ونىنشى ماۋسىمنان بەرى استانا وزىق تەحنولوگيالاردىڭ ورتالىعىنا اينالدى. الەمدىك جاڭارتىلعان ەنەرگيانىڭ دامۋىنا ارنالعان  باستامالار ەكسپو كورمەسىندە كەلۋشىلەر نازارىنا ۇسىنىلدى. قازاق جەرىندە وتكەن ءۇش ايلىق كورمەگە الەمدىك ساراپشىلار مەن قاتار كەلۋشىلەر دە وڭ باعا بەردى.

ەكسپو-2017 كورمەسىن ءۇش اي ىشىندە ءتورت ميلليون ادام تاماشالاعان. ونىڭ ۇشتەن ەكىسى جاستار مەن وقۋشىلار ەكەن. كۇنىنە كورمەگە كەلۋشىلەر سانى 40 مىڭنان 50 مىڭعا دەيىن جەتكەن. ساراپشىلاردىڭ ايتۋىنشا، كەلۋشىلەردىڭ دەنى باس سۇققان نىسانداردىڭ ءبىرى – قازاقستاندىق پاۆيلون. «نۇر الەمگە»  كۇنىنە 28 مىڭعا جۋىق ادام كەلگەن. كورمە باستالعاننان ءۇش اي ىشىندە بۇل نىسانعا 1 ملن.300 مىڭ ادام كىرگەن. «نۇر الەم» ارحيتەكتۋرالىق نىسانى الەمدىك ۇزدىك نىسانداردىڭ قاتارىنا ەندى.

كورمەنىڭ اشىلۋ سالتاناتىنا جيىرماعا جۋىق مەملەكەت،ۇكىمەت باسشىلارى كەلسە، جابىلۋ سالتاناتىنا دا وسىنشا دەلەگاتسيا قاتىستى.

كەلۋشىلەر ءۇشىن ايرىقشا ەستە قالعان پاۆيلوندارعا شولۋ جاساساق...

«ەنەرگيانىڭ پايدا بولۋى» تاقىرىبىن تاڭداعان ۇلىبريتانيا پاۆيلونىنىڭ اۆتورى - ساۋلەتشى اسيف حان. پاۆيلون مەنەدجەرلەرىنىڭ ايتۋىنشا،اتالمىش پاۆيلونعا كەلۋشىلەر سانىنىڭ كوپتىگى  كينوفيلم، دىبىس، انيماتسيامەن اينالىساتىندار ءۇشىن پايدالى اقپاراتتىڭ كوپتىگى.

ۇلىبريتانيا عالىمدارى ەكسپو كورمەسى ارقىلى گرافەن شامدارىنىڭ ارتىقشىلىقتارى تۋرالى كەڭىنەن اقپارات بەرىلدى دەيدى. ول ءوزىنىڭ قاۋىپسىزدىگىمەن ەرەكشە(بۇل تۋرالى ارنايى ماتەريالدار جاريالاعان ەدىك).

كورمەدەگى اۋماعى، تاقىرىپتىق تالاپتار جاعىنان كوش باستاپ تۇرعان پاۆيلونداردىڭ بىرەگەيى رەسەي پاۆيلونى بولدى. 2019 جىلى العاشقى ۇلگىسى شىعارىلاتىن مۇزجارعىش كەمە اۆتورلارى- رەسەيىك عالىمدار. سولتۇستىكتەگى كورشىمىزدىڭ جەر شارىنداعى ەڭ سۋىق ايماقتى يگەرۋ ماقساتىنداعى ىزدەنىستەرى كوپشىلىك نازارىن اۋدارتتى.

حالىق كورۋگە اسىققان، كەزەگى كوپ كۇتتىرگەن قىتاي پاۆيلونى بولدى. جۇردەك پويىز،گادجەتتەر مەن سۋ تۇبىندەگى بالشىقتى وتىنعا اينالدىرۋ-قىتايلىقتار ۇسىنعان باستامالار.

پاۆيلونداردىڭ رەيتينگىسىن جاساعان ساراپشىلار نەگىزىنەن اۋماعى مەن تاقىرىپتىڭ اشىلۋ دەڭگەيىنە نازار اۋدارعان. اۋماعى 700 شارشى مەتردەن اسقان رەسەي،گەرمانيا، ۇلىبريتانيا مەن قىتاي پاۆيلوندارى كورمەگە كەلۋشىلەردىڭ دەنى باس سۇققان نىساندارعا اينالدى.

اۋماعى جاعىنان العاشقى بەستىككە كىرمەسە دە، ۇزدىك دەپ تانىلعان كورمە زالدارىنىڭ ءبىرى يسپانياعا تيەسىلى بولدى. «پلانەتانىڭ ەنەرگياسى» دەگەن تاقىرىپپەن تانىستىرىلعان يسپانيا پاۆيلونى كەلۋشىلەردى الەمدى تازا ەنەرگيامەن قامتاماسىز ەتۋ جايىنداعى بەينەشوۋلارىمەن  قىزىقتىردى.

ەنەرگەتيكا تاقىرىبىن ارقاۋ ەتكەن گەرمانيا دا الدىڭعى قاتارلى پاۆيلونداردىڭ ءبىرىن ۇسىندى. نەمىس پاۆيلونىنىڭ ەرەكشەلىگى- سۋ قۋاتىمەن جۇرەتىن كولىكتەردىڭ تانىستىرىلىمى.

ءداستۇر مەن  يننوۆاتسيانى قاتار ۇستاعان يتاليالىقتار ەنەرگيا تاريحىن زەرتتەيتىن بەينەماتەتەريالدار مەن ونەر تۋىندىلارىن كەلۋشىلەر نازارىنا ۇسىنعان.

«شىعارماشىلىق ەنەرگياسى» دەپ اتالعان پولشا پاۆيلونى تازا كومىر تەحنولوگياسى مەن ورمان وسىرۋدەگى تەحنولوگيالىق جوبالارىن ۇسىنعان.  كومىر شاحتالارى كوپ بولعان ەل بۇگىندە كەن ورىندارىنىڭ جۇمىسىن توقتاتقان. پولشا عالىمدارى ۇسىنعان بالامالى كوگىلدىر كومىر اۋاعا تارايتىن زياندى قالدىقتاردى بىرنەشە ەسەگە ازايتۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. بۇدان وزگە پولشالىق عالىمداردىڭ جوبالارى كورمەگە كەلۋشىلەر نازارىنا ۇسىنىلدى.

«تازا ەنەرگيا» تاقىرىبىن تانىستىرعان فينليانديا تەك تەحنولوگيا ەمەس، مەملەكەتتىڭ تۇرمىس-تىرشىلىگى،ەكونوميكاسى مەن تابيعاتى جونىندە بىرقاتار قىزىقتى بەينەكورسەتىلىمدەر دايارلاعان. فيندىك پاۆيلوندا مەملەكەتتەرىندە ازاماتتارعا كورسەتىلەتىن مەملەكەتتىك قامقورلىق پەن جاردەماقىلار جايىندا جازىلعان ستەند كوزگە بىردەن شالىنادى. ماسەلەن، بۇل ەلدە دۇنيەگە كەلگەن ءار سابيگە ارنايى جاردەماقىدان بولەك، انا مەن بالا قاجەت زاتتارمەن ءبىر جىل بويى قامتاماسىز ەتىلەدى ەكەن.

جاسىل تەحنولوگيالاردى دامىتۋ، بالاما قۋات كوزدەرىن تابۋ ماسەلەسى وزەكتى بوپ تۇرعان ۋاقىتتا جاھاندىق كورمە تالاي باستامانى ىسكە اسىرۋ كىلتىنە اينالدى. مىسالى، 1939 جىلى نيۋ يوركتە وتكەن الەمدىك كورمەدە رۋزۆەلتتىڭ تەلەەكراندا پايدا بولىپ، جينالعانداردى تاڭ قالدىرۋىمەن الەمدە تەلەۆيدەنيە ورىستەي باستادى. ال ەديسوننىڭ فونوگرافى ءۇشىنشى پاريح كورمەسىندە تانىمال بولىپ كەتتى.  استانا كورمەسىندە دە جاڭا تەحنولوگيالار مەن عىلىمي جەتىستىكتەردىڭ ءبىرازى ۇسىنىلدى. سونىمەن قاتار، ەكسپو-نى وتكىزۋ تاريحىنا قاراساڭىز، ۇلكەن كورمەلەردىڭ قۇرمەتىنە ءار ەل ءوزىنىڭ تەحنيكالىق مۇمكىندىگىن پاش ەتۋ ءۇشىن ساۋلەت تۋىندىلارىن سالۋعا تىرىسقان. ماسەلەن، ەكسپو-دان پاريجدە ەيفەل مۇناراسى، بريۋسسەلدە اتوميۋم، مونرەالدا حابيبات دەگەن ەرەكشە تۇرعىن ءۇي كەشەنى تۇرعىزىلسا، استانا كورمەسىندە سالىنعان «نۇر الەم» نىسانى  ساۋلەت تاريحىندا قالاتىن نىسانعا اينالدى.

زارينا ادىلبەك

Abai.kz