Ukraina Jogharghy Radasy qabyldaghan zangha say, oblys, audan, qala, auyl, kóshe jәne basqa da jergilikti biylikter toponimikalyq nysandardaghy kommunistik belgi, rәmizderge, sovettik ataulargha tiym salyp, auystyrugha mindetti bolady. Búl turaly lb.ua sayty jazghan.

Habargha say, tiym salynghan sovettik rәmiz, ataulardy - oblys ataulary, audan men eldi mekenderding atauy, qaladaghy audandar men shaghyn audandar, gýlzarlar, bulivarlar, kósheler, túiyq kóshe, betkeyler, danghyldar, sayabaqtar, Maydan, jaghalaular, kópirler men basqa da nysandardaghy toponimder, sonday-aq kәsiporyndar, mekemeler, úiymdar ataulary qamtidy. Onda 1917 jylghy 25 qazannan kommunistik partiyada audandyq hatshy qyzmetinen bastap, biylikting jogharghy organdary men basqarmalarynda; SSSR, USSR jәne basqa da odaqtyq, avtonomdy odaqtyq respublikalyq qauipsizdik qyzmetterinde júmys istegen túlghalardyng esimi men býrkenshik attaryn, jogharyda atalghan organdar men basqarmalargha qatysty kommunisttik partiya qayratkerlerining esimin, HH ghasyrda Ukrainanyng әkimshilik-territoriyalyq tútastyghy men tәuelsizdigine qarsy qyzmet atqarghan barsha esimderdi auystyru kózdelgen.

Jergilikti biylik organdaryna zangha say atalghan júmysty alty ay ishinde ayaqtauy da mindettelgen. Atap aitqanda, Dnepropetrovsk obylysy men Dnepropetrovsk qalasy,  Artemovsk, Dzerjinsk, Dneprodzerjinsk, Kirovograd, Krasnoarmeysk, Ordjonikidze, Sverdlovsk, Shors, Yujnokomunarsk qalalarynyng atauy, «Petrovka» stansiyasynyn, basqa da kóptegen toponimikalyq ataular ózgertiletin bolady.

Qazaqstan da Ukraina siyaqty SSSR qúramynda boldy, әri eng songhy bolyp odaqtan shyqty. Qazaqstan kartasyn ashyp qalsanyz, sovettik ataulardan kóz sýrinedi. Bir anyq mysal: Petropavl men Pavlodar siyaqty oblys ortalyghy bolyp otyrghan eki ýlken qalanyng esimi әli kýnge patshalyq otarshyldyq pen  sovettik tarihty men múnda etip, iydeyasyn aishyqtap túr. Búl eki qalanyng esimin auystyru әlsin-әlsin qogham tarapynan kóterilgenimen qoldau tappay keledi. Qazaqstanda songhy ret 1998 jyly respublikalyq manyzy bar birneshe qalanyng atauy ózgertilgen.

Byltyr, Elbasy Nazarbaev Qazaqtyng tarihy sonau erte ghasyrlardan bastalatynyn aitqan, әri Qazaq handyghynyng 550 jyldyq mereytoyyn toylaugha pәrmen bergen bolatyn. Osy merekeli jylgha baylanysty qogham belsendileri men әleumettik jelini qoldanushylar soltýstiktegi sovettik atau iyelengen eki qalagha Qazaq handyghyn qúrghan Kerey men Jәnibek handardyng esimin berudi úsynyp otyr. Búnyng biylik tarapynan qanshalyqty qoldau tabatyny belgisiz. Sebebi, byltyr Almaty jәne Astana qalasyndaghy sovettik biylikte qyzmet etken Mirzoyan esimindegi kóshening ghana atauyn auystyru ýlken daugha ainalghan bolatyn. Astana qalasyndaghy Mirzoyan kóshesining esimin ózgertu turaly sheshim byltyr shyqqanymen oghan toghyz ay degende - aldynghy aptada ghana tolyqtay qol jetti.

Resey biyligi songhy kezderi týsiniksiz sayasatqa jol berip jatyr. Atap aitqanda, kezinde ózderi aiyptaghan Stalin siyaqty túlghalardyng esimin halyq ishine qayta ýgittep, kóshe, muzey siyaqty memlekettik nysandargha onyng esimin qaytaruda.

Esterinizge salatyn bolsaq, Kommunistik partiya biylik etken SSSR tarihynda Stalin repressiyasynan, senzuralyq qudalaulardan milliondaghan adamdar qughyn-sýrginge úshyrap, otanynan, otbasynan jyraqta jan tapsyrdy. Jýz myndaghan ziyalylar men últ jәne memleket qayratkerleri atu jazasyna kesilip, otbasy men balalary lagerlerde auyr azaptaulardy bastan keshirdi. Soghan qaramastan Qazaqstanda qazirgi tanda kommunister atyn iyemdengen eki birdey partiya bar. Tipti, Qazaqstan Kommunistik halyqtyq partiyasynan bir adam preziydenttikke kandidat bolyp tirkelip, erkin ýgit-nasihat jýrgizude.

Núrghaly NÚRTAY

Abai.kz