قازاقستاندىق اقپارات اگەنتتىكتەرى اپتا باسىندا تاراتقان حابارعا قاراعاندا، قر پرەمەر-ءمينيسترى كارىم ءماسىموۆ قحر توراعاسىمەن بەيجىڭدەگى كەزدەسۋ بارىسىندا 23 ميلليارد دوللار كەلىسىمگە قول قويعان ەكەن.

ەسكە سالايىق، ناۋرىزدىڭ 27-ءسى كۇنى قىتاي توراعاسى سي تسزينپين مىرزا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەمەر-ءمينيسترى كارىم ءماسىموۆتى قابىلداعان بولاتىن. رەسمي اقپارات كوزدەرى تاراتقان قۇرعاق اقپارات بويىنشا، اتالمىش كەزدەسۋلەر بارىسىندا ەكى ەل اراسىنداعى قارىم-قاتىناستاردىڭ بۇگىنى مەن كەلەشەگى تۋرالى ءسوز ەتىلگەن.

دەگەنمەن، قازاقستاندىقتار ءۇشىن ماڭىزدىسى – بىزگە بەرىلمەك-مىس 23 ميلليارد دوللاردىڭ قىزىعى بولىپ تۇر. «بۇگىن قول قويىلعان جاڭا كەلىسىم ءبىزدىڭ ەل ءۇشىن «جاقسى ستارت» بولىپ تابىلادى»، – دەگەن ەكەن كارىم ءماسىموۆ قىتاي توراعاسىمەن كەزدەسۋدەن كەيىن. قازاقستاننىڭ ءبىر جىلدىق بيۋدجەتىنە جەتەعابىل بۇل قىرۋار قارجى ەلىمىزدىڭ تەمىر ونەركاسىبى، مۇناي وڭدەۋ، سۋ ەنەرگەتيكاسى جانە اۆتوموبيل ءوندىرىسى سالالارىنا جۇمسالماق.

ءماسىموۆتىڭ مالىمدەمەسىنە زەر سالساق، «قازاقستان ءوز كەزەگىندە قىتايعا شيكىزات، تاۋار، تابيعي گاز، ۋران رۋدالارىن جانە مۇناي ونىمدەرىن ەكسپورتتايدى». بۇل ارادا ءبىز تاۋاردان باسقاسىن سوڭعى 15 جىل كولەمىندە ونسىز دا ەسەلەپ ەكسپورتتاپ جاتقانىمىز جالپاق جۇرتقا ءمالىم.

بۇل «23 ميللياردتىڭ» تاعى ءبىر باستى قىزىعى – مۇنداي وراسان زور سوما ساۋداعا تۇسكەن كەلىسىمگە ەل پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازارباەۆ ەمەس، نەگە پرەمەر-مينيستر قول قويدى؟

وسى سۇراقتىڭ استارىندا كۇلبىلتەلەنگەن كۇدىك كوپ. بىرىنشىدەن، قۇنى 23 ميللياردقا باعالانعان بۇل كەلىسىمدە قىتاي تاراپىنان قازاقستاندى كىرىپتارلىققا ءماجبۇر ەتەتىن شارت قويىلۋى مۇمكىن. ال ونداي لاجسىزدىققا قازاق بيلىگى قارجى داعدارىسىنان قۇتىلۋ ماقساتىمەن مويىن ۇسىنۋى ىقتيمال.

ەكىنشىدەن، قازاقستاندىق بيلىكتىڭ الداعى وتپەلى ترانزيتتىك كەزەڭىندە تاق باسىنا ءماسىموۆتى مۇراگەر ەتۋ ءۇشىن، ونى دا ەل الدىندا «ينۆەستيتسيا اكەلە الاتىن» باسشى رەتىندە كورسەتۋدىڭ امالى جاسالۋدا دەگەن جورامالدىڭ رەتى بار. ونىڭ ۇستىنە نازارباەۆ ءوزىنىڭ دوسى ءارى ۇستازى لي كۋان يۋدىڭ جانازاسىنا قاتىسىپ قايتۋعا ءماسىموۆتى جۇمساۋى دا تەگىن ەمەس سياقتى. «مۇراگەرلىك» قيسىنمەن قارايتىن بولساق، بۇگىنگى – پرەمەر، ەرتەڭگى – پرەزيدەنت ءماسىموۆتى «جاراتىپ الۋدىڭ» وسىنداي ءادىسىن ەسەپتەن شىعارۋعا بولمايدى.

قالاي دەسەك تە، بۇل «23 ميللياردتىڭ» مەحناتى ازىرگە ءبىز ءۇشىن جۇمباق بولارى – ناق نۇسقا. ونىڭ ۇستىنە بۇدان بۇرىنعى قىتايمەن جاساسقان جالپى جيىنى 20 ميللاردتىق مولشەردەگى كەلىسىم-شارتتاردى ەسەپكە الساق، قازاقتىڭ باتار قارىزى قىرۋار بولاتىن ءتۇرى بار.

دەگەنمەن، داتكە قۋات بولارلىق ءۇشىنشى ءبىر جورامالدىڭ جولى بولسا يگى دەگەن ءدۇدامال ۇمىتكە الدانعىڭ كەلەدى. ول – قىتايمەن وسىنداي وراسان زور كەلىسىم جاساسۋ ارقىلى رەسەيگە سەس كورسەتۋدىڭ امالى. ء«بىز سەنىمەن وداقتاسپاي-اق كۇنىمىزدى كورە الامىز!» دەۋدىڭ الپەتىن وسىلاي سەزدىرۋ – ساياسات دەگەن قۇدىرەتتىڭ قيتۇرقى قيسابى.

بۇلاي بولعان جاعدايدا، البەتتە، پۋتين پاتشانى پۇشايمان قىلماي، نازارباەۆتىڭ «اقشا اكەلۋگە» بارماعانى دا دۇرىس. ەرتەڭگى كۇنى سول «23 ميلليارد» كۇنشۋاقتا ەرىپ كەتەر مۇزعا قاشالعان جازۋ عانا بولسا، تاعى دا پالەنى جابا سالار «تىشقاق تەكە» دايىن تۇر: كەلىسىمگە كەلگەن كارىم ەدى دەي سالۋ قيىن ەمەس.

شاماسى، وسى كەلىسىمنىڭ كولەڭكەسىندە كوكەمىزدىڭ كوپۆەكتورلى ايلاسى جاتسا، ءبىز ءدال وسى جولى ونىڭ ويىن قۇپ كورەتىن شىعارمىز... باسقاداي بولسا، باسىمىز – ورىستىڭ ورمانىندا، سيراق-بۇتىمىز – قالىڭ قىتايدىڭ قولتىعىندا قالعانى.

ەرمۇرات باپي

تۇپنۇسقاداعى تاقىرىپ:

قىتايدان قارىز الۋ –

«تىشقاق تەكەنى»

قۇرباندىققا شالۋ ما؟

دەرەككوزى: «وبششەستۆەننايا پوزيتسيا»

(پروەكت «DAT» №13 (284) وت 02 اپرەليا 2015 گ.