29 tamyz. Búl ghasyr zúlmatyna ainalghan Semey poligony jabylghan kýn. 1949 jyldan bastap 1991 jylgha deyin múnda 400-den astam yadrolyq synaq jarylystary bolghan. Olardyng 116-sy jerding betinde jasaldy.

Mening «Álem. HHI ghasyr» Maniyfesim HHI  ghasyrda ómir sýrip, júmys isteu kerek bolatyn óskeleng úrpaqtyng taghdyryna shynayy alandaushylyqtan tuyndap otyr. Bizder, memleket basshylary men sayasatkerler, adamzattyng bolashaghy ýshin zor jauapkershiliktemiz. Adamzatty ajal sepken soghys qaterinen әrqashan aryltu ýshin qolymyzdan kelgenning bәrin jasauymyz kerek. Biz ýshin qazir jәne tayau bolashaqta búdan kókeykesti mindet joq!

 Núrsúltan Nazarbaev.

Alasapyrandy dýniye... Adamdary bosqan dýniye... Óz janyn óz qiyp, jarylyp jatqan dýniye... Tirshilikke degen óshpendiligi órshy týsken dýniye... Bir-birine oq qaruyn kezengen dýniye... Beybit kýnnen ýmiti ýzilgeli túrghan dýniye...

Mine, mazasy ketip, shyrqy  búzylayyn dep  túrghan sol býgingi dýbirli  dýniyenin  qauipsizdigin qamtamasyz etuge Adamzat balasynyng kýshi men qauqary, aqyly men parasaty jetpey jatyr ma degen oidyng mazalaytyny da anyq. Birin-biri sanksiyalau arqyly shirenip te, siresip  te qalghan dýniyenin  beti beri qarar ma eken?!  Áli de bolsa beti beri qaramay túrghan sol dýniyening óshpendiligin qozdyryp otyrghandar tipti dәl qazir óz qoldaryna yadrolyq qarudyng bir sýiemi tie qalsa boldy, esh nәrseni ayamay-aq, esh nәrsening obal-sauabyna  qaramastan-aq  myna әlemdi tútasymen  jaryp jiberuge әzir me dep te qalasyn.Sol jankeshtiler sol ýshin de jan talasyp  jatyr ma dep te alang bolaryng bar. Biraq ta ómirge qúshtar, tirshilikke qúmar adam balasy jaryq ta jaqsy dýniyeden ýmitin ýzgen be?!

Qazaqstan Respublikasynyng Preziydenti Núrsúltan Nazarbaevtyng  «Álem. HHI ghasyr» Maniyfesin oqyghandaghy tolqyghan kónil shirkinning osy bir oilarmen tulaghany anyq edi. Agharyp atar әr tannan, qyzaryp batar әr kýnnen ýmit kýter adam balasy taghy da  bar nazarlaryn Amerika qúrylyghynyn  Vashingtonynda  byltyrghy jyldyng sәuirining alghashqy kýnderi bolyp ótken Yadrolyq qauipsizdik jónindegi IV-shi Sammitke audarghan edi.

Qazirgidey jahandyq qauip pen qaterler asqynyp, Adamzat balasynyng taghdyry qyl ýstinde qylpyldap túrghan sәtte  AQSh-qa  әlemning 51 elinen kelgen Preziydentteri men Premier-ministrleri bastaghan  jәne de búghan qosa  Birikken Últtar Úiymy, Europalyq kenes, Europalyq komissiya, MAGATE-si bar,  búdan da ózge halyqaralyq bedeldi úiymdarynyn  әidik  jetekshileri bas qosqan búl IV-shi Sammitten de ne kýtuge bolatyn edi?! Álem júrtshylyghynyng kókeyindegi osy bir ýmiti aqtalyp, kýdigi seyilgendey boldy. Sol ýmit  bolyp qayra janghan da  jәne sol kýdikti kónildi ashylghan búlttay   seyiltken de Qazaqstan Respublikasynyng Preziydenti Núrsúltan Nazarbaevtyng  «Álem. HHI ghasyr» Maniyfesi» edi!

Qazaq­stan Preziydenti Núrsúltan Nazar­baevtyng әlem memleketterining basshyla­ryn yadrolyq qauipsizdikti ny­ghaytugha shaqyrugha jәne de búl iske bastamashyl bolugha  tolyq moralidyq ta, adamdyq ta húqy bar bolatyn.  Býgingi dýnie damuynyng jәne barsha Adamzat balasy aldyndaghy jan men ar tazalyghynyng aighaghynday bolyp dýniyege qazaqtyng bir perzenti,  Elbasy Núrsúltan Nazarbaev  aiday әlemge jәne de sol  әlemdi onyng býgingi de keler úrpaqtaryn, jalpy Adamzatty soghystan qútqaryp, aryltudyng ózining jýrek ýni,  óz Maniyfesin jariyalady!

Bәri de esimizde! Árbir eki jyl sayyn 2010 jyldan beri ótkizilip ke­le jatqan búl  Yadrolyq qauip­sizdik jónindegi sammiyting ýshinshi kezeni  2014 jyly Niyderlandynyng astanasy  Gaagada ótkendigi de esimizde. Býgingi alang dýniyening býgingi adamdary múny úmyta da qoyghan joq. Sol Gaagada ótken yadrolyq qauipsizdik jónindegi jahandyq III-shi Sammitke qatysyp, sóz sóilegen Preziydent Núrsúltan Nazarbaevqa 2014 jyldyng nauryz aiynyng 24-shi júldyzynda   qyrmyzy qyzghaldaqtyng «Preziydent Nazarbaev» atty jana týrining tanystyrylyp, syigha tartylghandyghy da esimizde!

Sondaghy kónil quanyshymen «Qyrdyng topyraghynan nәr aldy deytin sol qyrmyzy qyzghaldaqtyng nәziktigindey adam ýmiti de Núrsúltan Nazarbaevtyng esimimen býr jardy. Núrsúltan Nazarbaev әlemdi qarusyzdandyru men yadrolyq qarusyz dýnie qúrudyng jana kezenin bastaghan әlemdegi túnghysh sayasatker boldy. Qyrghiy-qabaq soghystyng auyr zardabynan túnshygha bastaghan dýniyege jana dem berdi! Ertenine elendep, bolar kýnine alandap otyrghan dýniyening ýmitin oyatty! Bir birimen jaulasyp jatqan dýniyeni jarastyrugha bolar senimin oyatty!»,-degen óz oiymyzdy  sol kezde aitqan da,jazghan da bolatynbyz.

IYә... Qazaqstan Preziydenti Núrsúltan Nazarbaev  sol dýniyege jana dem bergendigi men dýniyening ýmiti men senimin oyatqandyghy ýshin  әlem júrtshylyghynyn   alghysyn arqalap kele jatqandyghy da bar. Keshegi Kenes Odaghyn uysynda ústap túrghan Stalinning 1947 jyldyng tamyzynda qol qoyghan qaulysymen qazaq jerinde qúrylghan qasiretti Semey yadrolyq poligonyn 1991 jyldyng 29 tamyzynda Kenes Odaghynyng túsynda ózining Jarlyghymen japqany da jahan әlemning esinde әli. Nazarbaevtyng búl parasattylyghy mәngi úmytylmaytyn jәne Adamzat damuy órkeniyetining betterine altyn әriptermen jazylyp qoyylghany da bar.

Kóne tarihtyng zerdeli jadyndaghy  jayttyng biri sol, 1949 jyldyng 29 tamyzynda Kenes Odaghy Semey yadrolyq poligonynda birinshi atom bombasynyng synaghyn ótkizgendigi adamzat tarihynda qyrghiy-qabaq soghystyng bastaluymen este qalghan-dy. «Qyryq jyl boyy qyrghyn salghan yadrolyq synaqtyng auyr zardabyn, sóz joq, eng әueli qazaq dalasy men qazaq balasy tartqan edi. Elbasy sol óz dalasy men óz halqyn auyr qasiretten birjolata aryltu ýshin 1991 jyldyng 26 jeltoqsanynda AQSh-pen keng auqymdy diplomatiyalyq qarym-qatynastar ornatyp, Qazaq­­stan­daghy yadrolyq arsenaldyng taghdy­ryna qatysty mәsele eki el basshy­lary ýshin aldynghy qatarly manyz­gha ie boldy»,-degen bir oiymyzdy taghy da qaytalay otyryp, 1991 jyldyng 30 jeltoq­sanynan bastap Kenes Odaghy ózining ómir sýruin toqtatqan tústa, Qazaqstan 370 yadrolyq oqtúmsyqty «H-55» qanatty zymyrandarmen jaraqtandyrylghan 40-qa tarta «TU-95» auyr bombalaushy eskadrony bar, sonday-aq, 104 «MBR RS-20» (NATO jýieleuinde SS-18 «Satana») kontiynentaralyq ballistikalyq zymyrandary ýshin әrqaysysynyng trotildik balamasynyng quaty 1040 yadrolyq oqtúmsyqty qúraytyn yadro­lyq arsenalgha ie bolyp qalghan әlem­degi tórtinshi memleketting biri bolghandyghyn býgingi әngime orayynda taghy da bir eske sala keteyik.

Núrsúltan Nazarbaev bastaghan bizding tarihy jolymyzdyng eng bir este­ qalar túsy taghy da myna bir jay bolsa kerek-ti. 1992 jyldyng 23 ma­myrynda Qazaqs Kenestik Sosia­listik Respublikalar Odaghy men Amerika Qúrama Shtattary arasyn­da­ghy strategiyalyq shabuyldaushy qaru­largha shekteu qoi jәne qysqartu jó­nindegi Lissabon hattamasyna qol qoyyp, yadrolyq qarudy taratpau min­det­temesin bekitti jәne yadrolyq qarugha ie boludan óz erkimen bas tartty. Múny da úmytpayyq!

Qazaq­stan Parlamenti әlem­dik tariyhqa «SNV-1» dep engen kelisimdi 1992 jyldyng 2 shildesinde bir ratifikasiya­lap aldy da, 1993 jyldyng 14 qantarynda elimiz himiya­lyq qarudy qoldanu, jinau, óndiru, jasap shygharugha tyiym salu jәne ony joi turaly konvensiyagha da qol qoyghan bolatyn. Yadrolyq qarudy taratpau jónindegi shartty Qazaqstan Parlamenti 1993 jyldyng 13 jeltoqsanynda ratifikasiyalasa, dәl sol kýni Almatyda Qazaqstan Preziydenti Núrsúltan Nazarbaev pen AQSh-tyng sol kezdegi viyse-preziydenti Alibert Gor Qazaqstanda yadrolyq qauipterdi birlese qysqartu baghdarlamasyn jýzege asyrugha jol ashatyn ramalyq kelisimge qol qoyghan bolatyn.

Núrsúltan Nazarbaev 1994 jyldyng 14 aqpanynda yadrolyq qaruy joq memleket retinde, yadrolyq qarudy taratpau jónindegi shartqa Qazaqstannyng da qosylatyndyghy jayyndaghy ra­tifikasiyalyq qújattardy Vashiyn­gton­da AQSh-tyng sol kezdegi Preziy­denti U.Klintongha tabys etti de, sol 1994 jyldan beri bizding tәuelsiz elimiz yadrolyq qarudan bas tartu tura­ly jәne yadrolyq qarudy taratpau salasynda әlemdegi kóshbasshy memleket bolyp kele jatyr. Búl da  әrdәiim este jýrerlik jay!

Taghy da jady myqty tariyhqa jýginer bolsaq, 1994 jyldary Qazaqstandaghy yadrolyq oqtúmsyqtar sany 1400-ge jetip qalghan-dy.  Sol tústa   bizding qazaq elindegi tajal qaruynyng Fransiya, Úlybritaniya jәne Qytay syndy әlemning ýsh birdey quatty memleketterin qosa alghandaghydan da kóp bolghandyghyn da aita ketu kerek.

Qazaqstan Respublikasy 1994 jyldyng aqpanynan Atom energiyasy jónindegi halyqaralyq agenttikting mýshesi bolyp kirdi de, qazirgi tanda elimizding barlyq yadrolyq nysandary MAGATE-ning keng auqymdy kepildiginde túr.       1996 jyldyng 21 sәuirinde respublika aumaghynan 1216 dana yadrolyq qaru-jaraqty alyp ketu ýderisi ayaqtaldy da, sol 1996 jyldyng 30 mamyrynda Semey poligonyna ornatylghan songhy yadrolyq synaq zaryady joyyldy. Sóitip, yadrolyq synaqtardan japa shekken qazaq jeri tajaldy qarudan birjolata bosatylyp, halqymyzdyng kóz jasyn qúrghatu, qasiyetti jerimizding topyraghyn zalasyzdandyru bastaldy. 1999 jyldyng 5 tamyzynda Qazaqstan Jenevada Qarusyzdanu jónindegi konferensiyanyng tolyqqandy mýshesi bolyp qabyldandy. Búl da Qazaqstannyng jәne Núrsúltan Nazarbaevtyng aimaqtyq jәne jahandyq qauipsizdikti nyghaytugha qosqan zor ýlesi men izgi qadamy ekendigin de әrdәiim maqtanysh etuge túrarlyq is!

Adamzat balasynyn  mýddesi ýshin yadrolyq qaru-jaraqsyz әlem qúrudyng bastamashysy jәne ony batyldyqpen jýzege asyrushysy Qazaqstan Respublikasynyng Túnghysh Preziydenti Núrsúltan Nazarbaev bolatyn! Bizding Elbasy  әlemdi qarusyzdandyru men yadrolyq qarusyz dýnie qúrudyng jana kezenin bastaghan nemese Qazaqstan 1991 jyly óz tәuelsizdigine ie bolghan tústa, bizding elimiz quaty jóninen әlemdegi tórtinshi yadrolyq arsenaldy iyelenip otyrghan edi.  Sóitip, Elbasynyng osy joyqyn qarudan óz erkimen bas tartuy turaly sheshim qabyldap, túmsyghynda alapat atom zaryady bar sol qarulardy asa qatang qauipsizdik jaghdayynda Reseyge ótkizui eng әueli qazaq elining bayandy bolashaghyn oilaghandyghy edi.Núrsúltan Nazarbaev әlemdik tarihtaghy adamzat balasynyng yadro­lyq qarusyz damuynyng jana kezenin bastap bergen sayasy dara túlgha! Múny da  әrdәiim qaytalap aitudan jalyqpayyq!

Vashingtondaghy Sammitte sóz  sóilegen  Elbasy Núrsúltan Nazarbaev Qazaqstan yadrolyq nysandar men materialdar qauipsizdigining dengeyi óte joghary memleketterding alghashqy jiyrmalyghynyng qataryna  kire­ti­nin aita kelip,  Qazaqstannyn   býgingi kýni  uran qory jәne onyng kenin óndiru jóninen әlemdik kóshbasshy bolyp,  osy ónimdi negizgi eksporttaushylardyng biri ekenin atap ótti.

-Biz beybit maq­satta paydalanu ýshin yadrolyq otyn óndiruding jahandyq tehno­logiyalyq tizbeginen layyqty oryn alu niyetindemiz. MAGATE-men birlesip Yadrolyq otyn bankin qúru bizding manyzdy ýlesimiz bolghanyn aitqym keledi. Búl Irannyng yadrolyq problemasyn sheshu ýshin de manyzdy boldy. Bolashaqta yadrolyq energiyany beybit maqsat ýshin paydalanghysy keletinder osy Bank resursyn qoldanuyna bolady. Biz tómen bayytylghan yadrolyq otynnyng Halyqaralyq depozitariyi bolyp sanalamyz. Bizde MAGATE-men birlesip urandy óndiru jәne bayytudyng barlyq siklyn avtomatty týrde tirkeu, baqylau jәne qorghaudyng qanat qaqty jobasy tabysty iske asyryluda. Qazaqstan barlyq mýddeli memleketterding azamattyq yadrolyq tehnologiyalargha qol­ jetimdiligi teng boluyn qoldaydy, – dey kelip Núrsúltan Nazarbaev  endigi arada týrli elderding últ­tyq energetikalary men óner­kә­­sipterin tómen bayytylghan otyn­gha kóshiru isin yntalandyru sha­ra­laryn әzirleui qajettigin algha tartty. Óitkeni, tútas planeta boyynsha jyl sayyn adam sanynyng jedel ósui men osy zamanghy ghylymnyng shapshang qarqynmen damuy energiya kózderine degen súranystyng ólsheusiz óse týseri bar. Endigi zamannyng mýddesin yadrolyq tehnologiyasyz  qazirding ózinde elestetuding ózi mýmkin de emes. Elbasynyng «memleketterding azamattyq yadrolyq tehnologiyalargha qol­ jetimdiligi teng boluyn qoldaydy» deui adamzat sanasyndaghy atomnyng kýshi men qúdireti әuelde sol adamzatty qyryp-jonggha baghyttalghan degen әuelgi sanany ózgertu kerektigin menzegendigi dep úghynghanmyz abzal.

Qazirgi uaqytta oqta-tekte bolsa da, aspangha kóterilgen úshaqtardan bastap, adamdardyng eng kóp shoghyrlanghan jerlerinde ayausyz-aq jarylystar jasap jatqan terrorshylardyng jappay qyryp-joy qaruyn da paydalanyp ketulerining  naqtyly jaghdaygha ainalyp otyr­ghanyn da aita kelip, Elbasynyn  Birikken Últtar Úiymynyng ayasynda barlyq elding qaty­suymen terrorizmge qarsy kýres­ting jahandyq jelisin qúru qajet­tiligining de pisip-jetilgendigin algha tartuy býgingi ýreyli әlemning býgingi jariya­lan­baghan soghystan jenilis­ tappauyn aldyn-ala oilaghandyghy edi. Múnda jalpy Adamzat taghdyry jatyr.

Sol barsha adamzatqa   jahandyq soghys qateri tónip túrghandyghyn da Núrsúltan Nazarbaev óz Maniyfesinde  ashyq aitty.  Dýniyeni soghys virusy jaylap bara jatqandyghyna alandaushylyghyn bildirgen Elbasy  sol soghys jәne de miy­litarizm adam balasynyng oy sanasy men minez-qúl­qyna terendey boylap, enip barady degendi de jasyrmay aitty. Al adam balasynyng sanasyndaghy soghys kez-kelgen qaru týrinen de qauipti  bolary bar.  Óitkeni Nazarbaev óz Maniyfesinde   «Yadrolyq qarudy taratpau turaly shart ózining mindetterin oryndamauda. Ajal sebetin qaru men ony dayyndaudyng tehnologiyalary iri derjavalardyng qosarlanghan standarttarynyng saldarynan býkil әlemge tarap otyr. Olardyng terrorshylardyng qolyna tiii uaqyttyng enshisindegi nәrse ghana siyaqty kórinedi,-dep mәlimdeui qaharly sipatqa ie bolyp jara jatqan  halyqaralyq terrorizmning býgingi qaupin  dóp basqandyghy dep sanaymyz.

Ýrey kóp adam balasynda. Sol ýreyding eng bastylaryn Elbasy atap aita otyryp,  әlemning kór­nekti oqymystylary Alibert Eynshteyn men Bertran Rasseliding «qatal, qaterli jәne qashyp qúty­la almaytyn súraq: biz adam balasyn joygha tiyis­piz be әlde adamzat soghystan bas tarta ma?» degen osydan alpys jyl búryn adamzattyng aldyna tartylghan maniyfesin býgingi dýniyening esine taghy da bir salghany bar. Sony aita kelip, Qazaqstan Preziydenti adamzat balasynyng barshasyna  «HHI GhASYR: SO­GhYSSYZ ÁLEM» atty  keng auqymdy Baghdarlama qajet degen oy tastady. Sol oiyn naqtyly etip tújyrymday otyryp, Elbasy búl Baghdarlamada negizgi ýsh basty qaghidatty, «qazirgi kezdegi birde-bir soghysta jenimpaz bolmaydy jәne bola da almaydy, onda bәri de jeniledi», «jana soghysta jappay qyryp-joyatyn qarular – yadrolyq, himiyalyq, bio­lo­giyalyq jәne ghylym jetistigi negizinde oilap ta­byluy yqtimal basqa da kez kelgen qaru týrlerin qoldanudan qashyp qútylu mýmkin bolmaydy. Búl býkil adamzattyng qyryluyna alyp keledi» jәne  de «memleketter arasyndaghy barlyq talas-tartystardy retteu ýshin negiz bey­bit­shilik pen qauipsizdik ýshin tendey jauap­kershilik, ózara qúrmet jәne ishki iske aralaspau qaghidattaryna negizdelgen beybit ýn qatysular men konstruktivti kelissózder boluy kerek» degendi algha tartty. Eger de Adamzat balasy biz, býgnig myna tirshilikti, ózimizdi jәne keler úrpaqty saqtap qalamyz desek, Elbasyny búl qaghidattary býgingi dýniyening berik ústanymyna ainalugha tiyisti.

Elbasy Maniyfesin Adamzattyng endigi damuy ýshin mindetti týrde oryndalugha tiyisti  basty baghdary dep qabyldar edik. Maniyfestegi bes birdey mindetti qaghidattardyng birazyn  Núrsúltan Nazarbaevtyng aqyl-parasatymen, erik-jigerimen  Qazaqstan jýzege de asyra bastaghan memleketting biri.Elbasy atap kórsetip otyrghanynday  2015 jyldyng 7 jeltoqsanynda BÚÚ Bas Assam­bleyasy Qazaqstannyng bastamasy boyynsha Yadrolyq qarudan azat әlem qúru turaly jal­pygha ortaq Deklarasiyasyn qabyldady. Ayday әlemge anyq jay, Qazaqstan osydan 25 jyl búryn әlemde alghash bolyp Semey yad­rol­yq synaq poligonyn mәngige japty jәne de Kenes Odaghynan   múragha qalghan atom qaruynan, ony jetkizu qúraldarynan óz erki­men bas tartty. MAGATE  ayasyn­da Qazaqstan aumaghynda atom energetikasyn damytudy josparlap otyrghan memleketterge arnalghan tómen bayy­tylghan yadrolyq otyn banki de qúryldy.Mine, osy jaylardy aita otyryp,  Núrsúltan Nazarbaev  býgingi kýni  yadrolyq qarularyn  endigi arada  gharysh kenis­tigine, әlemdik  tórt múhittyng beytarap sularynyng týbine, Arktikagha ornalastyrugha tyiym salatyn jahandyq sheshim qabyldau mәselesining de asa manyzdylyghyna  dýniye  nazaryna audara otyryp, «jappay qyryp-joyatyn jana qaru týrlerin jasau ýshin ghylymy janalyqtardy paydalanugha tyiym salatyn halyqaralyq qújat jasap, ony oryndaudy mindetteu manyzdy. BÚÚ-da jappay qyryp-joyatyn qaru jasau jәne jetildiru ýshin paydalanyla alatyn ghylymy janalyqtardyng Tirkeu reestrin qúrghan abzal»,-degen oiy da әlem halyqtarynyng zor sýiispenshiligi men razylyghyn tudyryp otyr.

Ázirge әlemde yadrolyq qarudan azat alty aimaq bar bolsa, endigi arada  halyqaralyq bar kýsh-jigerdi Tayau Shyghysta yadrosyz aimaq qúrugha belsendi  kirisu kerektigin Elbasy óz Maniyfesinde teginnen tegin aityp otyrmaghany bar. Óitkeni, sol Tayau Shyghys ózining geosayasy jaghdayyna  baylanysty qazirgi de, bolashaqtaghy da qaruly qaqtyghystardyng órship, ushygha týser ortalyghy bolyp qala bereri anyq. Búl ushyghudyng sony yadrolyq lankestikke әkelip soqpasyna әzirge eshkim de kepildik bere almay otyrghandyghy taghy da bar. Olay bolsa, Elbasynyng tayaudaghy on jyldyqtyng jalpygha ortaq mindeti retinde Aughanstan, Irak, Ye­men­, Liviya men Siriya, odan qaldy Ukrainanyng shyghysyndaghy soghystar men janjaldardy jәne Pales­tina-Izraili qarsy túrushylyqtaryn toqtatu,  Korey týbegi, Ontýstik-Qy­tay tenizi men Arktika endigindegi  jarylys qaupin azaytudy  úsynuy XXI- ghasyrdy jәne tútas Adamzat órkeniyetin eshqashan da eshbir de «jenimpazy bolmaytyn» jahandyq soghystan qútqaryp qaludyng planetarlyq manyzy bar  jedel sharalary retinde tany bilsek, adamzattyng beybit te alansyz ómirining jana kezeni bastaldy dey beriniz.

Biz keshegi Kenes Odaghy bar tústa әlemdegi bar әskery bloktardy jatqa bilip ósken úrpaqpyz. Sol Kenes Odaghy men Europadaghy sol kezdegi sosialistik memleketter birlesip Varshava sharty әskeri  blogynyng qúramynda bolatyn da, Kenes Odaghy tarap ketkennen song Varshava sharty blogy da ydyrap, keshegi kýni kenestik armiyanyng túrghan oryndaryna týrli jeleulermen aqyryn jyljyp NATO blogy ala bastaghany da osy kýngi anyq jay. Elbasy óz Maniyfesinde «Geosayasy ahualdyng mәni mynada: eger tym bolmasa bir iri әskery blok bar bolatyn bolsa, onda onyng antipody qúrylatyny zandylyq. Kýsh qarsy kýsh tudyrady»-dey kelip qazirgi әskery bloktargha beybitshilik pen qauipsizdikting jauapkershiligin tolyq sezine de bermeytin týrli memleketterding de enip otyrghandyghyna óz alandaushylyghyn bildiredi. Búl óazirgi jaghdayda  týgel dýniyeni alandatyp otyrghan mәsele! Al sol jay әlemdәk arena tórinen túnghysh ret aityldy! Aytqan da Qazaqstan Preziydenti Núrsúltan Nazarbaev! Jәne de Elbasy osyghan oray ne qylmaqqa kerektigin,  endigi arada  әskery bloktargha Birikken Últtar Úiymynyng  tuy astynda ózge de memleket­terding beybitshilik, túraqtylyq, senim men qauip­sizdik ýshin Jahandyq Koalisiyasyn qarsy qoi qajet degendi de aitty.

Qazaqstan Respublikasynyng Preziydenti Núrsúltan Nazarbaevtyng «Álem. HHI ghasyr» Maniyfesi halyqaralyq qarusyzdanu ýde­risterin jana tarihy jaghdaylargha beyimdeu iydeyasymen de asa manyzdy bolyp sanalady.  Tayaudaghy jyldary jer jahannyn  kenistigin әskery әri sayasy militarlandyrudan , qaru-jaraqtyng odan әri taraluynan saqtap qala almasaq,   jana qaterlerding birinen song birining  tuynday beretindigin de Elbasy atap kórsetti.

Áuelden Adamzattyng jәne onyng órkeniyetining taghdyry ýshin shyn alandap, shynayy týrde janashyrlyq tanytyp kele jatqan Núrsúltan Nazarbaevtyng óz Maniyfesindegi aitylghan dýnie damuynyng býgingi ózekti de asa manyzdy mәselelerin sheshuding joldaryn taghy da tiyanaqtay týsu ýshin  Qazaqstannyng atynan  2016 jyly Birikken Últtar Úiymynyng joghary dengeydegi Halyqaralyq konferensiyasyn shaqyrudy da úsyndy. Búl konferensiyanyng negizgi maqsaty  qiratyp, býldiruge әkeletin soghystar men janjaldardyng aldyn alu maqsatynda HHI ghasyrdyng halyq­aralyq qúqyqtyq qaghidattaryn quattau, sóitip, adamzatty  aqylmen ýn qatysugha, sabyrlylyq pen parasat-payymgha shaqyruy bolyp tabylady.

«Is-әreketsiz otyru nemese bitimgershilik qyzmetpen ainalysqansu әlemdik apatpen para-par»,- degen Elbasy  Núrsúltan Nazarbaev tújyrymy  jer jahannyng jәne Adamzat balasynyng ózining de, onyn  tirshiligi men órkeniyetining de jer betinde saqtalyp qaluyna degen alty qúrylyqtyng tórt búryshyn da alandatyp otyrghan mәselesi.

IYә, Elbasy aitqanynday,HHI ghasyrda әlemge tynyshtyq kerek!

Jabal ERGhALIYEV, 

jazushy, Qazaqstannyng enbek sinirgen qayratkeri.

Abai.kz