Kezinde 2011 jyly Múhtar Shahanov bastaghan últ ziyalylarynyn    Konstitusiyadan  qazaq tiline túsau bolyp kele jatqan 7 baptyng 2-shi tarmaghyn alyp tastau turaly talabyn ondaghan myng adam qoldaghany belgili.  Biraq, Kremlige qarap orazasyn ashatyn bizding biylikting  búl halyq talabyn oryndaugha shamasy jetpedi.  Atazandaghy  7 baptyng 2-shi tarmaghyn alyp tastamay qazaq tilin damytamyz degen – naghyz kózboyaushylyq, halyqty aldau!  Búny dәleldep,  kezinde  birneshe maqala da jazghan edik.  “ATA ZANDY ÓZGERTPEY, TILDI ÝIRENU – SUGhA TÝSPEY JÝZUDI ÝIREN DEGENMEN BIRDEY…” http://www.qazaquni.kz/?p=8911 3

Al biylikke qosylyp ketip, qazaq ziyalylarynyng talabyna – qazaq tiline – qazaq mýddesine qarsy shyqqandardyng ishinde  belgili jurnalist Gýljan Erghaliyeva bastaghan biraz «ziyalylar»  bar eken!  Sonymen birge  «Adam qúqyghy jәne zandylyqty saqtau jónindegi qazaqstandyq halyqaralyq buro diyrektorynyng mindetin atqarushy Roza Aqylbekova, Qazaqstan Media Aliyansynyng tóraghasy Ádil Jәlelov degen,  «Aman-saulyq» qoghamdyq qorynyng preziydenti Baqyt Týmenova, Qúqyqtyq sayasatty zertteu ortalyghynyng atqarushy diyrektory Nazgýl Erghaliyeva,  sayasattanushy Ádil Núrmaqov,  «Algha!» partiyasynyng tóraghasy  Vladimir Kozlov, jurnalist Sergey Duvanov,  «Ádil sóz» halyqaralyq sóz bostandyghyn qorghau qorynyng preziydenti Tamara Qaleeva  t.b.  qol qoyypty…

Adam qúqyn saqtaghysh Aqylbekovagha qazaqtyng qúqy –qazaq tilining qúqy kók tiyngha keregi joq ekenin kórsetti. Kóringen jerge túmsyghyn súghyp, zang aitqysh Baqyt Týmenova  ýshin qazaq tilining tórge shyghuy zansyz eken…  «Ádil» degen attan sadagha ketkir, ana bir ekeuding óz ana tilderine әdiletsizdik jasap otyrghandary da milaryna kirmeytin bolar… Qúqyqttyq sayasatty zerttegish taghy bir Erghaliyevanyng (Nazgýl), tek óz jeke bastaryna paydaly bolsa ghana «shyndyq» izdegish jurnalister Sergey Duvanov, Igori Vinyavskiy, Tamara Kaleevalardyng jәne jogharyda aty atalghandardyng barlyghynyng tirligi «as bolsa –bizge, tas bolsa –ózgege» ústanymymen ghana ómir sýru ekeni elge belgili bolyp qalghan qazir. Qalghan qazaq tiline qarsylardy  bir-bir úiymnyng basshylary bolsa da jygha tanymadyq…

 Al anqau elge  «oppozisiyashy» kórinip  jýrgen,  aqyry  «Svoboda slova» gazetin  biylikke satyp jiberip,  býginde belgili qaysar sayasatker  Ghalymjan Jaqiyanovtyng otbasynyng sonyna týsip alyp,   sotqa berip  jýrgen Gýljan Erghaliyeva qazaq tiline qarsy hatqa qol qoyyp túryp, әkesi Alashtyng arda aqyny Hamit Erghaliyevting әruaghyn oilamady ma eken deysin.  Biraq, býkil әlemge  internet arqyly tyrjalanash  denesin kórsetip eldi shoshytqan, belgili  telejurnalist Serik Abas-shah  jazghanday,  «aqynnyng qyzy dambalsyz» «jalanash kempirde» neghylghan últtyq mýdde bolsyn…  Al 2009 jyly  bizben birge  Respublika sarayynda  «Memlekettik til» mitingisine qatysyp, sóz sóilegen «Algha» partiyasy tóraghasy    Vladimir Kozlov bolsa, ekijýzdilik tanytyp, qazaq tiline qarsy qayrat kórsetip jýrgeni әshkere boldy. Al Kozlovtyn  bas qojayyny Múhtar Ábilәzovtyng kezinde 138-ding hatyna ashyq qarsy shyghyp, baspasózde hat jazghany mәlim. Sol kezde ghoy, keyin qanatty sózge ainalyp ketken «bizding orysqúl biylikten ainymaytyn orysqúl oppozisiyamyz bar» degen sózdi aityp jýrgenimiz.. Sondyqtan bolar, kezinde Kozlovtyng qolynan jem jep ýirengen,  onyn  últshyldargha qarsy qoyyp jýrgen  biraz «oppozisionerleri» qojayyndaryna jaghynu ýshin  138-ding hatyna qol qoymay qashqan kezde: «ol 138-ding haty biylikting tapsyrmasy» degen beyshara jeleulerin  betperde qylghan edi…   Osylay   qayratker Serik Saparghaly aghanyng arqasynda  biraz «anqau elge aramza  moldalar»  su betine shyghyp jatyr…

«Qazaq ýni»  gazeti 2004 jyly  (ol kezde «Jas qazaq ýni») Parlamentte  qazaq tiline qarsy shyqqan deputattardyng tizimin jariyalap,   eldi dýr silkindirgen edi.  Biz 2014 jyly, on jyl ótken song sol tizimdi qayta jariyaladyq,  últtyq mýddege satqyndyq jasaghandardyng esimderin internette qaldyru ýshin… Aytqanday-aq,  olardyng attary  suretterimen birge…internette  jayylyp ketti.   Endi , mine, qazaq tiline qarsy shyqqandardyng taghy bir  shoghyryn tanyp alynyzdar.

Qazaq tiline qarsy atalmysh «Ashyq hatqa» keleyik.

«Qazaqstan Respublikasynyn azamattaryna, Preziydent Núrsúltan Nazarbaevqa, (sol kezdegi) Premier-ministr Kәrim Mәsimovke, Parlament Senatynyn búrynghy spiykeri Qayrat Mәmiyge, Parlament Mәjilisinin spiykeriri bolghan marqúm  Oral Múhamedjanovqa  arnaghan  Ashyq hat:

Qúrmetti otandastar!

Qazaq tilinin rólinin kýsheni men Qazaqstandaghy orys tili mәrtebesinin ózgerui turaly qazaqtildi ziyaly qauym tobynyn jazghan haty bizdi bey-jay qaldyra almady. Bizdin oyymyzsha, úsynylyp otyrghan jol tym radikaldy jәne qogham ómirine keri baghyttaghy týbegeyli ózgerister әkelui mýmkin.
Konstitusiyadan orys tilinin mәrtebesine qatysty normany alyp tastau, әsirese, búl is-әreketti asyghys-ýsigis jýrgizu qoghamdaghy shiyelenistin órshuine, últaralyq qarym-qatynastyn úshyghuyna, tildik negizde bóle-jara qarap, shettetuge, jappay emigrasiya men ózge de týytkildi mәselelerge әkelip soghady. Múnyn bizdin milliondaghan azamattarymyzgha, Qazaqstannyn iygiligi ýshin ómir boyy ter tókken birqatar otandastarymyzgha onay tiymesi anyq.
Tildi mengeruge shaqyru shettetu, ksenofobiya jәne qoghamda astan-kesten ózgerister jasau arqyly emes, aghartushylyq qasiyetter men shydamdylyq erejelerinin negizinde, aldynghy qatarly әlemdik tәjiriybenin eskeriluimen jýrgizilui tiyis. Biz týptep kelgende órkeniyetti jәne syndarly is-әrekettin ghana dúrys nәtiyje bere alatynyna esh kýmәndanbaymyz. 
Qazaqstan últy men tegine qaramastan barlyq azamaty ten mýmkindikke ie memleket jәne keleshekte osylay bolyp qala da bermek. Bizdin payymdauymyzsha, últaralyq túraqtylyqty saqtau jәne ten qúqyqpen qamtamasyz etu – respubliykanyn qazirgi jәne bolashaq azamattary ýshin manyzdy mindetterdin biri" - dep,  negizgi jandy jarany  jabuly qaldyryp, janay shauyp, jalpylama soghady.

Odan song  «Sonymen qatar, biz qazaq tilinin róli, manyzdylyghy jәne mәrtebesi nyghan qajet dep sanaymyz. Qazaq tilin býkil el azamattarynyn jetik bilui jolynda memleket ózinin evolusiyalyq resurstaryn iske qosa alady dep senemiz»-dep alyp,  138-ding hatynyng naqty, zandy  talaby bolmasa, eshqashanda eshqaysysy iske aspaytyn jalang didaktikany, 25 jylda bireui de nәtiyje bermegen  sharalar  men «aqyl-kenesterdi» tizip shyghady.

Sonymen, qazaq tiline qarsy shyqqandarmen tanys bolynyzdar:

Roza Aqylbekova, Adam qúqyghy jәne zandylyqty saqtau jónindegi qazaqstandyq halyqaralyq buro diyrektorynyng mindetin atqarushy,
Tamara Qaleeva, «Ádil sóz» halyqaralyq sóz bostandyghyn qorghau qorynyng preziydenti,
Gýljan Erghaliyeva, Guljan.org media jobasynyng bas redaktory,
Sergey Duvanov, tәuelsiz jurnalist,
Ádil Jәlelov, Qazaqstan Media Aliyansynyng tóraghasy,
Baqyt Týmenova, «Aman-saulyq» qoghamdyq qorynyng preziydenti,
Nazgýl Erghaliyeva, Qúqyqtyq sayasatty zertteu ortalyghynyng atqarushy diyrektory,
Vladimir Kozlov, «Algha!» partiyasynyng tóraghasy,
Ádil Núrmaqov, sayasattanushy,
Tatiyana Trubacheva, «Golos Respublikiy» gazetining bas redaktory,
Anastasiya Novikova, «Respublika» mulitiymedia jobalarynyng redaktory,
Vyacheslav Abramov, jurnalist,
Igori Bratsev, MediaNet halyqaralyq jurnalistika ortalyghynyng diyrektory,
Irina Mednikova, Qazaqstannyng Jastar aqparattyq qyzmetining diyrektory,
Diana Medvednikova, Soltýstik Qazaqstan qúqyqtyq media-ortalyghynyng diyrektory,
Igori Vinyavskiy, «Vzglyad» gazetining bas redaktory,
Aleksey Gostev, «Vzglyad» gazetining bas redaktorynyng orynbasary,
Aleksandr Klushev, Qazaqstan diny birlestikteri assosiasiyasynyng tóraghasy,
Elivira Vatlina, Qazaqstan Balalar Qory basqarmasynyng tórayymy,
Evgeniya Kozyreva, Feministik liga preziydenti,
Nadejda Gladyri, «Podrugiy» daghdarystyq ortalyghy,
Farida Suleeva, «Gazeta dlya rodiyteley», «Qaryz ben Paryz» basylymdarynyng redaktory,
Valentina Ragoza, «Amulet» qoghamdyq birlestigining diyrektory,
Oleg Soskiyn, «Otkrytyy miyr» qoghamdyq aqparattyq ortalyghynyng diyrektory,
Andrey Sviridov, tәuelsiz jurnalist.

Mine, biyl  Qazaqstannyng Tәuelsizdik alghanyna 25 jyl – shiyrek ghasyr bolsa da,  memlekettik tili әli  nan súrap jey almaytyn jaghdayda qaluyna jantalasyp, janyn salghandardyng esimderi!

Eshkim de, eshnәrse de úmytylmaydy!

Qazybek ISA

qazaquni.kz