Bayqonyr gharysh ailaghyn bәrimiz jaqsy bilemiz. Bayqonyr qalasynyng aumaghynda ornalasqan. Búl turaly key-keyde «memleket ishindegi memleket» dep te aityp jatady kóp jaghdaylarda. Týsinemiz – óitkeni, Bayqonyr gharysh kesheni Reseyge jalgha berilgen. Al endi osynday da osynday – «memleket ishindegi memleketter» egemen elimizding taghy bir jerlerinde de bar ekenin siz bilesiz be, qúrmetti oqyrman? Biluiniz mýmkin. Bilmeuiniz de mýmkin. Al bilmeseniz, biz aitayyq. Mәselen, bizding soltýstik kórshimizge shekaralas ornalasqan Soltýstik Qazaqstan oblysynyng ortalyghy Petropavlovskide... Petropavlovsk degen temirjol beketi bar. Resmy týrde Resey Federasiyasy Ontýstik-Oral temirjolynyng Petropavlovsk bólimshesi dep atalady. Tarihyna ýniletin bolsaq... tarihy tipti әride jatyr – 1894 jyldyng 11 shildesi kýni ataqty AQ PATShAnyng kezinde túsauy kesilgen. Búrynghysyn kim bilipti, al býgingi kýni búl beketimiz kýn sayyn qazaq elining aumaghymen birge Reseyding Qorghan, Omby, Týmen siyaqty oblystaryna da jolaushylar men jýk sostavtaryn jóneltip jatady. Júmysy jaman emes, jolymyzdyng týskeninde bayqaghanymyz. Taghy bir týsinip-bilgenimiz – beketting qúramynda ózining stadiondary, balabaqshalary, mektepteri, sanatoriy-profilaktoriyleri, injenerlik kommunikasiyalar jýiesi, túrghyn ýileri men jataqhanalary bolghan eken. «Bolghan eken» dep otyrghan sebebimiz – osydan onshaqty jyl búryn atalmysh «dýniyelerdin» birqatary qala menshigine ótipti. Petropavlovsk qalasynyng menshigine. Álbette, búlardyng barlyghynda da resmy qújattar býgingi kýnge deyin orys tilinde jýrgizilip keldi desek, búl ýrdis býgingi kýni de sol kýiinde «enbektenip» jatyr. Taghy bir bilgenimiz – Ontýstik-Oral temirjolynyng Petropavlovsk beketinde júmys-qyzmet isteytin bes myngha juyq adamnyng barlyghy da enbekaqylaryn Resey rublining kursy boyynsha alady eken. Búlardyng barlyghy qazir qúny týsip ketken RUBLDI, rubliding qúnyn týsirip jibergen PUTINdi «jerden alyp, jerge saluda». Búl endi bólek әngime.

Ras, biz jogharyda keltirip ketken Bayqonyr gharysh ailaghynyng jóni basqa deyik, al sonda Reseyding myna beketi turaly ne oilaugha bolady, a? Negizi, Petropavlovsk beketi – qazaq elining aumaghynda júmys istep jatqan jalghyz reseylik beket, bizding biluimizshe. Qazaqstan aumaghyndaghy qalghan beketter týgelimen «Qazaqstan Temir Joly» Últtyq kompaniyasynyng qúramynda. Sóz joq, beketting sona-a-a-u, AQ PATShA kezindegi jóni bir bólek. Kýni keshegi Kenes Odaghy kezindegi jóni taghy bir bólek. Al býgingisi ne sonda? Elimiz egemendigin alghannan keyin osynau jalghyz beket soltýstik kórshimizding Ontýstik-Oral temirjolynan ózimizding «Qazaqstan Temir Joly» degen Últtyq kompaniyamyzdyng qúramyna ótuge tiyisti edi ghoy? Nege búlay emes? Mine-mine, dәl osy súraqtyng jauabyn tiyisti oryndar bilmese, beketti aralap jýrgen bizder tipti de bile almadyq. «Memleket ishindegi memleket» qoy, úzyn sózding qysqasy. Óitkeni, beketting ózi qazaq elining aumaghynda bolghanmenen, is-qaghazy da, basqasy da «ózge tilde» sóileydi.

Marat MADALIMOV.

Abay.kz