەگى كەيبىر بانكتەر، كومپانيالار وسى ۇردىسكە كوشە باستادى.  ەگەمەندىك العان 25 جىلدا بۇكىل الەمگە مەملەكەتىمىزدىڭ اتىن «Kazakhstan» دەپ جازىپ كەلدىك قوي. قاتە ەكەنىن مويىنداعانىمىز دۇرىس.  

ال «ق» ارىپىنە توقتالار بولساق، الەمدىك پراكتيكادا «ق» ءارىپى بار. مىسالى اراب مەملەكەتتەرىندە بارلىق  «ق» ارىپتەرىن «Q»-مەن بەلگىلەيدى. بۇل حالىقارالىق ستاندارتقا دا سايكەس. مىسالى، «قاتار» مەملەكەتى «Qatar» دەپ جازىلادى نەمەسە قۇراندى دا «Q»-مەن بەلگىلەيدى. سوندىقتان، ءبىزدىڭ دە وسى ستاندارتقا اۋىساتىن كەزىمىز كەلدى. ونىڭ ۇستىنە حالىقتىڭ سۇرانىسى بار. ودان كەيىنگى ماسەلە مەملەكەت اتاۋىنان «ستان» دەگەن تىركەمەنى الىپ تاستاۋ. ارينە، بىردەن قابىلدانا سالار شارۋا ەمەس.  ويلانىپ بارىپ شەشىم شىعاراتىن، پىسىقتاپ، جان-جاقتى كەلىسەتىن ماسەلە. سوندىقتان بۇل جەردە قوعامدىق تالقىلاۋلار بولۋى كەرەك. «قازاق» اتاۋى دۇرىسى. قازاق رەسپۋبليكاسى – The Republic of Qazaq! «ستان» دەگەن اتاۋدىڭ ءوزى كەي كەزدەرى ۇلكەن شاتاسۋلارعا الىپ كەلەدى. «قازاق» ءبىر بولەك، «قازاقستان» ءبىر بولەك. ورىس تىلدىلەر «قازاقستان» دەيدى، قازاق تىلدىلەر «قازاق» دەيدى. اقىرى بۇل  قوعامنىڭ ەكىگە جارىلۋىنا سەبەپكەر بولادى. قازاق مەملەكەتى بولعان سوڭ، قازاقتىڭ بايىرعى جەرى بولعان سوڭ «قازاق رەسپۋبليكاسى» بولۋى كەرەك-اق. ءتىپتى 1991 جىلعا دەيىن ءبىزدىڭ اتاۋىمىز «قازاق رەسپۋبليكاسى» بولدى عوي. «ستان» دەگەن ءسوزدىڭ ءوزى «مەملەكەت» دەگەن ماعىنا بەرەدى عوي. سوندىقتان بۇل قايتالاما. «قازاقستان» دەگەن ءسوزى تۋرا اۋداراتىن بولساق «قازاق جەرى رەسپۋبليكاسى» بولادى.

دايىنداعان نۇرگەلدى ابدىعانيۇلى

Abai.kz