Qazaqstandyq aqparat agenttikteri apta basynda taratqan habargha qaraghanda, QR premier-ministri Kәrim Mәsimov QHR tóraghasymen Beyjindegi kezdesu barysynda 23 milliard dollar kelisimge qol qoyghan eken.

Eske salayyq, nauryzdyng 27-si kýni Qytay tóraghasy Sy Szinpin myrza Qazaqstan Respublikasynyng premier-ministri Kәrim Mәsimovty qabyldaghan bolatyn. Resmy aqparat kózderi taratqan qúrghaq aqparat boyynsha, atalmysh kezdesuler barysynda eki el arasyndaghy qarym-qatynastardyng býgini men keleshegi turaly sóz etilgen.

Degenmen, qazaqstandyqtar ýshin manyzdysy – bizge berilmek-mys 23 milliard dollardyng qyzyghy bolyp túr. «Býgin qol qoyylghan jana kelisim bizding el ýshin «jaqsy start» bolyp tabylady», – degen eken Kәrim Mәsimov Qytay tóraghasymen kezdesuden keyin. Qazaqstannyng bir jyldyq budjetine jeteghabyl búl qyruar qarjy elimizding temir ónerkәsibi, múnay óndeu, su energetikasy jәne avtomobili óndirisi salalaryna júmsalmaq.

Mәsimovting mәlimdemesine zer salsaq, «Qazaqstan óz kezeginde Qytaygha shiykizat, tauar, tabighy gaz, uran rudalaryn jәne múnay ónimderin eksporttaydy». Búl arada biz tauardan basqasyn songhy 15 jyl kóleminde onsyz da eselep eksporttap jatqanymyz jalpaq júrtqa mәlim.

Búl «23 milliardtyn» taghy bir basty qyzyghy – múnday orasan zor soma saudagha týsken kelisimge el preziydenti Núrsúltan Nazarbaev emes, nege premier-ministr qol qoydy?

Osy súraqtyng astarynda kýlbiltelengen kýdik kóp. Birinshiden, qúny 23 milliardqa baghalanghan búl kelisimde Qytay tarapynan Qazaqstandy kiriptarlyqqa mәjbýr etetin shart qoyyluy mýmkin. Al onday lajsyzdyqqa qazaq biyligi qarjy daghdarysynan qútylu maqsatymen moyyn úsynuy yqtimal.

Ekinshiden, qazaqstandyq biylikting aldaghy ótpeli tranzittik kezeninde taq basyna Mәsimovti múrager etu ýshin, ony da el aldynda «investisiya әkele alatyn» basshy retinde kórsetuding amaly jasaluda degen joramaldyng reti bar. Onyng ýstine Nazarbaev ózining dosy әri ústazy Ly Kuan Yudyng janazasyna qatysyp qaytugha Mәsimovti júmsauy da tegin emes siyaqty. «Múragerlik» qisynmen qaraytyn bolsaq, býgingi – premier, ertengi – preziydent Mәsimovti «jaratyp aludyn» osynday әdisin esepten shygharugha bolmaydy.

Qalay desek te, búl «23 milliardtyn» mehnaty әzirge biz ýshin júmbaq bolary – naq núsqa. Onyng ýstine búdan búrynghy Qytaymen jasasqan jalpy jiyny 20 millardtyq mólsherdegi kelisim-sharttardy esepke alsaq, qazaqtyng batar qaryzy qyruar bolatyn týri bar.

Degenmen, dәtke quat bolarlyq ýshinshi bir joramaldyng joly bolsa iygi degen dýdәmәl ýmitke aldanghyng keledi. Ol – Qytaymen osynday orasan zor kelisim jasasu arqyly Reseyge ses kórsetuding amaly. «Biz senimen odaqtaspay-aq kýnimizdi kóre alamyz!» deuding әlpetin osylay sezdiru – sayasat degen qúdiretting qiytúrqy qisaby.

Búlay bolghan jaghdayda, әlbette, Putin patshany púshayman qylmay, Nazarbaevtyng «aqsha әkeluge» barmaghany da dúrys. Ertengi kýni sol «23 milliard» kýnshuaqta erip keter múzgha qashalghan jazu ghana bolsa, taghy da pәleni jaba salar «tyshqaq teke» dayyn túr: kelisimge kelgen Kәrim edi dey salu qiyn emes.

Shamasy, osy kelisimning kólenkesinde kókemizding kópvektorly ailasy jatsa, biz dәl osy joly onyng oiyn qúp kóretin shygharmyz... Basqaday bolsa, basymyz – orystyng ormanynda, siraq-bútymyz – qalyng qytaydyng qoltyghynda qalghany.

Ermúrat BAPIY

Týpnúsqadaghy taqyryp:

Qytaydan qaryz alu –

«TYShQAQ TEKENI»

qúrbandyqqa shalu ma?

Derekkózi: «Obshestvennaya pozisiya»

(proekt «DAT» №13 (284) ot 02 aprelya 2015 g.