Qazaqtyng әigili kýishi-kompozitory, dәulesker dombyrashy Núrghisa Tilendiyev jayly shaghyn estelik-syr  

Azanghy astyng dastarqanyn jinastyryp jatqanymda atanyng meni shaqyrghan dauysyn estip, bólmesine bardym.

– Balam, maghan telefon men telefon nómirleri jazylghan dәpterdi әkelgin. Nege ekenin bilmeymin, býgin erteli beri әlgi qalqanqúlaq qayta-qayta esime týsip otyr. Ózime tartqan shataq neme edi, aman-esen be eken, soghan habarlasayyn, – dedi.

– «Qalqanqúlaq» degen kim? – dep súradym. «Sony da bilmeysing be» degendey ata maghan tanyrqay qarady. Menin, shynymen, habarsyzdyghymdy týsingendey:

– Ol Núrghisa emes pe?! – degende, eriksiz kýlip jiberdim.

Sebebi, danghayyr ataghy bar, әnderi erteli-kesh júrttyng auzynan týspeytin el ardaghy bolyp jýrgen adamdy kishkentay bala qúsatyp jibergeni qyzyq estildi.

– Áy, balam, nege kýlesin? – Nege kýlip túrghanymdy bilip túrsa da, beykýnә qalyppen anqaulana qalatyn osy bir әdeti ghajap-aq! – Onyng qúlaghy – erekshe asyl qúlaq! Gharyshtan ba, ghayyptan ba, әldebir jaqtan keletin siqyrly ýndi biz esty almaymyz. Ol estiydi. Qúlaghy tura dybys tartqysh radar sekildi qalqiyp túrady. Jasaghan iyem ony solay airyqsha etip, ózgege úqsatpay dara jaratqan. Ol – qasiyet shalghan daryn iyesi! – dep ata kózderi úshqyn shasha qyzyna sóiledi.

...Keyin Núragha – Núrghisa Tilendiyev jayly talay shygharma, maqalalardy oqydym. Zamanymyzdyng úly sazgeri, qazaq halqynyng ónerdegi jaryq júldyzy turaly qansha jazylyp, qansha aitylsa da, kóptik etpeydi. Aldaghy uaqytta da talay qyr-syrlary, qaytalanbas tabighaty, eren talanty jayly әli jana dýniyelerding jaryqqa shygharyna eshbir kýmәnim joq. Áytse de, atanyng jýreginen shymyrlap shyqqan sonau erekshe sózderi, meyirim-yqylasqa toly qyzyq teneui, kýni býginge deyin ózge aitpaghan madaqtay, basqa bere almaghan biyik baghaday seziledi de túrady.

...1998 jyly Qarasay babanyng 400 jyldyq toyynda jýzdegen kiyiz ýy tigilip, tamasha baghdarlamalar jasalyp, alys-jaqyn elderden meymandar kelip, úlan-asyr toy ótip jatty. Sonda Almaty oblystyq Mәdeniyet basqarmasynyng bastyghy Kýlimhan Jәishibekova maghan:

– Býgin Núrghisa agha «Otyrar sazymen» konsert beredi eken, – dedi.

– Agha kópten beri syrqattanyp auruhanada jatyr ghoy, – dedim.

– Auruhanadan әdeyi kelipti, «Qarasay babamnyng toyyna shashu shashamyn» depti, qasynda dәrigerleri bar. Qazir ana-a-au kiyiz ýide, – dep tau jaqty kórsetti.

Kýlimhan ekeumiz «qaytsek te aghagha sәlem berip, jýzin kórip shyghayyq» dep, solay qaray tartyp kettik. Konsert bolatyn jer – qonaqtar otyrghan qaz-qatar tigilgen kiyiz ýilerden aulaqta, tau etegine arnayy sahna jasalyp, otyratyn oryndar әzirlengen eken. Keluin keldik, biraq aghagha kiru, biz oilaghanday, onay bolmady. Kiyiz ýiding aldynda túrghan jigitter: «Kiruge bolmaydy, mazasyn almanyzdar», – dep jolatpady. Jalynyp-jalbarynyp, ótinishting nebir týrin aityp jatyp, aqyry bir minutqa әreng kirgizdi.

Agha kresloda frakpen otyr eken. Auru kimdi jýdetpeydi, syrqat әbden mendep, azyp, óni bop-boz bolyp ketipti. Aghanyng ata jaqsy kóretin qúlaghynan kýn kórinip túr. Kýlimhan jaqyn qaryndasy bolghandyqtan «aghalap» baryp amandasty. Men qazaqshalap iyilip sәlem saldym. Tanymas dep oilap edim:

– Raqmet, ainalayyn! Batyr agham Bәukenning aruaghy jebep, mandayyna bersin! – dep tilek aitty. Kózime jas toldy. Raqmet aityp, qoshtasyp shyghyp kettik te, endi konsertti kýttik. «Yapyr-ay, agha tym әlsiz kórindi, orkestrdi qalay basqarady?» dep qobaljyp otyrdyq. Konsertke Elbasy ózi arnayy kelip qatysty.

Núrghisa aghany qoltyqtap әkelip, diriyjerding tepkishegine shyghardy. Agha eki qolyn qúlashtay jayyp, joghary kótergende... O, Jaratqan! Tura qiyagha samghaytyn qyranday lezde qanattanyp, kórer kózge ózgerip sala berdi. Kýy artynan kýy ketti. «Mahambet», «Ata tolghauy», «Faraby sazy», «Aqqu»... Nebir úshqyr oidy, eng nәzik sezimdi, jýrek tórindegi armandy, erlikti, órlikti, erkindikti qúdiretti sazben, siqyrly ýnmen jetkizip, tamshydan – teniz, úshqynnan órt tudyryp jatqanday әser berdi. Átten, әtten, Qúday taghala aqyn-jazushylyq daryn bergen bolsa, sol kórinisterdi, sol ghajayyp ýndi sózben kesteler edim-au... Núraghannyng sondaghy konserti el-júrtymen qoshtasuynday, halqyna degen býkil sýiispenshilik meyirimin sarqyp bergen songhy konsert boldy. Myndaghan adamnyng jýreginde esten ketpes sol ghajayyp beynesi saqtalyp qalghany aqiqat.

«Otyrar sazy» orkestrining konsertterin keyin de talay kórdik. Agha túrghan túghyrgha nebir diriyjerler shyqty, orkestrdi basqarghan boldy. Biraq... IYә, biraq «Otyrar sazynyn» jany, ruhy Núr-aghamen birge ketkendey, әiteuir basty bir tetik jetpeydi de túrady. Aqqusyz kóldey jadaghay kórinedi...

Zeynep AHMETOVA

 («BABALAR AMANATY» kitabynan alyndy)

Abai.kz