Onynshy mausymnan beri Astana ozyq tehnologiyalardyng ortalyghyna ainaldy. Álemdik janartylghan energiyanyng damuyna arnalghan  bastamalar EKSPO kórmesinde kelushiler nazaryna úsynyldy. Qazaq jerinde ótken ýsh ailyq kórmege әlemdik sarapshylar men qatar kelushiler de ong bagha berdi.

EKSPO-2017 kórmesin ýsh ay ishinde tórt million adam tamashalaghan. Onyng ýshten ekisi jastar men oqushylar eken. Kýnine kórmege kelushiler sany 40 mynnan 50 myngha deyin jetken. Sarapshylardyng aituynsha, kelushilerding deni bas súqqan nysandardyng biri – qazaqstandyq pavilion. «Núr Álemge»  kýnine 28 myngha juyq adam kelgen. Kórme bastalghannan ýsh ay ishinde búl nysangha 1 mln.300 myng adam kirgen. «Núr Álem» arhiytekturalyq nysany әlemdik ýzdik nysandardyng qataryna endi.

Kórmening ashylu saltanatyna jiyrmagha juyq memleket,Ýkimet basshylary kelse, jabylu saltanatyna da osynsha delegasiya qatysty.

Kelushiler ýshin airyqsha este qalghan paviliondargha sholu jasasaq...

«Energiyanyng payda boluy» taqyrybyn tandaghan Úlybritaniya pavilionynyn avtory - sәuletshi Asif Han. Pavilion menedjerlerining aituynsha,atalmysh paviliongha kelushiler sanynyng kóptigi  kinofilim, dybys, animasiyamen ainalysatyndar ýshin paydaly aqparattyng kóptigi.

Úlybritaniya ghalymdary EKSPO kórmesi arqyly grafen shamdarynyng artyqshylyqtary turaly keninen aqparat berildi deydi. Ol ózining qauipsizdigimen erekshe(búl turaly arnayy materialdar jariyalaghan edik).

Kórmedegi aumaghy, taqyryptyq talaptar jaghynan kósh bastap túrghan paviliondardyng biregeyi Resey paviliony boldy. 2019 jyly alghashqy ýlgisi shygharylatyn múzjarghysh keme avtorlary- reseyik ghalymdar. Soltýstiktegi kórshimizding jer sharyndaghy eng suyq aimaqty iygeru maqsatyndaghy izdenisteri kópshilik nazaryn audartty.

Halyq kóruge asyqqan, kezegi kóp kýttirgen Qytay paviliony boldy. Jýrdek poyyz,gadjetter men su týbindegi balshyqty otyngha ainaldyru-qytaylyqtar úsynghan bastamalar.

Paviliondardyng reytingisin jasaghan sarapshylar negizinen aumaghy men taqyryptyng ashylu dengeyine nazar audarghan. Aumaghy 700 sharshy metrden asqan Resey,Germaniya, Úlybritaniya men Qytay paviliondary kórmege kelushilerding deni bas súqqan nysandargha ainaldy.

Aumaghy jaghynan alghashqy bestikke kirmese de, ýzdik dep tanylghan kórme zaldarynyng biri Ispaniyagha tiyesili boldy. «Planetanyng energiyasy» degen taqyryppen tanystyrylghan Ispaniya paviliony kelushilerdi әlemdi taza energiyamen qamtamasyz etu jayyndaghy beyneshoularymen  qyzyqtyrdy.

Energetika taqyrybyn arqau etken Germaniya da aldynghy qatarly paviliondardyng birin úsyndy. Nemis pavilionynyng ereksheligi- su quatymen jýretin kólikterding tanystyrylymy.

Dәstýr men  innovasiyany qatar ústaghan italiyalyqtar energiya tarihyn zertteytin beynemateterialdar men óner tuyndylaryn kelushiler nazaryna úsynghan.

«Shygharmashylyq energiyasy» dep atalghan Polisha paviliony taza kómir tehnologiyasy men orman ósirudegi tehnologiyalyq jobalaryn úsynghan.  Kómir shahtalary kóp bolghan el býginde ken oryndarynyng júmysyn toqtatqan. Polisha ghalymdary úsynghan balamaly kógildir kómir auagha taraytyn ziyandy qaldyqtardy birneshe esege azaytugha mýmkindik beredi. Búdan ózge polishalyq ghalymdardyng jobalary kórmege kelushiler nazaryna úsynyldy.

«Taza energiya» taqyrybyn tanystyrghan Finlyandiya tek tehnologiya emes, memleketting túrmys-tirshiligi,ekonomikasy men tabighaty jóninde birqatar qyzyqty beynekórsetilimder dayarlaghan. Findik pavilionda memleketterinde azamattargha kórsetiletin memlekettik qamqorlyq pen jәrdemaqylar jayynda jazylghan stend kózge birden shalynady. Mәselen, búl elde dýniyege kelgen әr sәbiyge arnayy jәrdemaqydan bólek, ana men bala qajet zattarmen bir jyl boyy qamtamasyz etiledi eken.

Jasyl tehnologiyalardy damytu, balama quat kózderin tabu mәselesi ózekti bop túrghan uaqytta jahandyq kórme talay bastamany iske asyru kiltine ainaldy. Mysaly, 1939 jyly Niu Iorkte ótken әlemdik kórmede Ruzvelitting teleekranda payda bolyp, jinalghandardy tang qaldyruymen әlemde televiydenie óristey bastady. Al Edisonnyng fonografy ýshinshi Parih kórmesinde tanymal bolyp ketti.  Astana kórmesinde de jana tehnologiyalar men ghylymy jetistikterding birazy úsynyldy. Sonymen qatar, EKSPO-ny ótkizu tarihyna qarasanyz, ýlken kórmelerding qúrmetine әr el ózining tehnikalyq mýmkindigin pash etu ýshin sәulet tuyndylaryn salugha tyrysqan. Mәselen, EKSPO-dan Parijde Eyfeli múnarasy, Brusselide Atomium, Monrealida Habibat degen erekshe túrghyn ýy kesheni túrghyzylsa, Astana kórmesinde salynghan «Núr Álem» nysany  sәulet tarihynda qalatyn nysangha ainaldy.

Zarina Ádilbek

Abai.kz