Senbi, 23 Qarasha 2024
Dey saldym-au 4009 0 pikir 11 Qantar, 2017 saghat 12:13

JOLPOL TAYaQSYZ-AQ "QYRYP" JATYR...

2017 jyldyng basy birshama ózgeristerge úshyraghan zang normalarymen elding esinde qalatyn boldy. Sonyng ishinde jol polisiyasynyng qyzyl tayaqty ústamaytyn bolghany kóptegen saualdardy tudyryp, mәselening mәn-jayyn biluge qúmartqandar kóp. «Tayaqty nege alyp tastady?» Polisiya qyzmetkerining kólikti qolmen toqtatugha qúqyghy bar ma, joq pa? Qanday jaghdayda polisiya kólikti toqtata alady?» degen siyaqty san-myng saual qaumalap túr.

Eng aldymen bizding elimizdegi jol polisiyasynyng qyzmeti halyqaralyq standarttargha sәikestendirilude ekendigin algha tartqan dúrys bolar. Múndaghy basty qaghida: adam faktoryn barynsha boldyrmau, yaghny jemqorlyqty boldyrmaugha jaghday jasau. Jasyratyny joq jol polisiyasy tayaghyn kótergennen-aq jýrgizushi qújattaryn emes, qarajatyn dayynday bastaytyn bolghan. Az-maz aqshany polisiyanyng qaltasyna salyp jiberse bolghany eshqanday jol erejesin búzbaghan bolyp shygha keledi. Keremet siqyr dersiz! Onay olja izdegen polisiyalar jol toruyldaudan bir tanbaydy. Al qala ishinde baghdarshamdar istemey, kólik keptelisi bolyp jatqan jerden olardy birden tappaysyz.

Álbette jemqorlyqtyng damuy tútas memleketting qarqyndap damuyna kedergi keltiredi. Jol boyyndaghy jemqorlyqty boldyrmaudyng eng jaqsy joly – jol polisiyasy men kólik jýrgizushining betpe bet jolyqpauy, yaghny jol erejesin búzu faktilerin polisiya jýrgizushige jaqyndamay-aq tirkeuge alyp, aiyppúl salu jәne qajetinshe qúzyrly mekemelerge jóneltu. Telearnalardan uaghyzdap jýrgen «aqyldy qala» qaghidasynyng bir úshy osynda jatyr. Jol qozghalysyn retteu kezinde kóshe boyyndaghy beyne jәne foto kameralardyng kómegine, avtomattandyrylghan retteu qúraldaryna jýginu. Shyntuaytyna kelgende osy engizilgen halyqaralyq standart normalary qarapayym halyq ýshin óte tiyimdi bolmaq. Sebebi, әrbir kólik jýrgizushi jol polisiyalarynyng jóndi-jónsiz, tipti dәlelsiz kinә taghyp toqtata beretinin jaqsy biledi jәne jol polisiyasynda jemqorlyqtyng tym qatty beleng alghanyn ministr Qasymov myrza da moyyndaghan bolatyn. Endigi kezekte anyq dәlelderi bolmasa jol polisiyasy óz kózqarasyna ghana sýienip aiyp tagha almaydy degen sóz, ol az deseniz kóshede kólikti toqtatyp, jýrgizushimen betpe bet sóilesip, bet aldy hattama toltyrghany ýshin de jauapty bolmaq.

Alayda jana zang normalaryn, memleketting kózdep otyrghan halyqaralyq standart talaptaryna sәikestendiru sayasatyn polisiya qyzmetkerlerining ózi de týsinbegen synayly. 2017 jyldyng 3-qantarynda-aq jer jerden jol polisiyasy tayaqsyz qolmen kólikterdi toqtatyp jatqanyn kórdik. Tashkent-Shymkent tasjolynyng boyynan jol toruyldaghan 5-6 JPP qyzmettik avtokóligin bayqadym. Al Shymkent qalasynda Kóktem móltek audanynyng qaltarysynda taghy bir JPP qyzmettik avtokóligi akkumulyatorgha jalghanghan radar qúralymen «jyldamdyq asyrdyn» degen syltaumen kólikterdi jappay toqtatyp jatqanynyng kuәsi boldym. Ayta keterlik jayt, qala ishinde 40 km jyldamdyqpen jýru belgileri qoyylghan tústarda JPP qyzmetkerleri jii toruyldaydy. Al, olar núsqap otyrghan belgi ne jasyryn, ne tek qarsy baghytqa ghana kórinip túrady. Osynday kórinis Kóktem móltek audanynda 2017 jyly 3-qantarda keshki 17-25 shamasynda memlekettik nómiri Y225KP JPP qyzmettik avtokóligin tizgindegen polisiyalarda da bayqaldy. Olar kelispeushilik bildirgen jýrgizushilerge hattama toltyra bastaghanymen ekinshi danasyn beruden bas tartty. Ózderin tanystyrudy da úmytyp ketti. Osynyng ózi-aq olardyng zangha qayshy әreket etip túrghanyn kórsetedi.

Taghy bir aqylgha syimaytyn polisiya әreketi ereje búzdy dep tanyghan kólikti artynan qylmysker qughanday qughyngha saluy. Kez kelgen jol jiyegine toqtauyna mәjbýr etui. Saldarynan óte qauipti jaghdayda jýrgizushi JPP qyzmetkerimen tildesuge mәjbýr bolady. Kóbinese shydamsyzdyq tanytqan kólik ishindegi jolaushylar syrtqa shygha bastady. Joldan ótken auyr kólikterding jyldamdyghymen adamdardyng apatqa úshyrauy da ghajap emes. Qyzmettik kólikpen qughyn úiymdastyrmau jәne jol jiyeginde eshkimge qauip tudyrmau ýshin de jol erejesine qatysty halyqaralyq standart normalarynda shekteu qoyylghan. Búl qaghidany da bizding JPP qyzmetkerleri týsinbeytin synayly. 2017 jyldyng 10-qantarynda saghat 12-30 shamasynda Lenger-Shymkent tas jolynyng boyynan memlekettik nómiri Y211KP JPP qyzmettik avtokóligimen qughyn úiymdastyrdy. Jýrgizushige taqqan aiyby – tútas syzyqty elemey basyp ozu әreketin jasadynyz deydi. Áytse de jol boyynda eshqanday syzyq belgileri kórinbedi. Kelispeushilik bildirgen jýrgizushige hattama toltyrghanymen búlar da ekinshi danasyn beruden bas tartty. Hattamagha qol qoydyrmady. Hattama mәtinimen tanystyrmaq týgil ózderin de tanystyrghan joq. Biraq «jaghdayynyzdy aitsanyz jiberemiz ghoy» degen sózben syrghytpalady.

Bir ókinishtisi, bizding polisiya qyzmetkerleri jýrgizushiler olargha jaghdayyn aityp jalynuy, jaghympazdanuy mindetti dep týsinedi-au. Shyntuaytynda jol polisiyasy jýrgizulerdi jalynyshty qylugha emes, kersinshe sol qauymgha qyzmet qylugha tiyisti emes pe?. Óz qúqyghyn jaqsy bilip túrghan jýrgizushi qay jerimen jaghdayyn aityp jalynugha tiyisti, nege polisiyagha jaghympazdanuy kerek. Árkim óz qúqyghy ayasynda qyzmetin atqarsa jәne jauapkershilik tanytsa bolmas pa?

Sóz sonynda qarapayym halyq óz qúqyghyn eshkimge búzdyrmauyn, sol ýshin jan-jaqty aqparttargha jetik bolularyn súraghym keledi. Jemqorlyqty joy eng aldymen qarapayym halyqtyng nazarynda bolugha tiyis. Para beru jәne alu, soghan iytermeleu qylmys ekenin әrkim ishtey týsiner bolsa, memleketimizdi damytpay, shyrmap alghan torday qúrsap tastaghan jemqorlyqtan aiyghar edik.

Gýljan Iztay

Abai.kz

 

0 pikir

Ýzdik materialdar

Syni-esse

«Talasbek syilyghy»: Talqandalghan talgham...

Abay Mauqaraúly 1465
Bilgenge marjan

«Shyghys Týrkistan memleketi beybit týrde joghaldy»

Álimjan Áshimúly 3236
Birtuar

Shoqannyng әzil-syqaqtary

Baghdat Aqylbekov 5373