«Biyl Qazaq handyghynyng 550 jyldyq merekesin toylaymyz» degen biylikting biyik uәdesining oidaghyday oryndaluyn asygha kýtip jýrgen alash júrtynyng men de bir alakónil azamatymyn. Alakónil boluymnyng sebebin de týsindireyin. Óitkeni, beridegi Qazaqstannyn, әridegi qazaq júrtynyn, Alash úrpaghynyng tarihyn әr kezenning tóbemizden tóngen tórdegi tóreleri óktemshil qalau hәm qadaghalauymen kesip-piship, qyrqyp-qysqartyp, ózderining ynghayyna ghana jaghatyn tap-tar quysqa synalap aparyp, syghystyra salyp kelgen-di.

Keshegi Kenes Odaghynyng qaramaghynda kiriptar bolyp jýrgenimizde, Kremliding syzyp bergen jobasymen tarihymyzgha Qazan tónkerisinen bastau alghyzyp, «respublikamyzdyng irgetasyn lenindik-stalindik sosializmning qyp-qyzyl kirpishimen qaladyq» dep qalpaghymyzdy shekireyte kiyip, shirene basyp keldik te.

Gorbachev pen Elisinning eki jaqtap yrghaghan  әreketterining arqasynda «myzghymas» deytin sol odaq byt-shyt bolghanda, Qúday jarylqap, ózgelerding eng sonynda qalsaq ta, tәuelsiz memleketimizding tuyn kókke kóterip edik. Kóterip edik te, «Últtyq memleketimizdi endi ghana qúrdyq. Búghan deyin bolmaghan shekaramyzdyng shebin anyqtap, shegendep bekittik. Ana tilimizding qalyptasuyna yqpal jasadyq!» deytin asa biyik minberdegi uәjben tarihymyzdyng ekinshi bir «bastalu» kezenin belgilegen de edik.

Biraq osynau tarihymyzdyng shenberi Balizaktyng shegiren bylgharysynday taryla berse, bir kýni әldekimderding әreketimen typ-tipyl bop joghalyp, mýlde óship keter-au deytin qorqynysh keudeme úyalaytyn da tәrizdi.

Al osy qazaq atty halyqqa, Alash úrpaghy deytin últqa baylanysty uaqyt-qúdiretting qatpar-qatparynda qalghan qolat-qoynaulargha ýnilsek, joqtan bar bolyp jaralmay, bardan nәr alyp ósip-órbigen týp-tegimizdi bayqar edik. Shiratpa shejirelerding tabystap ketken iz-tanbalaryna kóz jýgirtsek, sonau tylsymday júmbaq, aspanday alys dýniyeden ýsh myng jylday búryn ómir sýrgen saqty (skifti) kórer edik. Yaghni, bizding dәuirimizge deyingi segizinshi-jetinshi ghasyrlarda býgingi Qazaqstan territoriyasynda kóship-qonyp jýrgen saqtardyng Syrdariya boyyndaghy massaget, Jambyl, Almaty oblystary aumaghyndaghy issadon, Soltýstik-batys ólkemizdegi agrippiy taypalary arghy, óte arghy atatek, týp negizimiz deuimizge kóz alartatyndar tabyla qoymas-au.

Qasiyetti jerining kiyeli topyraghyn jat tabanyna basqyzbay, basqynshylyq jasaghan parsy patshasy Kirding әskerin tas-talqan etip jenip, Kirding basyn qan toly qapshyqqa salghan massaget patshayymy Túmar (Tomiriys) hanymdy úrpaqtyq izgi niyetpen úlyqtap, qúrmet tútatynymyzdy úmyta alarmyz ba?.. Úmytpasaq, sol saq taypalarynyng ýrim-bútaghy bolyp taralyp, býginimizding shuaghyna bólenip otyrghan qassaq-qazaq júrtshylyghy óz tarihynyng 2800-3000 jyldyghyn toylasa qayter edi degim bar. Búl bir.

«Áy, osy tym orasandau sangha tarihymyzdy asyghystau tirkep jibermedik pe?» deytin ýrkekshil qandastaryma qosylyp, kýdikke tirelerdey bolsaq, onda taghy bir sonau, son-au ghasyrlar týneginde qaldyrghan ómir ótkelderining týkpirine kónil kózin qaday qoyalyq.

Bizding dәuirimizge deyingi ýshinshi ghasyrda osynau dalamyzdyng qiyany men qiyrynda, oiy men qyrynda jazyn jazyla jaylap, qysyn qystyryla qystaghan arghyn, ýisin, qanlylardan qúralghan týrik taypalarynyn tirlik keshkenin qiraghan shymnan, gýlzardy basqan qúmnan tabylghan kóne shiratpalardyng menireuine shym-shymdap engizgen kómbeleri kuә. Osy bir derekke iyek artyp, qoldau tanyta alsaq, tarihymyzdyng 2500 jyldyq merekesimen mereylenuimizge әbden bolady eken, tektesterim.

Áriyne, óz ishining sergegin keketip, milysyn múqatyp úpay jinaytyn keybir qandasymnyn: «Oy, bilgishim-ay! Oi, sezgishim-ay!» deytin tabalauynan qobaljyghan kónilmen tarih jylnamasynyng jyldaryn taghy biraz beri jyljytugha mәjbýrmin.

Sol sebepti әlgi týrik taypalary «tayrandaghan» zamanynan arada jeti-segiz ghasyrdy qaldyryp, bizding dәuirding tórtinshi jýzjyldyghyna sekirip týseyik. Búl kezeng – Altayda týrik taypalary barynsha kýsheyip, baytaq qazaq dalasyna endey enip, dýrildegen de dýbirlegen Týrik qaghanatyn qúrghan berekeli kezeng edi.

Álgi arada qalghan segiz ghasyrday merzimde qanlylarmen irgeles ornalasyp, Syrdyng tómengi boyyn, Aral tóniregin mekendegen alan taypasyna da toqtalmayyn. (Osy alannan keyin Qap tauynyng biraz últy bastau alghanyn rastaudy tarihshylardyng enshisine qaldyrdym).

Bizding dәuirimizding ekinshi-ýshinshi ghasyrlarynda Qytaydyng Ganisu aumaghynda ósip-óngen ghúndar ózderining aibyndy memleketin qúrghan-dy. Sol ghúndardyng Jetisu ónirine lap qoyyp, ýisin memleketin bir ghasyr bodanynda ústaghanyn, aqyry ýisinder ghúndargha myqtap toytarys berip, erkindigi men bostandyghyn qaytarghanyn da qúlaq-qaghys ete keteyin.

Endi Týrik qaghanatyna qayta oralayyn.

Osy qaghanattyng qysym kórsetuine shydamaghan jergilikti halyqtyng 572 jyly Búqardaghy kóterilisining nәtiyjesinde Týrik qaghanaty Shyghys jәne Batys ataularymen ekige bólinip ketken-di. Jetisu ónirindegi Súyab qalasyn astanasy etken Batys Týrik qaghanaty qanatynyng astyna býgingi qazaq taypalary engenin tilge tiyek etsek, tarihymyzdyng 1450 jyldyq ghúmyry kóz aldymyzgha kólbendey qalatyn tәrizdi. Alayda kýdikshilerding kýnkili kórpemning astynan quyp shygharyn sezip, búl sangha da túraqtay almay, tarihymyzdyng kelesi bir tabaldyryghynan  attaudy jón kórdim.

Batys Týrik qaghanaty ydyraghannan keyin, osy qaghanattyng qaramaghynda bolghan Súlu atty kósemi basqarghan týrgesh taypasynyn dәuirleui bastalady. Súyab qalasyn ortalyghy etken Týrgesh handyghy jarty ghasyrday biylik qúrghan bolatyn. Biraq aumaly-tókpeli zamannyng qytymyr uysynan shygha almaghan búl handyq basqynshy qytaylyqtardan oisyray jenilgen song endigi tirlik pen biylikting arenasy batys Altaydan shyqqan qarlúq taypasynyng enshisine tiygen edi. Asqar tauymyz ben salqar dalamyzdyng 700-940 jyldar aralyghynda týrgeshter men qarlúqtar iyeliginde bolghanyn esepke alsaq, tarihymyzdyng qazyq qaqqan mezetine 1300 jyl tolypty-au dep marqayar da edik.

Áytse de, osy mólsherdi de taqiyamyzgha tar keltiretin tústastarymnyng az emestiginen jasqanyp, osy mezetke túraqtamay, beri qaray jyljy bereyin.

Onynshy ghasyrdyng ortasynda týrikting yaghma deytin taypasy Shu alqabyna basyp kirip, Balasaghún qalasyn jaulap alghan-dy. Osy taypagha oghyzdar men qarlúq, arghyn men týrgesh, dulat hәm ýisinder bas qosyp, 999 jyly Syr men Ámuding arasyndaghy samanidter biylegen Mәurennahrgha qarsy soghys ashyp, Búqar qalasyn tartyp alady. Jana odaqtyng basshysy «Qara han» degen ataqty iyemdenedi. Sol sebepti de birneshe taypanyng basyn qosqan búl handyq Qarahanidter dep atalghany kóne kýnderden belgili. Qazaqstan territoriyasynda biylik qúrghan osy qarahanidter әuletining dәuirleytin túsyn mejeleytin bolsaq, onda tarihymyzdyng jasyn 1000 jylgha toltyryp, úlanghasyr toyymyzdy topyrlaghan dóngelektermen domalata jóneler me edik.

Bәribir sybyr-kýbiri kóp synshylarymnyng sypsynynan saqtanbaq niyetpen dәl osy mejege de túraqtay almay, XI-XII ghasyrlarda patshalyq qúrghan Qypshaq memleketine qaray oiysugha bet búrdym. Syrdaghy astanasyn Syghanaq etken, Qyrymdaghy ortalyghyn Sudaq qalasy etip bekitken Qypshaq handyghy Batys pen Shyghysty jalghaghan keruen joly bolghanyn erekshe atap ótu lәzim.

Osy qypshaq memleketining dýrildeu mezgilin tilge tiyek etsek, tarihymyzdyng kindigi kesilgenine 900 jyl tolghanyn tamsana aitar ma edik. Aytqanyma qarsy siltener semserlerden seskenem de, tarihymyzdyng bastau kózin izdegen sýrleuimdi beri qaray býrisip sýirey týsem.

1219-1221 jyldarda úzyn aqqan ólkemizding Shynghys hannyng iyeligine kóshkenin, Orta Aziya – qaharly qahannyng úly Shaghatay úlysy, qazaq dalasy – Joshy úlysy atalyp tirlik keshkenin barshamyz bilemiz. Shynghys hangha ilesip kelgen nayman jәne kereymen, qonyrat hәm qiyatpen tolysqan bizding býkil taypalarymyzdan iriktelgen aibyndy әskerimen әlemdi jaulap aludy armandaghan Temirshi Rusiti, Kavkazdy, Europanyng biraz bóligin taqymyna qysyp, jambasyna basyp alghanyn kóiite bermeyin. Baqigha kóshpeytin tirlik, mәngilik óshpeytin birlik bolmaytyny haq desek, myzghymas deytin Shynghys han imperiyasynyng da ydyrar sәti jetken-di. 1246 jylghy qúryltayda Shynghystyng nemeresi Kýiik úly qahannyng taghyna saylana qalmay ma. Taqtalastyqtyng baqtalastyqty shyrqau shegine jetkize asqyndyryp jiberetin keseli sonau ejelgi Ellada zamanynan belgili. Kýnshildikting dertimen ózegine órt týsken Shynghystyng taghy bir Batu atty nemeresi Kýiikke baghynudy qorlyq tútyp, óz memleketin qúryp ala qoyghan edi. Ony shyghys elderi – Kók Orda, batys elderi – Altyn Orda dep atap ketken bolatyn. Sol Altyn Ordanyng qúramyna engen taypalarymyzdyng uaqytymen eseptep, tarihymyzdyng jasyn 770 jylgha taghy bir qosaqtay salugha batylym barmay túr-au. Sol sebeppen Altyn Ordanyng ishindegi búrq-sarq býlkildegen býlikterding saldarynan 1310-1315 jyldary Altyn Ordadan bólinip shyghyp astanasyn Syghanaq qalasy etip, ózi Aq Orda atalyp shanyraq kótergen handyqqa at basyn tireyin. Tireyin de: «Áy, osy biyl handyghymyzdyng 700 jyldyghyn toylaugha әbden bolady eken-au!» dep toqmeyilsuime bolady eken, qadirmendi qandastarym. Biraq osy ynghaygha qasarysqan qalamym jýrmey qoysa da, dәtke quat eterim: Orys hannyng basqaruymen dәuirlengen Aq Ordanyng әlsiregen Altyn Ordany ózine qosyp alghany. Amal neshik, Mәurennahr ólkesin basqarghan barlas ruynan shyqqan Aqsaq Temirmen odaq qúrghan әmir Toqtamys 1377 jyly Orys handy óltirip, Syghanaqty basyp almay ma. Al endi osy Altyn Orda taghy ýshin taytalasqan talasta Toqtamysty yghystyryp, uaqytsha han bolyp Mamay kelmey me. Biraz knyazdikterining basyn qosqan orystyng Dmitriy Donskoyynan Kulikov shayqasynda sol Mamay jenilip qalmay ma. Sodan son-aq berekesi qashyp, birligi ydyraghan Altyn Ordany әbden kýsheyip aibyny asqan Ámir Temir iyektep ala qoymay ma. Handyqtan әli de dәmeli Toqtamystyng kózin joymaq bolyp aqsaq jolbarys taqtalasyn 200 myng әskerin jónkiltip Úlytaugha sheyin quyp barmay ma.

1405 jyly Aqsaq Temir ólgen song Qazaqstan territoriyasynda Noghay, Ózbek ataularymen eki handyq dýniyege keledi. Negizin manghyt taypasy qúraghan batys ólkedegi Noghay handyghyn «el qamyn jegen» Edige basqarghan edi.

1425 jyly taqqa otyrghan Orys hannyng nemeresi Baraq han býgingi ózbek, qazaq taypalarynyng basyn qosqan iyeligin Ózbek handyghy dep jariyalaghan bolatyn. Óitkeni, sol kezde han әskerin ózbek dep ataydy eken. Endi osynau datanyng jalyna jarmassaq, tarihymyzdyng 590 jyldyghyn atap óter edik-au.

1428 jyly qútyrynghan taq talasynyng qúrbany bolyp Baraq Shaybany úrpaghy Ábilqayyrdyng (1428-1468) qolynan qaza tapqan edi. Ábilqayyr taqqa qonghan son-aq Joshydan taraghan súltandargha, sol súltandardyng qaramaghyndaghy qazaq taypalaryna qatty qysym kórsetudi  әdetine ainaldyrghan-dy. Osynau óktemdikke shydamaghan Kerey, Jәnibek bastaghan súltandar әdildik-adaldyghymen, turalyq-tazalyghymen Aqjol by atanyp, halqynyng jýregine jol taba bilgen Ábilqayyrdyng uәziri – arghyn Dayyrqojanyng tóniregine toptasa bastaydy. El qúlaghy – elu emes pe? Kýbir-sybyrdy estigen boyda-aq Ábilqayyr han әrtýrli arbau-aldauymen myqtap qolyna týsirgen anghal batyr Qobylandyny Aqjol biyge aidap salady ghoy. Anda jýrgen biyding keudesine qapyda qandy jebesin qadap alghan Qobylandynyng qan josa bolghan qúrdasyn qúshaqtap otyryp, zar eniregenin bylayghy júrttyng bile bermeui de mýmkin...

Aqjol biyding әkesi Qodan jyraudyn:

Qaraqypshaq Qobylandyda neng bar edi, qúlynym,

Seksen asyp tayanghanda toqsangha

Túra almastay ýzildi ghoy júlynym.

Adasqanyn jolgha saldyng búl noghayly úlynyn, –

deytin joqtauy sol kezde aitylghan.

Ábilqayyrdyng osy qanqúily әreketin betine salyq etken arghyn men ýisin, nayman men kerey júrty Jәnibek pen Kereyding basshylyghymen Mogholstan handyghynyng aumaghyna audaryla kóshe jóneledi. Mogholstan hany Esenbúghy osynau mol júrtshylyqqa arqa sýiemek niyetpen batysyndaghy Shu men Talas ónirin, qystauyna Qozybasty bólip beredi. Jasy birazgha jetken Kerey óz qolymen Baraq úly Jәnibekti resmy týrde alghash qúrylghan Qazaq handyghynyng altyn taghyna otyrghyzady. Búl jyl – shamamen 1455 jyl edi. Endi biz osy dәiekke sýienip, biyl handyghymyzdyng 550 jyldyghyn emes, 560 jasyn toylaytynymyzdy payymdasaq, naqtylyqtyng tizginine sausaq ilindirer edik.

1480 jylgha deyin Qazaq handyghynyng irgesin keneytip, tús-túsynan tóngen azuly kórshilerining aranyna týsirmey aman saqtap kelgen hanynyng kemeldigi men kemengerligine halqynyng ony Áz Jәnibek dep qúrmettep atauy kuә. Bauyrmal últtyq qasiyetimizdi әrkezdegi jaqsymyzdy kórealmaushylyq deytin qasiretimizding kómip ketip otyratynyn taghy kóldeneng tartpaqpyn. Sol 1480 jyly orys-qazaq arasynda ótken bir aiqastyng túsynda óz ishimizding satqyndary beyqam jatqan Áz Jәnibekting shatyryna orystardy bastap kelip, últ kósemin qarap etkizgen ghoy...

«Búghaudan bosap, azattyq jolyn tapqanda,

Azaptyng súghyn kókirekke nege qaqty Alla?

Jәnibektey asyl oghlanyn baytaq alashtyn

Týsirdi nege qapyda ajal-qaqpangha?»

deytin kýnirenu qazaq dalasynda kóshe bastaghan jelding suylymen, býgingi keudemizden óshe bastaghan sesting uilimen anda-sanda ghana әlsiz janghyruda.

Áz Jәnibekten keyin handyghymyzdy basqarghan Kerey úly Búryndyq turaly da, Búryndyqty almastyrghan, handyqtyng shekarasyn sharyqtatqan Jәnibek oghlany Qasym handy da dәriptemeyin. XVI ghasyrdyng eluinshi jyldary orystyng Qaharly Ivany basqarghan Mәskeu patshalyghy Astrahanidi jaulap alghan song qatty kýizeliske úshyraghan qandas, múndas noghaylyqtardy Qasymnyng úly Haqnazardyng qolastyna qosyp alyp, memleketimizding shebin sonau Aq Jayyq, Edilge deyin jetkizgenin de jipke tize bermeyin.

Óitkeni: «Kerey men Jәnibekti sonshama madaqtay beruding qajeti joq. Olar auyl aimaghynday ghana tónirekke biyligin jýrgizse, biz býginde mynau shetsiz, sheksiz dalaqtay dalamyzdy iylep, biylep, tóstep otyrmyz ghoy!» dep kókiregin danghoylyq kernegenderge dau tauyp berem be dep seskenetinim de ras. Al osy shetsiz, sheksiz úlanghayyr dalamyzdy nayzanyng úshy, bilekting kýshimen kóz alartqan qandyqol kórshilerining jambastarynan júlyp alyp, barynsha úlghaytyp, «jerimdi bergenshe – janymdy bereyin!» deytin ataqty handarymyzdyng jansebil tilekpen myna biz siyaqty kóp nәrsening qadir-qasiyetine mәn berip, úghyna qoymaytyn úrpaqtaryna saqtap kelgenin әlgi kýmpildegish «bilgishter» bile bere me eken? Bilse, ata-babalarymyzdyng sauyldap tógilgen terimen, saryldap aqqan qanymen kózding qarashyghynday qorghalghan anau Qúlyndy dalasy men Omby qalasyn, sonau úly kýishimiz Qúrmanghazynyng sýiegi jatqan Astrahani ónirin, mynau keshe ghana alghashqy astanamyz bolghan Orynbordy, sonymen irgeles Sarytaudy (Saratov), Sarysudy (Sarisyn) kózden búlbúl úshyryp alghanymyzdy jetkinshekterimizding qúlaghyna qúiyp, keudelerine sinire alyp jýr me?

Qaydaghy! Kýni keshe ghana tәuelsizdik tizginine sausaq ilindirgen boyda qangha bógip, termen suarylghan qasiyetti jerimizding shet púshpaghyn Qytaygha, Reseyge, tipti ózbek pen qyrghyzgha da berip jibergenimizge ishimiz uday ashymay ma?

«Memleketimizding irgesin endi ghana qalap, shekaramyzdy shegendep aldyq!» dep artyqtau órekpuimizdi sәl tyya túrsaq, býginimizden әldeqayda búryn shekaramyzdyng shebin 1921 jyly Leninmen biraz arbasyp qalyp, myzghymastay etip bekittirip alghan Álimhan Ermekov pen Álihan Bókeyhanovtyng ruhtaryna mәngilik tabynyp ótpes pe edik.

Jә, ótkenning ókinishimen býginning óksigin qabattastyra bermey, osynau dýbirletip jetkeli túrghan toyymyzdy ditteuge qanday sebepter bolghanyna jәne búl toydy qalay ótkizuge bolatynyna óz pikirimdi bildire keteyin.

Biz «ózimizge» degende ókirendep, ózekti júlyp alarday úmtylatynymyz kóp te, «ózgege» kelgende kótkenshektep kejegemiz keyin tarta beruimiz mol últ bolyp baramyz. Ásirese, júrttyng narazylyghyn әbden kýsheytip baryp, merziminen eki jyl ótken song jetim qyzdyng toyynday etip, Almaty men Astananyng bireuin de qimay, memleketimizdi nyq ornatyp, shekaramyzdyng shebin anyqtap bergen úly Abylaydyng 300 jyldyq toyynyng yrymyn ghana Kókshetauda jasap edik qoy.

Al myna Qazaq handyghynyng 550 jyldyghyn toylau qajettigin últjandy azamattarymyzdyng on shaqty jyl boyy sybyrlap ta, sambyrlap ta aityp kele jatqanyna tóbedegilerdi bilmeymin, tómendegilerding barshasy kuә.  Qarasha halyqtyng kýbir-sybyry qúlaqtaryna jetti me, әlde basqasha amalsyzdyghy eriksiz mәjbýr etti me, biylikting osy datany ayaq astynan ótkize qonggha qúlshynuynyng biraz sebebin óz týisigimmen jobalap kóreyin.

Birinshiden, sanksiyalarmen túralap qalghan Reseyge 1 qantardan odaq bolyp qosaqtalghan Qazaqstangha biylghy jyl – daghdarys jyly bolyp jetui kәdik. Sondyqtan da búl dýbirletu – qalt-qúlt eter tirshiliginen halyqty sәl de bolsa aldandyryp әketuding dalbasa әreketi tәrizdi;

Ekinshiden, «biyiktegi biyliktilerding óz tarihymyzgha ógeylik tanytyp, týp-túqiyanymyzgha ýniluge kenes kezindegidey tyiym salugha bet ala bastaghan siyaqty» deytin kópshilikting kýnkil sózderinen qaymyqqan ýkimetting ózin ózi aqtaugha tyrysqan jasandylau tirligine sayady;

Ýshinshiden, Putinnin, sonday-aq putinshilerdin: «Qazaqtarda kýni keshege deyin memleketi bolmaghan. Últtyq tili qalyptaspaghan. Shekarasy aiqyndalmaghan» dep maghynasyz manyraghandaryna halqymyzdyng narazylyghy búrq-sarq atylyp keter me dep ýreylengen jogharydaghylardyng keshteu qozghalsa da, «shekaramyz bekitilip, handyghymyz әldeqashan ornaghan» deudi kórshilerine aibat ete kórsete qoyamyz ispetti kýldibadam tileginen tuyndaghan-au demeske әddim joq.

Al endi úlyq merekemizdi dúrystap ótkizu ýshin ne isteu kerek degen saualgha oiyssam:

– Toydy tórdegilerding asyghys josparlaghanynday Shu ónirinde ghana ótkizemiz deui – onyng mәn-maghynasyn әlden-aq qúldyratudyng basy dep qarauymyz kerek. Sondyqtan da úzyn aqqan ólkemizding tauy men dalasynda últymyzdyng erligi men órligining at-atauymen andaghaylap túrghan tarihymyzdyng qadau-qadau nysandaryna jol týsirip, tәu etip, ótkenimizdi ótkel sala janghyrtyp, jabyla bastaghan jadymyzdy bir tiriltip alsaq;

− Tarihymyzdyng taryday dәnin de kókiregine sinirmes «qymbat baghaly» әnshi, biyshi, әrtisterdi dýbirletip, dabyrlatyp jan-jaqtan shaqyrmay, óz kýshimizben-aq dýrkiretip ótkizsek;

− Toy daqpyrtyna sәikestendirip qaptata qoyatyn (biylik tóniregindegilerge ghana búiyratyn) at-ataq, syi-siyapat degenderdi mýlde azaytyp, jaqsylyq ataulyny, qúrmet-qoshemetti qarapayym halyqqa kórsetsek;

− Aldaghy kezekte túrghan Qazaq handyghynyng tarihyna arnalghan kóp seriyaly kino týsirudi býgin emes, búryn qarastyru kerek edi. Álbette eshten de kesh jaqsygha sýiensek, osy kinogha keter qyruar qarjyny úrlamay, jyrlamay, «Kóshpendilerdin» kebine úryndyrmay, ózimizding bilimdi de bilikti, tatymdy da talghamdy mamandargha senip tapsyrsaq;

− «Qasym hannyng qasqa jolyndaghy», «Esim hannyng seki jolyndaghy», «Tәuke hannyng jeti jarghysyndaghy» adaldyq pen әdildikti, tazalyq pen turalyqty ditteytin qazaq dalasyndaghy zandylyqtargha ghasyrlar boyy bas úryp kelgen alash júrty mynau әzirshe halqynyng jýregine ene qoymaghan, biraq sheneunikterding «sheshendigimen» shebimizge endey bastaghan «Núrsúltannyng núrly jolyna» últyna degen jarasymdy jaqsylyghymen tabyla qalar bolsa, toy kezinde de, keleshekte de kónilimiz tolyp, bas shúlghyrday bolsaq;

deytin oilarymdy ilgeri tartamyn.

Toyymyzdyng dúrys ótu-ótpeuine baylanysty endigi bir kýdik-kýmәnimdi de sezdirte keteyin.

Osy biz shuyldaq hәm duyldaq jenil-jelpige qúmar bolyp bara jatqan tәrizdimiz. Sózimdi dәlelmen túzdyqtar bolsam, biz tipti tәuelsiz kýnimizding ózin Hristostyng tughan kýnining astarynyng astynda túnshyqtyryp, taldyrudan әli bir janylghan emespiz. Sodan da ma, myna aituly últtyq merekemiz Jenisting 70 jyldyghyna, halyqtar Assambleyasynyng 20 jyldyghyna, elbasynyng tughanyna 75 jyl toluyna arnalghan qyzu-qyrghyn toylardyng tasasynda kómilip qalmas pa eken deytin barshamyzda qauip mol. Áriyne, soghys ardargerlerine tiyesi ýlesi men enshisin oq pen týtin iyisin iyiskemegenderding tósine qadap, qaltasyna salyp bermey, kýn ótken sayyn azayyp bara jatqan maydangerlerding kóniline qondyryp, qolyna ústatqanymyz abzal-au.

Shynymdy aitam dep syrymdy ashyp alghanymdy aiypqa búiyrmanyzdar, aghayyn. Úly toyymyz barlyq últtargha ortaq bolsyn.

Sofy Smataev.

Abai.kz