قازاقتىڭ ايگىلى كۇيشى-كومپوزيتورى، داۋلەسكەر دومبىراشى نۇرعيسا تىلەنديەۆ جايلى شاعىن ەستەلىك-سىر  

ازانعى استىڭ داستارقانىن جيناستىرىپ جاتقانىمدا اتانىڭ مەنى شاقىرعان داۋىسىن ەستىپ، بولمەسىنە باردىم.

– بالام، ماعان تەلەفون مەن تەلەفون نومىرلەرى جازىلعان داپتەردى اكەلگىن. نەگە ەكەنىن بىلمەيمىن، بۇگىن ەرتەلى بەرى الگى قالقانقۇلاق قايتا-قايتا ەسىمە ءتۇسىپ وتىر. وزىمە تارتقان شاتاق نەمە ەدى، امان-ەسەن بە ەكەن، سوعان حابارلاسايىن، – دەدى.

– «قالقانقۇلاق» دەگەن كىم؟ – دەپ سۇرادىم. «سونى دا بىلمەيسىڭ بە» دەگەندەي اتا ماعان تاڭىرقاي قارادى. مەنىڭ، شىنىمەن، حابارسىزدىعىمدى تۇسىنگەندەي:

– ول نۇرعيسا ەمەس پە؟! – دەگەندە، ەرىكسىز كۇلىپ جىبەردىم.

سەبەبى، داڭعايىر اتاعى بار، اندەرى ەرتەلى-كەش جۇرتتىڭ اۋزىنان تۇسپەيتىن ەل ارداعى بولىپ جۇرگەن ادامدى كىشكەنتاي بالا قۇساتىپ جىبەرگەنى قىزىق ەستىلدى.

– ءاي، بالام، نەگە كۇلەسىڭ؟ – نەگە كۇلىپ تۇرعانىمدى ءبىلىپ تۇرسا دا، بەيكۇنا قالىپپەن اڭقاۋلانا قالاتىن وسى ءبىر ادەتى عاجاپ-اق! – ونىڭ قۇلاعى – ەرەكشە اسىل قۇلاق! عارىشتان با، عايىپتان با، الدەبىر جاقتان كەلەتىن سيقىرلى ءۇندى ءبىز ەستي المايمىز. ول ەستيدى. قۇلاعى تۋرا دىبىس تارتقىش رادار سەكىلدى قالقيىپ تۇرادى. جاساعان يەم ونى سولاي ايرىقشا ەتىپ، وزگەگە ۇقساتپاي دارا جاراتقان. ول – قاسيەت شالعان دارىن يەسى! – دەپ اتا كوزدەرى ۇشقىن شاشا قىزىنا سويلەدى.

...كەيىن نۇراعا – نۇرعيسا تىلەنديەۆ جايلى تالاي شىعارما، ماقالالاردى وقىدىم. زامانىمىزدىڭ ۇلى سازگەرى، قازاق حالقىنىڭ ونەردەگى جارىق جۇلدىزى تۋرالى قانشا جازىلىپ، قانشا ايتىلسا دا، كوپتىك ەتپەيدى. الداعى ۋاقىتتا دا تالاي قىر-سىرلارى، قايتالانباس تابيعاتى، ەرەن تالانتى جايلى ءالى جاڭا دۇنيەلەردىڭ جارىققا شىعارىنا ەشبىر كۇمانىم جوق. ايتسە دە، اتانىڭ جۇرەگىنەن شىمىرلاپ شىققان سوناۋ ەرەكشە سوزدەرى، مەيىرىم-ىقىلاسقا تولى قىزىق تەڭەۋى، كۇنى بۇگىنگە دەيىن وزگە ايتپاعان ماداقتاي، باسقا بەرە الماعان بيىك باعاداي سەزىلەدى دە تۇرادى.

...1998 جىلى قاراساي بابانىڭ 400 جىلدىق تويىندا جۇزدەگەن كيىز ءۇي تىگىلىپ، تاماشا باعدارلامالار جاسالىپ، الىس-جاقىن ەلدەردەن مەيماندار كەلىپ، ۇلان-اسىر توي ءوتىپ جاتتى. سوندا الماتى وبلىستىق مادەنيەت باسقارماسىنىڭ باستىعى كۇلىمحان جايشىبەكوۆا ماعان:

– بۇگىن نۇرعيسا اعا «وتىرار سازىمەن» كونتسەرت بەرەدى ەكەن، – دەدى.

– اعا كوپتەن بەرى سىرقاتتانىپ اۋرۋحانادا جاتىر عوي، – دەدىم.

– اۋرۋحانادان ادەيى كەلىپتى، «قاراساي بابامنىڭ تويىنا شاشۋ شاشامىن» دەپتى، قاسىندا دارىگەرلەرى بار. قازىر انا-ا-اۋ كيىز ۇيدە، – دەپ تاۋ جاقتى كورسەتتى.

كۇلىمحان ەكەۋمىز «قايتسەك تە اعاعا سالەم بەرىپ، ءجۇزىن كورىپ شىعايىق» دەپ، سولاي قاراي تارتىپ كەتتىك. كونتسەرت بولاتىن جەر – قوناقتار وتىرعان قاز-قاتار تىگىلگەن كيىز ۇيلەردەن اۋلاقتا، تاۋ ەتەگىنە ارنايى ساحنا جاسالىپ، وتىراتىن ورىندار ازىرلەنگەن ەكەن. كەلۋىن كەلدىك، بىراق اعاعا كىرۋ، ءبىز ويلاعانداي، وڭاي بولمادى. كيىز ءۇيدىڭ الدىندا تۇرعان جىگىتتەر: «كىرۋگە بولمايدى، مازاسىن الماڭىزدار»، – دەپ جولاتپادى. جالىنىپ-جالبارىنىپ، ءوتىنىشتىڭ نەبىر ءتۇرىن ايتىپ جاتىپ، اقىرى ءبىر مينۋتقا ارەڭ كىرگىزدى.

اعا كرەسلودا فراكپەن وتىر ەكەن. اۋرۋ كىمدى جۇدەتپەيدى، سىرقات ابدەن مەڭدەپ، ازىپ، ءوڭى بوپ-بوز بولىپ كەتىپتى. اعانىڭ اتا جاقسى كورەتىن قۇلاعىنان كۇن كورىنىپ تۇر. كۇلىمحان جاقىن قارىنداسى بولعاندىقتان «اعالاپ» بارىپ امانداستى. مەن قازاقشالاپ ءيىلىپ سالەم سالدىم. تانىماس دەپ ويلاپ ەدىم:

– راقمەت، اينالايىن! باتىر اعام باۋكەڭنىڭ ارۋاعى جەبەپ، ماڭدايىڭا بەرسىن! – دەپ تىلەك ايتتى. كوزىمە جاس تولدى. راقمەت ايتىپ، قوشتاسىپ شىعىپ كەتتىك تە، ەندى كونتسەرتتى كۇتتىك. «ياپىر-اي، اعا تىم ءالسىز كورىندى، وركەستردى قالاي باسقارادى؟» دەپ قوبالجىپ وتىردىق. كونتسەرتكە ەلباسى ءوزى ارنايى كەلىپ قاتىستى.

نۇرعيسا اعانى قولتىقتاپ اكەلىپ، ديريجەردىڭ تەپكىشەگىنە شىعاردى. اعا ەكى قولىن قۇلاشتاي جايىپ، جوعارى كوتەرگەندە... و، جاراتقان! تۋرا قياعا سامعايتىن قىرانداي لەزدە قاناتتانىپ، كورەر كوزگە وزگەرىپ سالا بەردى. كۇي ارتىنان كۇي كەتتى. «ماحامبەت»، «اتا تولعاۋى»، «فارابي سازى»، «اققۋ»... نەبىر ۇشقىر ويدى، ەڭ نازىك سەزىمدى، جۇرەك تورىندەگى ارماندى، ەرلىكتى، ورلىكتى، ەركىندىكتى قۇدىرەتتى سازبەن، سيقىرلى ۇنمەن جەتكىزىپ، تامشىدان – تەڭىز، ۇشقىننان ءورت تۋدىرىپ جاتقانداي اسەر بەردى. اتتەڭ، اتتەڭ، قۇداي تاعالا اقىن-جازۋشىلىق دارىن بەرگەن بولسا، سول كورىنىستەردى، سول عاجايىپ ءۇندى سوزبەن كەستەلەر ەدىم-اۋ... نۇراعاڭنىڭ سونداعى كونتسەرتى ەل-جۇرتىمەن قوشتاسۋىنداي، حالقىنا دەگەن بۇكىل سۇيىسپەنشىلىك مەيىرىمىن سارقىپ بەرگەن سوڭعى كونتسەرت بولدى. مىڭداعان ادامنىڭ جۇرەگىندە ەستەن كەتپەس سول عاجايىپ بەينەسى ساقتالىپ قالعانى اقيقات.

«وتىرار سازى» وركەسترىنىڭ كونتسەرتتەرىن كەيىن دە تالاي كوردىك. اعا تۇرعان تۇعىرعا نەبىر ديريجەرلەر شىقتى، وركەستردى باسقارعان بولدى. بىراق... ءيا، بىراق «وتىرار سازىنىڭ» جانى، رۋحى نۇر-اعامەن بىرگە كەتكەندەي، ايتەۋىر باستى ءبىر تەتىك جەتپەيدى دە تۇرادى. اققۋسىز كولدەي جاداعاي كورىنەدى...

زەينەپ احمەتوۆا

 («بابالار اماناتى» كىتابىنان الىندى)

Abai.kz