Sona-a-au, elimiz egemendik alghan, yaghny tariyhqa ketken jiyrmasynshy ghasyrdyng toqsanynshy jyldarynyng basynda, qazaq tili memlekettik mәrtebesin alghan tústa kәsiporyndarda, mekemeler men úiymdarda qazaq tili ýiirmeleri ashylyp, tipti kenes dәuirining yqpalymen orystildi bolyp ketken otbasylar da ana tilin ýirenuge bet búryp, әbden tilge susyndap qalghan halyq jappay belsendilik tanytyp, jýieli júmys jandanyp sala berip edi. Kerek deseniz, qaladaghy jolaushy tasymaldaytyn kólik avtobus pen trolleybustarda da ayaldama attary qazaq tilinde habarlanyp bir erekshe qúlshynys payda boldy. Biraq kenetten osy júmystardyng bәri pyshaq keskendey sap tiylyp, memlekettik manyzy bar shara tek uaqytsha nauqanshylyqqa ainalghanyn sonda ghana úqtyq.

Sodan beri memlekettik til mәselesin tek oqtyn-oqtyn aityp qoimen kelemiz. Áytse de, bir anyghy - til mәselesi esh bitpeytin taqyryp bolyp qala beredi.

Búl jerde, mening baghanadan beri memlekettik til mәrtebesin shiyrlatyp otyrghanda aitpaghym, ózining tughan ana tiline degen qadirmendi qazaq aghayynnyng nemketti qaraytyny jýrekti syzdatady. Jany qazaq, tәni qazaq bauyrymyzdyn, eng ardaqtysy- ana tiline degen qúrmetining joqtyghyna qayran qalasyn.

Jaqynda bir ózekti órter ókinishti jaytty estip kónilim qúlazydy. Mektep oqushylary birinshi toqsandy sәtti ayaqtap, demalysqa shyqqan kez edi. Balalarymdy qydyrtpaq oimen Astana qalasyndaghy «Baldәuren» oiyn-sauyq ortalyghyna ertip bardym. Sol ortalyqtyng ishinde jasóspirimderge qazaq, aghylshyn, orys tilinde dәris beretin «Balalardy damytu ortalyghy» ýiirmesi júmys jasaydy eken. Sonyng ishindegi qyzmetkermen til ortalyghy jóninde әngimelese kettim. Baqsaq, janaghy ortalyqqa bir jas qazaq kelinshek kishkentay balasyn til ústartugha әkeletin kórinedi. Jas kelinshek kele sala tәrbiyeshilerge: «Mening balammen qazaqsha sóilespender, qazaqsha bir auyz til qatpandar. Balamnyng qazaqsha sóilegenin, bilgenin estigim kelmeydi» dep azarda-bezer bolady eken. Sonda búl, óz-ózinen jeringen qay qazaq eken deysin. Múnday kereghar jayttar kýndelikti ómirde jii kezdesetini ras. Sonda deymin-au, óz qandasyng ana tilinen jerip túrsa, ózge últqa qoyar qanday kinә bar?

Búdan shyghar qorytyndy әri toqsan auyz sózding tobyqtay týiinin aitayyn. Atatýrik óz úrpaqtaryna «Týrik azamaty - sen týrik bolyp tughandyqtan da baqyttysyn» degen eken. Týsine bilgen adamgha osy bir auyz sózding astarynda qanshama maghyna jatyr.

Al japondyqtar «Elding úyaty, namysy, tili - әrbir japondyqtyng úyaty, namysy» dep jastardyn, balalarynyng qúlaghyna qúiyp otyrady eken.

Osy orayda qazaq halqynyng últ ústazy A. Baytúrsynov: «Tili joghalghan últtyng ózi joghalady» dese, filosof aqyn Q. Myrzaliyev aghamyzdyng "Ana tilin-aryng búl, Úyatyng bop túr bette» degen qanatty sózderin qalaysha úmytamyz.

IYә, kónilge demeu bolarlyq bir mәsele-biylghy mektep tabaldyryghyn attaghan býldirshinderding 89 payyzy qazaq synybynyng qataryn tolyqtyrdy. Endi bir on jyldan keyin memlekettik tilding naghyz janashyr úrpaqtary keledi. Solardyng zamanynda qazaq tili ógeysimey tórge shyghady. Sonda janaghy kelinshektin, sol sekildi ana tiline qyryn qaraghandardyng balalary qoghamnan shettetilip, qazaq tilin bilmegeni ýshin ata-anasyna laghynet aitatyn kýn tuatynyna men kәmil senemin.

Siz ne deysiz, aghayyn?

tilalemi.kz